خلاصه مدیریتی

مسئله اصلی

بررسی لایحه بودجه سال 1403 به‌صورت دو مرحله‌ای صورت می‌گیرد، که در مرحله دوم جداول، پیوست‌ها و ردیف‌های بودجه ارائه شده است. تغییرات اعمال شده نسبت به قانون بودجه 1402، میزان تطبیق بودجه با سال اول برنامه هفتم و همچنین میزان عملکرد اعتبارات بودجه 1402 موضوعاتی است که در این مرحله با تأکید بر وزارت ورزش و جوانان باید مورد توجه قرار گیرد.

نقاط قوت و ضعف طرح و لایحه

• بررسی لایحه بودجه سال 1403 نشان می‌دهد که رشد حدود 185 درصدی در اعتبارات وزارت ورزش و جوانان نسبت به قانون بودجه سال 1402 صورت گرفته است. مهم‌ترین دلیل این افزایش مربوط به رشد حدود 356 درصدی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است.
• گزارش تخصیص اعتبارات در 9 ماه اول سال 1402 نشان‌دهنده 50 درصد تحقق اعتبارات هزینه‌ای و 14 درصد تحقق اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است. بنابراین درصورت تحقق اعتبارات به همین منوال، افزایش اعتبارات مذکور بی‌اثر خواهد شد.
• در لایحه بودجه 1403 با وجود افزایش اعتبارات، به برخی از مواد برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت که موجبات حمایت‌ها و افزایش آورده‌های ورزش از بخش خصوصی و همچنین رشد و اعتلای ورزش تربیتی را در پی دارد، پرداخته نشده است.
• در لایحه بودجه سال 1402 برای حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی داخلی، اعتباری معادل 243 میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود، اما ارزیابی عملکرد 9‌ماهه اول سال 1402 در مورد پرداخت حق پخش رسانه‌ای نشان از عدم تحقق این ردیف دارد؛ هرچند ابلاغ این اعتبارات مطلوب ارزیابی می‌شود، اما مسئله اصلی این حوزه فقدان همکاری در تهیه آیین‌نامه هماهنگی و تخصیص بین دستگاه‌های ذی‌نفع است.
• بررسی تطابق سنجه‌های عملکردی وزارت ورزش و جوانان با سنجه‌ها و احکام برنامه هفتم پیشرفت نشان می‌دهد که لایحه بودجه 1403 برش دقیق از لایحه برنامه هفتم نیست.

پیشنهادهای مرکز پژوهش‌ها

• ارائه سنجه‌های عملکردی وزارت ورزش و جوانان باید در راستای برنامه هفتم پیشرفت تدوین شود تا امکان ارائه برش‌های دقیق بودجه‌ای برنامه فراهم شود. این موضوع در لایحه بودجه 1403 محقق نشده است.

احداث ورزشگاه جدید با شماره ردیف 55000073 در شهر تهران و با ابلاغ اعتبار 100 میلیارد تومان به آن در فقدان سند آمایش سرزمین ورزش و مطالعات امکان‌سنجی لازم، غیرکارشناسی است که پیشنهاد می‌شود ردیف مذکور به توسعه، بازسازی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های اماکن ورزشی موجود اختصاص یابد.

۱.مقدمه

وزارت ورزش و جوانان مطابق قانون اهداف، وظایف و اختیارات مصوب 1399 در راستای اهدافی همچون توسعه و تعمیم، ورزش همگانی و حرفه‌ای و با توجه به ارزش‌های اخلاقی و منش پهلوانی دارای وظایفی است. تخصیص اعتبار به این دستگاه به‌طور مستقیم به حوزه سلامت و نشاط جامعه درنهایت منجر به توسعه ورزش خواهد شد. بنابراین بررسی اعتبارات در بودجه‌های سنواتی، تطبیق احکام بودجه با برنامه‌های توسعه و همچنین کارآمدسازی ردیف‌های هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای اقدامی مؤثر برای جامعه خواهد بود.

در ادامه جداول مربوط به اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای این وزارت و شرکت‌های وابسته مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همچنین وضعیت تخصیص اعتبارات در 9‌ماهه اول سال 1402 و تطبیق ردیف‌های لایحه بودجه 1403 با آنچه در سال گذشته محقق شده است، مورد نظر خواهد بود.

2.بررسی اعتبارات وزارت ورزش و جوانان

مجموع اعتبارات وزارت ورزش و جوانان و مؤسسات وابسته در لایحه 1403 بالغ‌بر ۱۵۹,۶۰۷,۴۰۶ میلیون ریال (معادل 15.960 میلیارد تومان) با افزایش 185 درصد نسبت به قانون بودجه 1402 است که اعتبارات هزینه‌ای برابر با 55,263,171 معادل 5.526 میلیارد تومان (افزایش 51 درصد نسبت به قانون بودجه 1402) و اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نیز برابر با 80,162,417 میلیون ریال (معادل 8.016 میلیارد تومان با افزایش 356 درصد نسبت به قانون بودجه 1402) است.

جدول 1. مقایسه اعتبارات دستگاه‌های اجرایی ذیل دستگاه‌های سیاستگذار در بودجه‌ 1402 و 1403

همچنین مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای شرکت سهامی توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کشور نیز معادل 1.964 میلیارد تومان بوده که نسبت به قانون بودجه 1402، افزایش 155 درصدی داشته است.

3.ردیف‌های متفرقه انتقال‌یافته

مطابق با جدول ذیل میزان اعتبارات ردیف‌های متفرقه انتقال‌یافته جدول شماره (7) در بودجه سال‌های 1402 و 1403 و همچنین مقایسه بین ارقام بودجه این سال‌ها به‌همراه درصد رشد به‌نسبت سال گذشته ارائه شده است.

جدول 2. مقایسه اعتبارات ردیف‌های متفرقه انتقال‌یافته جدول شماره (7) در بودجه‌ 1402 و 1403 (میلیون ریال)

همان‌طور که مشخص است، مجموع اعتبارات انتقال‌یافته معادل 9.510 میلیارد تومان است که نسبت به قانون بودجه 1402، 122 درصد افزایش یافته است. میزان اعتبار «27 درصد از 10 درصد مالیات بر ارزش افزوده» در سال 1403 (که 60 درصد از آن سهم وزارت ورزش و جوانان می‌باشد)، برابر است با 8.760 میلیارد تومان که نسبت به بودجه سال (1402) با توجه به افزایش یک درصدی درآمدهای مالیاتی دولت به میزان 124/61 درصد رشد کرده است.

مجموع اعتبارات موضوع «بند «ح» تبصره «6» موضوع ماده (48) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2)» کاهش یافته است و رشد منفی 12 درصدی را به خود اختصاص داده است، گرچه بر‌مبنای ارزیابی عملکرد اعتبارات 9‌ماهه وزارت ورزش و جوانان در سال 1402 هیچ‌یک از اعتبارات پیش‌بینی شده برای این بند و همچنین موضوع حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی داخلی تحقق نیافته است، ولی تخمین اعتبار موضوع حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی داخلی، رشد اعتبار 105 درصدی را نشان می‌دهد [2].

جدول 3. مقایسه اعتبارات ردیف‌های متفرقه سال 1402 و 1403 (میلیون ریال)

همان‌طور که مشخص است، مجموع اعتبارات ردیف‌های متفرقه معادل 3.308 میلیارد تومان است که نسبت به قانون بودجه 1402، 7/6 درصد افزایش یافته است که مجموع اعتبارات هزینه‌ای برابر با ۱۶,۱۸۶,۰۰۰ میلیون ریال (معادل 1.618 میلیارد تومان) و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای برابر با ۱۶,۹۰۱,۰۰۰ میلیون ریال (معادل 3.075 میلیارد تومان) می‌باشد.

بنابر پاسخ استعلام دریافتی از وزارت ورزش و جوانان، از محل «عوارض و مالیات سیگار» هیچ‌گونه اعتباری در راستای تحقق بند «ه» تبصره «17» قانون بودجه 1402 با «موضوع پیشگیری و توسعه اماکن ورزشی» تخصیص نیافته و این بند فاقد عملکرد بوده است. چراکه در سال 1402 و در ذیل این ردیف، اعتباری معادل ۱۵۰۰ میلیارد تومانی برای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یافت و عوارض مالیات سیگار برای تأمین آمبولانس پیش‌بیمارستانی (معادل کل اعتبارات ابلاغی تملک دارایی‌های مالی این ردیف) صرف شده است.

گفتنی است در لایحه بودجه سال 1403، همچنان کاهش رشد (12 درصدی) این ردیف اعتباری از محل عوارض و مالیات سیگار رخ داده است؛ درحالی‌که مطابق با بند «ث» الحاقی 3 ماده (73) برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، باید صد درصد (100%) درآمدهای حاصل از اجرای این جزء توسط سازمان امور مالیاتی کشور وصول و به خزانه‌داری کل کشور واریز شود و در بودجه‌های سنواتی جهت کاهش مصرف دخانیات، پیشگیری و درمان بیماری‌های ناشی از آن، به توسعه اماکن ورزشی با اولویت مناطق کم‌برخوردار و توسعه اماکن ورزشی در مدارس اختصاص یابد. بنابراین ردیف مذکور، اعتباری کمتر از پیش‌بینی درنظر گرفته است.

اعتبارات مربوط به کمیته ملی المپیک و پارالمپیک به‌ترتیب به میزان 24 و 10/87 درصد نسبت به اعتبارات مصوب در قانون بودجه 1402 رشد کرده است. این موضوع به حضور چند ماه آتی نمایندگان ورزشی کشور در المپیک 2024 پاریس مرتبط است. ازسوی‌دیگر برای کمک به احداث مجموعه بزرگ فرهنگی و ورزشی شهر آفتاب در لایحه بودجه 1403 اعتبار 100 میلیارد تومانی درنظر گرفته شده است، درحالی‌که بررسی طرح احداث مجموعه بزرگ فرهنگی ورزشی شهر تهران و سالن چندمنظوره 22 هزار نفری نشان می‌دهد که در فقدان سند آمایش سرزمینی ورزش، عدم تخصیص اعتبارات لازم به ورزش و ناتمام ماندن بخش زیادی از طرح‌های عمرانی (به‌دلیل فقدان اعتبار)، کلیات آن مورد تأیید نیست [5].

4.تطبیق سنجه‌های عملکردی لایحه بودجه 1403 با مصوبات برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران

مطابق جدول شماره 2-7 در مورد سنجه‌های عملکرد خروجی‌های اصلی دستگاه‌های سیاستگذار در حوزه وزارت ورزش و جوانان، 6 سنجه ساماندهی، پایش و نظارت بر باشگاه‌های ورزش عمومی و همگانی، کمک به ارتقای شاخص‌های ورزشی مناطق کم‌برخوردار، برگزاری اردوهای ورزشی، کمک به فدراسیون‌ها و هیئت‌های ورزشی، حمایت از تقویت مهارت‌های اشتغال‌پذیری جوانان و حمایت از مراکز خدمات مشاوره تخصصی ازدواج خانواده‌ها عنوان شده است.

در لایحه برنامه هفتم، جدول سنجه برای این حوزه تعیین نشده است، اگرچه در حوزه‌های مربوط به حق پخش رسانه‌ای مسابقات ورزشی (ماده 78)، ارتقای سلامت اقتصادی تیم‌های حرفه‌ای (تبصره «۱» ماده (۷۸))، بیمه اجتماعی ورزشکاران و قهرمانان (بند الحاقی «۱» ماده (۷۸)) و تشویق بخش غیردولتی به عرصه ورزشی (بند الحاقی «۲» ماده (۷۸)) احکامی ارائه شده است. بنابراین سنجه‌های مذکور به‌صورت دقیق برشی از لایحه برنامه هفتم نمی‌باشند.

گفتنی است مطابق ردیف 39 از جدول شماره 9 برای حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی داخلی در قانون بودجه سال 1402 اعتباری معادل 243 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که به سازمان برنامه و بودجه اختصاص یافته است، ولی ارزیابی عملکرد 9‌ماهه اول سال 1402 در مورد پرداخت حق پخش رسانه‌ای نشان از عدم تحقق این ردیف دارد [2].

5.جمع‌بندی و پیشنهادها

مجموع اعتبارات وزارت ورزش و جوانان و مؤسسات وابسته در لایحه 1403 بالغ‌بر ۱۵۹,۶۰۷,۴۰۶ میلیون ریال (معادل 15.960 میلیارد تومان) با افزایش 185 درصد نسبت به قانون بودجه 1402 است که اعتبارات هزینه‌ای برابر با 55,263,171 معادل 5.526 میلیارد تومان (افزایش 51 درصد نسبت به قانون بودجه 1402) و اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نیز برابر با 80,162,417 میلیون ریال (معادل 8.016 میلیارد تومان با افزایش 356 درصد نسبت به قانون بودجه 1402) است. مجموع اعتبارات انتقال‌یافته نیز معادل ۹.۵۱۰ میلیارد تومان است که نسبت به قانون بودجه 1402، 122 درصد رشد داشته است. مجموع اعتبارات ردیف‌های متفرقه معادل 3.308 میلیارد تومان است که نسبت به قانون بودجه 1402، 6/7 درصد افزایش یافته است که مجموع اعتبارات هزینه‌ای برابر با ۱۶,۱۸۶,۰۰۰ میلیون ریال (معادل 1.618 میلیارد تومان) و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای برابر با ۱۶,۹۰۱,۰۰۰ میلیون ریال (معادل 3.075 میلیارد تومان) می‌باشد.

ردیف 55000073 با موضوع کمک به احداث مجموعه بزرگ فرهنگی و ورزشی شهر آفتاب است که اعتبار 100 میلیارد تومانی برای آن ارائه شده است؛ مجموعه‌ای که به‌واسطه فقدان سند آمایش سرزمینی ورزش، عدم تخصیص اعتبارات لازم به ورزش و ناتمام ماندن بخش زیادی از طرح‌های عمرانی (به‌دلیل فقدان اعتبار)، ازنظر کلیات تأییدات فنی و تخصصی را ندارد.

بررسی سنجه‌های عملکرد معرفی شده برای وزارت ورزش و جوانان و تطبیق آن با احکام و سنجه‌های مدنظر برنامه هفتم پیشرفت نشان می‌دهد که این سنجه‌ها فاقد تطابق است و بودجه را نمی‌توان برشی از برنامه هفتم پیشرفت دانست. هرچند موضوع حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی نیز که در برنامه هفتم پیشرفت مدنظر قرار داشت دارای ردیف اعتباری معادل 243 هزار میلیارد تومان در قانون بودجه 1402 درنظر گرفته شده بود، اما با وجود این ارزیابی عملکرد 9‌ماهه اول سال 1402 در مورد پرداخت حق پخش رسانه‌ای نشان از عدم تحقق این ردیف دارد؛ هرچند ابلاغ این اعتبارات برای لایحه بودجه 1403 مطلوب ارزیابی می‌شود، اما مسئله اصلی این حوزه فقدان همکاری در تهیه آیین‌نامه هماهنگی و تخصیص بین دستگاه‌های ذی‌نفع است.