نوع گزارش : گزارش های نظارتی
نویسندگان
پژوهشگر گروه اقتصاد کلان و مدل سازی دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
چکیده
داشتن تصویری بهنگام و قابل اعتماد از تحولات تولید ناخالص داخلی کشور، می تواند به طور مؤثر به بهبود سیاستگذاری و پایش دقیق تر اقتصاد کلان کمک کند. با توجه به تأخیر مراجع آماری در این حوزه و درخواست های مکرر نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای رفع این کاستی و ارائه تصویری بهنگام تر از رشد اقتصادی، مرکز پژوهش های مجلس تلاش کرده است که زیر ساختی محاسباتی فراهم کند تا بر اساس آن رشد اقتصادی کشور با تواتر ماهانه و در سریع ترین زمان ممکن، برآورد و ارائه شود.
طبق آخرین آمار بانک مرکزی در فصل بهار سال ۱۴۰۳، تولید ناخالص داخلی کشور نسبت به فصل مشابه سال قبل، با نفت و بدون نفت به ترتیب ۳/۲ و ۲/۵ درصد رشد داشته است.
طبق محاسبات مرکز پژوهش ها، رشد اقتصادی کشور در مهر سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۳/۱ درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز ۳ درصد برآورد می شود. نتایج برآوردهای این مرکز نشان می دهد در مهر ۱۴۰۳، نسبت به ماه مشابه سال قبل، ارزش افزوده بخش «کشاورزی» رشد ۱/۵ درصدی، بخش «نفت خام و گاز طبیعی» رشد ۳/۷ درصدی، گروه «صنایع و معادن» رشد ۳/۸ درصدی و گروه «خدمات» رشد۳/۱ درصدی را ثبت کرده اند.
گزیده سیاستی
طبق محاسبات مرکز پژوهشها، رشد اقتصادی کشور در مهرماه سال 1403 معادل 3/1 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز 3 درصد برآورد می شود.
کلیدواژهها
موضوعات
بیان/ شرح مسئله
داشتن تصویری بهنگام و قابل اعتماد از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد در تصمیمگیریهای اقتصادی بسیار بااهمیت است. بااینحال، مشابه اکثر کشورهای دنیا، در ایران نیز اولین برآوردها از رشد اقتصادی هر فصل حداقل سه ماه پس از پایان آن فصل منتشر میشود. برای نمونه، مراجع آماری کشور، آمارهای رشد اقتصادی بهار سال 1403 را در پایان فصل تابستان منتشر کردهاند. در راستای کاهش این تأخیر و دستیابی به آمارهایی بهنگامتر، مرکز پژوهشهای مجلس تلاش کرده است در چارچوب حسابهای ملی ماهانه با استفاده از دادههای ماهانه در دسترس، رشد اقتصادی و رشد ارزشافزوده فعالیتهای عمده اقتصادی برای هر ماه را برآورد و منتشر کند تا امکان واکنشهای بهنگام سیاستگذاری نسبت به تغییر روندهای بخش حقیقی اقتصاد، فراهم شود.
نقطهنظرات/ یافتههای کلیدی
طبق محاسبات مرکز پژوهشها، در مهرماه 1403 رشد اقتصادی کشور 3/1 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز 3 درصد برآورد میشود.
طبق محاسبات مرکز پژوهشها، ارزشافزوده گروه کشاورزی در مهر ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل 1/5 درصد رشد داشته است. برآوردهـای انجـام شـده در ایـن زمینـه بـا توجـه بـه آمارهای پایه دریافتی از وزارت جهاد کشاورزی حاکی از افزایش تولید محصولات اصلی دامی و محصولات باغی و کاهش میزان بارش در مهرماه است.
طبق محاسبات مرکز پژوهشها، ارزشافزوده بخش نفت خام و گاز طبیعی در مهر ١٤٠۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد 3/7 درصدی داشته است که نشاندهنده رشد ارزشافزوده این گروه ناشـی از افـزایش تولیـد و صادرات نفت خام و همچنین افزایش تولید گاز طبیعی و فرآوردههای نفتی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.
طبق محاسبات مرکز پژوهشها، ارزشافزوده گروه صنایع و معادن در مهر 1403 نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد 3/8 درصدی داشته است که عمدتا ناشی از افزایش شاخص تولید صنایع بورسی در مهرماه 1403، افزایش شاخص فروش نهادههای ساختمانی بورسی و همچنین رشد مثبت بخش تامین برق و گاز است.
طبق محاسبات مرکز پژوهشها، ارزشافزوده گروه خدمات در مهر 1403 نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد 3/1 درصدی داشته است. در مهر ماه بخش خدمات تحتتأثیر رشد بخشهای اصلی ازجمله بخشهای «حملونقل انبارداری»، «عمدهفروشی و خردهفروشی» و «املاک و مستغلات» بوده است.
داشتن تصویری بهنگام و قابل اعتماد از تحولات تولید ناخالص داخلی کشور، میتواند بهطور مؤثر به بهبود سیاستگذاری و پایش دقیقتر اقتصاد کلان کمک کند. بااینحال در ایران مشابه اکثر کشورهای دنیا اولین برآوردها از رشد اقتصادی فصل مدنظر، حداقل سه ماه پس از پایان فصل مذکور منتشر میشود. برای رفع این چالش در ادبیات اقتصاد کلان چارچوبهایی برای برآورد رشد اقتصادی ماهانه ارائه شده است. در این چارچوبها سعی میشود تا با استفاده از دادههایی که بهصورت بهنگام و با تواتر زیاد (غالباً ماهانه) در دسترس هستند، رشد اقتصادی کشور در سریعترین زمان ممکن برآورد شود. در این راستا، با استفاده از حداکثر دادههای ماهانه در دسترس و استفاده از چارچوب حسابهای ملی ماهانه، ارزشافزوده فعالیتهای عمده اقتصادی و رشد اقتصادی ماهانه با حداقل تأخیر برآورد میشود. گزارش حاضر، سومین گزارش ماهانه «برآورد تولید ناخالص داخلی» است و این امکان را فراهم خواهد کرد که در هر ماه بتوان تصویری بهنگام از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد ایران ارائه کرد و رشد اقتصادی هر ماه، قبل از انتشار آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار ایران برآورد خواهد شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص روششناسی و تفصیل دادههای استفاده شده به گزارش «چارچوبی برای کنونبینی بخش حقیقی اقتصاد ایران» مراجعه شود [1]. شایانذکر است در این گزارش با توجه به لزوم سازگاری نتایج برآمده از این گزارش با سایر برآوردها از بخش حقیقی توسط این مرکز و بهدلیل عدم محاسبه توالی حسابها توسط مرکز آمار ایران، از حسابهای ملی بانک مرکزی استفاده شده است.
همچنین لازم به ذکر است در برخی از بخشها از آمار مقدماتی جهت برآورد استفاده میشود، لکن تعدیل آمارها با دسترسی به آمارهای قطعی اجتنابناپذیر است که این موضوع امری رایج در تهیه حسابهای ملی فصلی و ماهانه میباشد.
بر اساس آمار بانک مرکزی تولید ناخالص داخلی کشور در فصل بهار سال 1403 به میزان 3/2 درصد رشد داشته، همچنین رشد اقتصادی بدون نفت 2/5 درصد گزارش شده است [2].
بر همین اساس، طبق محاسبات مرکز پژوهشها، رشد اقتصادی کشور در مهر 1403 معادل 3/1 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز 3 درصد برآورد میشود.
شکل 1. نمودار رشد تولید ناخالص داخلی ماهانه(100=1395)
مآخذ: دادههای فصلی تا خرداد 1403 بر اساس حسابهای ملی بانک مرکزی- دادههای ماهانه و پیشبینی تابستان 1403 محاسبات تحقیق.
شکل 2. نمودار رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت ماهانه (100=1395)
مآخذ: همان.
همانطور که در شکل 3 نشان داده شده، از نرخ رشد 3/1 واحد درصدی در مهرماه سال 1403 بخش کشاورزی سهمی معادل 0/26 واحد درصد، بخش نفت و گاز سهمی معادل 0/31 واحد درصد، گروه صنایع و معادن سهمی معادل 0/88 واحد درصد و گروه خدمات سهمی معادل 1/6 واحد درصد را بهخود اختصاص داده است.
شکل 3. نمودار سهم بخشهای اقتصادی از رشد اقتصادی مهر 1403 (100=1395)
مأخذ: همان.
بر اساس اعلام بانک مرکزی بخش کشاورزی در فصل بهار سال 1403 رشد 3/1 درصدی را ثبت کرده است.
نتایج برآوردهای این مرکز نشان میدهد در مهر 1403، ارزشافزوده گروه کشاورزی نسبت به ماه مشابه سال قبل 1/5 درصد رشد داشته است. برآوردهـای انجـام شـده در ایـن زمینـه بـا توجـه بـه آمارهای پایه دریافتی از وزارت جهاد کشاورزی حاکی از آن است که در مهرماه تولید محصولات بـاغی، زراعی و دامی نسبت به ماه مشابه سال قبل بهترتیب 1/2، 0/5 و 1/5 درصد افزایش یافته است. از طرفی، بر اساس آمار دریافتی از مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی میزان بارش در مهرماه ۱۴۰۳ کاهش 2/7 میلیمتری داشته است.
شکل 4. نمودار رشد ارزشافزوده ماهانه بخش کشاورزی (100=1395)
مأخذ: همان.
بر اساس اعلام بانک مرکزی بخش نفت خام و گاز طبیعی در فصل بهار سال 1403 رشد 9/5 درصدی را ثبت کرده است.
نتایج برآوردهای این مرکز نشان میدهد ارزشافزوده گروه نفت در مهر سال ١٤٠۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد 3/7 درصدی داشته است. طبق آخرین آمار اوپک از منابع ثانویه و برآوردهای در دسترس تولید نفت ایران در مهرماه با رشد کمتری نسبت به ماههای قبل روبهرو بوده است.
شکل 5. نمودار رشد ارزش افزوده ماهانه بخش نفت خام و گاز طبیعی (100=1395)
مأخذ: همان.
بر اساس اعلام بانک مرکزی، گروه صنایع و معادن در فصل بهار سال 1403 رشد 3/6 درصدی را ثبت کرده است.
این گروه شامل بخشهای «ساختمان، صـنعت، اسـتخراج معدن، تأمین آب، برق و گاز طبیعی» است. نتایج برآوردهای این مرکز نشان میدهد گروه صنایع و معادن در مهر سال۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل به ترتیب رشد 3/8 درصدی داشته است که عمدتاً تحتتأثیر رشد مثبت بخش صنعت، افزایش شاخص فروش نهادههای ساختمانی بورسی و همچنین رشد مثبت بخش برق و گاز بوده است. [3]، [4]، [5].
شکل 6. نمودار رشد ارزش افزوده ماهانه گروه صنایع و معادن (100=1395)
مأخذ: همان.
بر اساس اعلام بانک مرکزی گروه خدمات در فصل بهار سال 1403 رشد 1/9 درصدی را ثبت کرده است.
نتایج برآوردهای این مرکز نشان میدهد ارزشافزوده گروه خدمات در مهر سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد 3/1 درصدی را ثبت کرده است.
در مهرماه بخشهای «حملونقل انبارداری»، «عمدهفروشی و خردهفروشی» و «املاک و مستغلات» رشد مثبتی را نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کردهاند.
شکل 7. نمودار رشد ارزش افزوده ماهانه بخش خدمات (100=1395)
مأخذ: همان.
بر اساس اعلام بانک مرکزی تولید ناخالص داخلی در فصل بهار 1403 رشد 3/2 درصدی و تولید ناخالص داخلی بدون نفت رشد 2/5 درصدی را ثبت کرده است.
به همین ترتیب نتایج برآوردهای مرکز پژوهشها نشان میدهد تولید ناخالص داخلی با نفت در مهر سال ۱۴۰۳ رشد 3/1 درصدی و بدون نفت رشد 3 درصدی داشتهاست. همچنین در مهر سال ۱۴۰۳، بخش کشاورزی تحتتأثیر افزایش تولید محصولات دامی و باغی با رشد 1/5 درصدی، بخش نفت خام و گاز طبیعی تحتتأثیر افزایش تولید نفت خام با رشد3/7 درصدی، گروه صنایع و معادن تحتتأثیر افزایش شاخص صنایع بورسی در بخش صنعت و معدن، افزایش شاخص فروش نهادههای ساختمانی بورسی و رشد مثبت بخش برق و گاز با رشد 3/8 درصدی و گروه خدمات تحتتأثیر رشد مثبت بخشهای اصلی خود با رشد 3/1 درصدی روبهرو بوده است.
جدول 1. رشد ارزشافزوده به تفکیک فعالیتهای اقتصادی
رشد بخش |
بهار ۱۴۰۲ |
تابستان ۱۴۰۲ |
سال ۱۴۰۲ |
بهار 1403 |
تابستان 1403 |
مهر 1403 |
گروه کشاورزی |
0.6 |
0.1 |
0.2 |
3.1 |
2.7 |
1.5 |
نفت و گاز طبیعی |
16.5 |
17.8 |
14.7 |
9.5 |
10.3 |
3.7 |
گروه صنایع و معادن |
3.8 |
3.7 |
4.5 |
3.6 |
0.2 |
3.8 |
گروه خدمات |
5.6 |
3.1 |
3.8 |
1.9 |
2.7 |
3.1 |
تولید ناخالص داخلی |
5.7 |
3.8 |
4.5 |
3.2 |
2.8 |
3.1 |
تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) |
4.6 |
2.7 |
3.6 |
2.5 |
2.1 |
3 |
مأخذ: همان.