ارزیابی عملکرد قانون بودجه 1403 کل کشور: بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق

نوع گزارش : گزارش های نظارتی

نویسنده

کارشناس گروه فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

10.22034/report.mrc.2024.1403.32.8.20244

چکیده

در گزارش پیش رو، اعتبارات مصوب و تحقق یافته قانون بودجه سال ۱۴۰۳ دستگاه های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در بازه هفت ماه نخست سال بررسی شده است. بر این اساس، مجموع اعتبارات مصوب هزینه ای برای دستگاه های این بخش در قانون بودجه ۱۴۰۳(۸۷,۱۷۳,۲۸۶)، تملک دارایی های سرمایه ای (۱۱,۹۱۸,۱۵۰) و مجموع آنها (۹۹,۰۹۱,۴۳۶) میلیون ریال بوده است. بیشترین اعتبارات هزینه ای و تملک دارایی های سرمایه ای به ترتیب برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۴۲,۰۲۶,۰۲۱) میلیون ریال و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (۱۴,۲۰۹,۱۵۳) میلیون ریال و کمترین اعتبارات به ترتیب برای بنیاد سعدی (۷۱۴,۷۸۷) میلیون ریال و فرهنگستان هنر (۸۶۸,۷۲۴) میلیون ریال بوده است. به طور کلی بدون لحاظ کردن درآمد اختصاصی دستگاه ها، درصد تحقق اعتبارات بخش مذکور در هفت ماهه نخست اجرایی سازی قانون بودجه سال ۱۴۰۳، تنها حدود ۳۷ درصد از کل اعتبارات مصوب برنامه ها و ردیف های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق است. به بیان دیگر علاوه بر اعتبارات اختصاصی، حدود ۳۷ درصد از اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نسبت به اعتبار مصوب بخش مذکور، تخصیص یافته است. بیشترین و کمترین درصدد تحقق به ترتیب برای بنیاد سعدی با ۵۶.۵ درصد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ۲۸.۸ درصد است. درخصوص تحقق بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال ۱۴۰۳ (با موضوع تخصیص یک درصد از هزینه‎های شرکت های دولتی، بانک ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در بخش فرهنگ) لازم به ذکر است که میزان تحقق این تبصره نسبت به سال گذشته، اندکی رشد داشته است. با وجود این، غالب دستگاه ها از عدم تخصیص یا تخصیص اندک آن گزارش داده اند. 

گزیده سیاستی

اعتبارات هفت ماهه ابتدایی بخش فرهنگ، بدون درآمد اختصاصی، 37.3 درصد، نسبت به بودجه مصوب سال 1403 محقق شده است و همچنین با توجه به عملکرد نزدیک به صفر منابع حاصل از 1 درصد هزینه های جاری شرکتها و مؤسسات، ایجاد منابع پایدار برای فرهنگ ضروری به نظر می رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  خلاصه مدیریتی

شرح / بیان مسئله

ارزیابی میزان و نحوه تحقق تخصیص اعتبارات تصویب‌‌شده در قوانین بودجه سنواتی و بررسی عملکرد پایین‌تر از میزان در نظر گرفته ‌شده و یا عدم تخصیص این اعتبارات، از گام‌هایی است که سیاستگذار را با موقعیت دستگاه‌ها و واقعیت میدان صحنه اجرا رو‌به‌رو می‌کند. ازاین‌رو توصیف، تبیین و تحلیل قانون بودجه، به‌عنوان مهم‌ترین سندی که امکان تحدید هر برنامه‌ریزی را فراهم می‌کند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌بیان‌دیگر، می‌توان گفت که بیش از اسناد و قوانین برنامه‌محور، قوانین بودجه‌ای هستند که امکان و فرصت تحقق یا عدم تحقق سیاست‌ها را فراهم می‌کنند؛ از این منظر لازم است لایحه بودجه با دقت‌نظر بالایی تدوین شود و ازطرف‌دیگر نیز مورد بررسی قرار گیرد تا کمترین نقص را داشته باشد. ازاین‌رو، هم‌‌زمان با تقدیم بخش اول لایحه بودجه سال 1404 به مجلس شورای اسلامی؛ ارائه گزارشی از نحوه عملکرد و میزان تخصیص اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در قانون بودجه 1403، می‌تواند تصویر روشنی از تحقق قانون بودجه پیش‌روی سیاستگذاران ارائه کند تا بتوان در تدوین لایحه و تصویب قانون بودجه سال 1404 نقش مؤثرتری ایفا کرد.

نقطه نظرات / یافته‌های کلیدی

مجموع اعتبارات مصوب هزینه‌ای برای دستگاه‌های این بخش در قانون بودجه 1403 (87,173,286)، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (11,918,150) و سرجمع آنها  (99,091,436) میلیون ریال بوده است. بیشترین اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (42,026,021) میلیون ریال و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (14,209,153) میلیون ریال و کمترین اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای بنیاد سعدی (714,787) میلیون ریال و فرهنگستان هنر (868,724) میلیون ریال بوده است. به‌طورکلی علاوه بر درآمد اختصاصی دستگاه‌ها، درصد تحقق اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در هفت‌ماهه نخست اجرایی‌سازی قانون بودجه سال 1403، نسبت به جمع کل اعتبارات مصوب قانون 1403 حدود 37 درصد است. بیشترین و کمترین درصد تحقق به‌ترتیب برای بنیاد سعدی با 56.5 درصد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با 28.8 درصد بوده و هیچ دستگاهی بیش از 60 درصد از اعتبارات خود را دریافت نکرده است. براساس مکاتبات صورت‌ گرفته در ضمن گزارش حاضر با دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق، برخی از دستگاه‌های این بخش، میزان تحقق اعتبارات مربوط به بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403، با موضوع تخصیص یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق مانند فرهنگستان هنر و بنیاد سعدی را صفر اعلام کرده و مابقی دستگاه‌ها، به‌رغم پیگیری‌های مکرر، در این‌باره گزارشی ارائه نکرده‌اند. شایان ذکر است که غالب ردیف‌های جدول شماره 12 قانون بودجه سال 1403 با عنوان جدول تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون در سال 1403میزان تحقق هزینه‎کرد یک‎درصد از هزینه‎های شرکت‎های دولتی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری؛ مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده که از مجموع اعتبارات سال 1403 که مبلغ 87,250,000 میلیون ریال حدوداً معادل 8700 هزار میلیارد تومان (همت) است، صرفاً حدود 800,000 میلیون ریال معادل هشتاد میلیارد تومان تخصیص داده شده، اما تا ماه هفتم سال 1403 واریزی برای این دستگاه صورت نگرفته است.

پیشنهادهای راهکار تقنینی، نظارتی یا سیاستی

درحال‌حاضر، ساختار بودجه در بخش فرهنگ، به‌نحوی است که برخی از منابع بودجه‌های مصوب بخش فرهنگ از محل درآمدهای ناشی از فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی دولتی است. در بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه 1403، به‌رغم بند«ﻫ» تبصره «9» قانون بودجه 1402 که ضمانتی برای تحقق این تبصره ایجاد شده، اما براساس گزارش‎های متعدد اخذ شده از این دستگاه‎ها، در عمل تحقق چندانی پیدا نکرده و عملاً حوزه فرهنگ را با بودجه ناپایداری روبه‌رو کرده است که امکان پیشبرد سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب قانونی را نیز ندارد.

یکی از بایسته‌های اساسی جهت بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور، موضوع بند «ب» ماده (۷۵) قانون برنامه هفتم پیشرفت، اصلاح ساختار بودجه کشور در حوزه فرهنگ به‌نحوی است که بودجه دستگاه‌های فرهنگی براساس مأموریت‌های محوله به آنها تخصیص یابد. این بدین معناست که دستگاه‌ها در قبال انجام وظایف محوله به‌خود، اعتبارات دریافت می‌کنند نه اینکه برای حفظ خود، مطالبه بودجه کنند. به‌بیان‌دیگر، بخش اعظم بودجه تخصیص داده شده به دستگاه‌های فرهنگی، صرف پرداخت حقوق و مزایای کارکنان آنها می‌شود بدون اینکه بررسی شود که این مبالغ پرداختی تا چه حد، سبب انجام مأموریت‌های محوله به آنها شده است و در این موقعیت حتی اگر درصد سهم بودجه فرهنگی نسبت به بودجه عمومی بیشتر هم بشود، مشخص نیست اثربخشی بیشتر را به دنبال داشته باشد. در این راستا، لازم است نظام بودجه‌ریزی کشور به‌سمت بودجه‌ریزی عملیاتی تغییر پیدا کند و در چنین شرایطی، دستگاه‌های مختلف ازجمله دستگاه‌های فرهنگی برای اینکه بتوانند بودجه دریافت کنند باید مأموریت‌های محوله را تبیین، تدوین و به‌نحو احسن اجرایی نمایند.

۱. مقدمه

لایحه بودجه کل کشور، برنامه یکساله مالی دولت برای اجرای برنامه می­باشد و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی است که منجر به نیل سیاست‌ها و هدف‌های قانونی می‌شود و از سه قسمت به‌شرح زیر تشکیل می‌شود:

  1. بودجه عمومی دولت که شامل اجزای زیر است:

 الف) پیش‌بینی دریافت‌ها و منابع تأمین اعتبار که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم در سال مالی قانون بودجه به‌وسیله دستگاه‌ها از طریق حساب‌های‌ خزانه‌داری کل اخذ می‌شود.

   ب) پیش‌بینی پرداخت‌هایی که از محل درآمدهای عمومی و یا اختصاصی برای اعتبارات جاری عمرانی و اختصاصی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند ‌در سال مالی مربوط انجام شود.

  1. بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها شامل پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار.
  2. بودجه مؤسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می‌شود[1].

بنابراین به‌نظر می‌رسد که مؤلفه‌های «بودجه کشور» عبارتند از: «پیش‌بینی درآمدهای کشور»، «برآورد و اجازه هزینه‌های کشور»، «محدود به زمان بودن»، «اهداف قانونی یا وظایف دولت (حکومت)» و «تهیه و تصویب توسط مراجع قانونی»[2].

ارزیابی میزان و نحوه تحقق تخصیص اعتبارات تصویب‌‌شده در قوانین بودجه سنواتی و کاوش علل عملکرد پایین‌تر از میزان در نظر گرفته ‌شده و یا عدم تخصیص این اعتبارات، یکی از مهم‌ترین گام‌های سیاستگذاری و قانونگذاری صحیح و یکی از اصلی‌ترین گام‌ها در دقیق‌ترشدن برآوردها و پیش‌بینی‌ها برای تهیه و تدوین لوایح و قوانین بودجه سنواتی است. به‌بیان‌دیگر، فهم علل هر‌کدام از موارد عدم تحقق تخصیص مقادیر در نظر گرفته ‌شده و یا تخصیص کمتر یا بیشتر از این میزان در قوانین بودجه سنواتی، تأثیراتی فراوان در تحلیل‌ها و برآوردهای پیش‌رو خواهد داشت [3]. ازاین‌رو، هم‌‌زمان با تقدیم بخش اول لایحه بودجه سال 1404 به مجلس شورای اسلامی؛ ارائه گزارشی از نحوه عملکرد و میزان تخصیص اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در قانون بودجه 1403، می‌تواند تصویر روشنی از تحقق قانون بودجه پیش‌روی سیاستگذاران ارائه کند تا بتوان در تدوین لایحه و تصویب قانون بودجه سال 1404 نقش مؤثرتری ایفا کرد.

شایان ذکر است که برش‌های بخش‌های مختلف بودجه، متناظر با گروه‌های تخصصی دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش‌ها مجلس است و بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق، بخش عمده‌ای از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مربوط به بخش فرهنگ و هنر است و همچنین سازمان‌ها و نهادهای تابعه ازجمله فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگستان هنر، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، بنیاد سعدی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، سازمان امور سینمایی و سمعی – بصری، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی را شامل می‌شود که در ادامه به تفکیک به هرکدام اشاره شده است.

۲. اعتبارات مصوب و ابلاغی بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق به تفکیک اعتبارات هزینه‌‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای در قانون بودجه سال 1403

مجموع درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی اعتبارات‌ مصوب دستگاه‌های اجرایی ذیل دستگاه‌ سیاستگذار در قانون بودجه سال 1403 در جدول زیر دیده می‎شوند:

جدول 1. درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی برحسب قسمت، بخش، بند و اجزا در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در سال 1403  (جدول 5 قانون بودجه) [4]  (میلیون ریال)

شماره طبقه‌بندی

عنوان دستگاه اصلی/ اجرایی

عمومی

اختصاصی

جمع

ملی

استانی

جمع

ملی

استانی

جمع

ملی

استانی

جمع

130301

درآمدهای حاصل از اجاره ساختمان‌ها و اراضی (ازجمله امکانات، اماکن و فضاهای آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی کلیه دستگاه‌های اجرایی)

14,000

167,000

181,000

155,000

0

155,000

169,000

167,000

336,000

101022

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

0

0

0

65,000

0

65,000

65,000

0

65,000

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

0

0

0

90,000

0

90,000

90,000

0

90,000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

14,000

167,000

181,000

0

0

0

14,000

167,000

181,000

130422

درآمد حاصل از فروش تمام نگاشت (هولوگرام) حامل‌‌های رقومی (دیجیتال)

۱,۰۰۰

0

۱,۰۰۰

0

0

0

۱,۰۰۰

0

۱,۰۰۰

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

۱,۰۰۰

0

۱,۰۰۰

0

0

0

۱,۰۰۰

0

۱,۰۰۰

140103

درآمد حاصل از خدمات آموزشی و فرهنگی

0

0

0

37,000

0

37,000

37,000

0

37,000

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

0

0

0

17,000

0

17,000

17,000

0

17,000

114320

بنیاد سعدی

0

0

0

20,000

0

20,000

20,000

0

20,000

140107

درآمد حاصل از خدمات پژوهشی و تحقیقاتی

0

0

0

66,900

0

66,900

66,900

0

66,900

101022

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

0

0

0

5,000

0

5,000

5,000

0

5,000

101033

فرهنگستان هنر

0

0

0

15,000

0

15,000

15,000

0

15,000

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

0

0

0

1,500

0

1,500

1,500

0

1,500

113600

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

0

0

0

400

0

400

400

0

400

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

0

0

0

45,000

0

45,000

45,000

0

45,000

140111

درآمد حاصل از خدمات ثبتی

1,000

0

1,000

0

0

0

1,000

0

1,000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

1,000

0

1,000

0

0

0

1,000

0

1,000

140124

درآمد حاصل از تبدیل اسناد به میکروفیلم و امحای اسناد و مدارک مالی

0

0

0

20,000

0

20,000

20,000

0

20,000

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

0

0

0

20,000

0

20,000

20,000

0

20,000

۱۴۰۱۲۵

درآمد حاصل از ورودی موزه‌‌‌ها و محوطه‌‌های تاریخی و سایر منافع حاصله

30,000

0

30,000

0

0

0

30,000

0

30,000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

30,000

0

30,000

0

0

0

30,000

0

30,000

140203

درآمد حاصل از چاپ و توزیع و فروش کتب و نشریات و واگذاری آنها

0

0

0

9,700

0

9,700

9,700

0

9,700

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

0

0

0

4,500

0

4,500

4,500

0

4,500

113600

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

0

0

0

200

0

200

200

0

200

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

0

0

0

5,000

0

5,000

5,000

0

5,000

140206

درآمد حاصل از فروش سایر کالاها

0

0

0

350,000

0

350,000

350,000

0

350,000

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

0

0

0

350,000

0

350,000

350,000

0

350,000

160178

عوارض حاصل از اخذ 10 درصد درآمد از طریق عرضه برخط بازی‌‌های خارجی شامل بازی‌‌های قابل اجرا در تلفن همراه، نمایشگر هوشمند، رایانه ای شخصی، کنسولی و تحت مرورگر

10,000

0

10,000

0

0

0

10,000

0

10,000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

10,000

0

10,000

0

0

0

10,000

0

10,000

مجموع

56,000

167,000

223,000

638,600

0

638,600

694,400

167,000

861,600

براساس جدول (1)، مجموع درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در سال 1403 مطابق با جدول 5 قانون بودجه 1403، درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی عمومی در دو بخش ملی و استانی (000, 223) میلیون ریال و درآمدهای اختصاصی در دو بخش ملی و استانی معادل(600, 638) میلیون ریال بوده که البته لازم به ذکر است که برای درآمدهای اختصاصی استانی مبلغی برآورد نشده است و مجموع درآمدهای اختصاصی صرفاً به درآمدهای اختصاصی ملی محدود می‌شود و مجموع درآمدهای عمومی و اختصاصی ملی (694,400) میلیون ریال، مجموع درآمدهای عمومی و اختصاصی استانی (167,000) میلیون ریال و سرجمع کل درآمدها (861,600) میلیون ریال است.

در جدول زیر، اعتبارات مصوب دستگاه‎های اجرایی بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق ذیل دستگاه سیاستگذار در سال 1403 مطابق با جدول 7 قانون بودجه 1403 به تفکیک اعتبارات هزینه‌ای و اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌همراه عنوان دستگاه ذکر شده است.

جدول 2. اعتبارات مصوب دستگاههای اجرایی بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلّاق ذیل دستگاه سیاستگذار در سال 1403  (جدول 7 قانون بودجه) [4] (میلیون ریال)

شماره طبقه‌بندی

عنوان دستگاه اصلی/ اجرایی

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

(میلیون ریال)

عمومی

متفرقه

جمع

عمومی

متفرقه

جمع

102500

سازمان برنامه و بودجه

1,813,897

0

1,813,897

69,322

0

69,322

1,883,219

114030

مؤسسه نشر آثار حضرت امام قدس سره

1,813,897

0

1,813,897

69,322

0

69,322

1,883,219

113600

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

4,233,669

200,000

4,433,669

137,652

0

137,652

4,571,321

101022

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

1,407,678

0

1,407,678

55,753

0

55,753

1,463,431

101033

فرهنگستان هنر

796,074

0

796,074

72,650

0

72,650

868,724

113600

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

2,029,917

200,000

2,229,917

9,249

0

9,249

2,239,166

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

71,157,668

1593960

72751628

10725650

0

10725650

83,477,278

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

5,342,078

0

5,342,078

956,753

0

956,753

6,298,831

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

32,127,390

1,323,960

33,451,350

8,574,671

0

8,574,671

42,026,021

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

13,789,452

270,000

14,059,452

149,701

0

149,701

14,209,153

114046

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - حمایت از نشر،کتاب و مطبوعات (مؤسسه اطلاعات – مؤسسه مطبوعاتی کیهان و مؤسسه فرهنگی هنری خراسان – هریک 100 میلیارد ریال)

5,892,418

0

5,892,418

0

0

0

5,892,418

114092

سازمان امور سینمایی و سمعی - بصری

5,424,964

0

5,424,964

266,146

0

266,146

5,691,110

114320

بنیاد سعدی

695,880

0

695,880

18,907

0

18,907

714,787

115800

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور

7,885,486

0

7,885,486

759,472

0

759,472

8,644,958

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

8,174,092

0

8,174,092

985,526

0

985,526

9,159,618

115600

حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی

8,174,092

0

8,174,092

985,526

0

985,526

9,159,618

مجموع

85,379,326

1,793,960

87,173,286

11,918,150

0

11,918,150

99,091,436

براساس جدول (2)، مجموع اعتبارات مصوب هزینه‌ای برای دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در قانون بودجه 1403 (87,173,286)، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (11,918,150) و مجموع آنها (99,091,436) میلیون ریال بوده است. بیشترین اعتبار هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معادل (42,026,021) میلیون ریال و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی معادل (14,209,153) میلیون ریال و کمترین اعتبار هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای بنیاد سعدی (714,787) میلیون ریال و فرهنگستان هنر (868,724) میلیون ریال بوده است. در جدول زیر، اعتبارات مصوب متفرقه انتقال‌یافته به جداول 7 و 10، ماده‌واحده 1403 به تفکیک اعتبارات هزینه‌ای و اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌همراه موضوع اعتبار و عنوان دستگاه درج شده است.

جدول 3. اعتبارات متفرقه انتقالیافته به جداول (7 و 10) قانون بودجه 1403: بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق (جداول 1-7) [4] (میلیون ریال)

شماره طبقه‌بندی 1403

کد دستگاه

عنوان دستگاه

موضوع

مصوب 1403

جمع کل

(میلیون ریال)

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

۶۷-730000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- موضوع درآمد حاصل از اخذ عوارض از واردات کالاها و محصولات فرهنگی

1,316,480

0

1,316,480

۴۵-750000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

توسعه، تولید و نشر بازی‌های رایانه‌ای داخلی

7,480

0

7,480

۴۷-750000

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی- رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی

270,000

0

270,000

مجموع

1,593,960

0

1,593,960

در ادامه، برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه در سال 1403 مطابق با جدول شماره 9 قانون بودجه 1403، به تفکیک اعتبارات هزینه‌ای و اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای و همچنین عنوان اعتبار بیان شده است.

جدول 4. برآورد اعتبارات ردیفهای متفرقه در سال 1403 (جدول 9 قانون بودجه 1403) [4]

شماره طبقه‌بندی 1403/ ردیف

عنوان

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

(میلیون ریال)

550000

اعتبارات ردیف‌های موردی (موقت)

39

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- تقویت بنیه فرهنگی استان‌ها و تهیه برش استانی نقشه مهندسی فرهنگی کشور

6,500,000

3,000,000

9,500,000

137

تکمیل و تجهیز کتابخانه رشت

0

300,000

300,000

مجموع

6,500,000

3,300,000

9,800,000

براساس جدول (4)، مجموع اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای ردیف‎های متفرقه مصوب در سال 1403 برای دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق به ترتیب (6,500) و (3,300) میلیارد ریال و مجموع آنها (9,800) میلیارد ریال بوده است. بیشترین اعتبار مصوب ردیف‌های متفرقه در قانون بودجه سال 1403، مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهت تقویت بنیه فرهنگی استان‌ها و تهیه برش استانی نقشه مهندسی فرهنگی کشور با ( 9,500میلیارد ریال) و کمترین اعتبار مربوط تکمیل و تجهیز کتابخانه رشت با (300 میلیارد ریال) بوده است.

در جدول زیر، به شکل تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403 با موضوع هزینه‌کرد یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری آمده است.

شایان ذکر است که مجلس شورای اسلامی در تاریخ 1403/05/02 با تصویب ماده‌واحده‌ای با عنوان «قانون اصلاح تبصره‌های «۶ و13» قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور»، بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه 1403 را بدین شکل اصلاح کرد: «در بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور قبل از عبارت «مکلفند» عبارت «به‌استثنای شرکت‌های زیان‌ده، دارای زیان انباشته و سربه‌سر مندرج در پیوست شماره (۳) این قانون و شرکت‌هایی که یک‌درصد (۱۵) هزینه آنها بیش از کل سود آنها بر مبنای ارقام مندرج در پیوست شماره (۳) این قانون است» و بعد از عبارت «برای فعالیت‌های یادشده واریز نماید». عبارت «اعتبارات مربوط به مصارف موضوع این حکم، متناسب با میزان وصول اختصاص می‌یابد.» اضافه می‌شود». بر این اساس، با مستثنا ‌کردن تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌ها عملاً میزان اعتبارات مصوب این بند به طرز چشمگیری کاهش یافت، اما جدول 12 این قانون مورد اصلاح قرار نگرفت.

جدول 5. جدول تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403- مصوب هزینهکرد یکدرصد از هزینههای شرکتهای دولتی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری (جدول شماره 12) [4]

شماره طبقه‌بندی دستگاه / ردیف

عنوان دستگاه/ برنامه

مبلغ

(میلیون ریال)

101022

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

100,000

101023

فرهنگستان هنر

100,000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

59,400,000

1

تکمیل پروژه‌های نیمه تمام عمرانی، فرهنگی، دینی و مذهبی (توزیع براساس آیین‌نامه بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال 1403)

18,600,000

2

حمایت و پشتیبانی از مؤسسات و فعالان قرآنی، فرهنگی، هنری، خانواده و جوانی جمعیت و سایر نهادهای دینی (توزیع براساس آیین‌نامه بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال 1403)

11,000,000

4

تقویت نهاد کتابخانه‌های عمومی با تأمین کتب کمک آموزشی مناطق محروم

1,000,000

5

ترویج مؤثر جریان کتاب و ترویج کتابخوانی با تقویت و توسعه نمایشگاه‌های استانی و بین‌المللی کتاب

4,000,000

6

راه‌اندازی سامانه رصد، پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی، سبک زندگی مردم، مرجعیت رسانه‌ای و وضعیت ارتباطات کشور و بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور با رویکرد اصلاح ذهنیت، فرهنگ و نرم‌افزار حاکم بر جامعه

1,000,000

7

تولید محتوای فاخر فارسی در فضای مجازی و صیانت و بزرگداشت زبان و ادبیات فارسی در فضای مجازی

1,000,000

9

تولید پویانمایی و بازی‌های رایانه‌ای و زنجیره صنایع فرهنگی مرتبط با آن در راستای تقویت باورهای دینی و ملی و پرورش اجتماعی نسل کودک و نوجوان

4,000,000

10

تقویت فعالیت‌ها، رویدادها و شاخص‌های فرهنگی مناطق مرزی برای امنیت پایدار فرهنگی شرق و غرب کشور

3,000,000

11

راه‌‌اندازی نهضت ترجمه گسترده کتاب و شعر و ادب فارسی به زبان‌های دیگر

1,500,000

12

اقدامات مؤثر برای ترویج مد و لباس منطبق با اصالت‌های ایرانی اسلامی و در دسترس شدن آنها و برنامه‌های ایجابی و گفتمان‌ساز عفاف و حجاب (ستاد هماهنگی فرهنگی و اجتماعی دولت)

4,000,000

13

تقویت و توسعه فعالیت‌های هنری مانند تئاتر و موسیقی با رویکرد موضوعات ملی، دینی و انقلابی، حل آسیب‌های اجتماعی، امیدآفرینی، تقویت خانواده، ترویج عفاف و حجاب

2,000,000

14

پشتیبانی از طرح‌های حمایتی برای معیشت و مسکن و بیمه هنرمندان

8,000,000

16

حمایت از فعالیت‌های موزه موسیقی ایران

100,000

17

حمایت از طرح‌های پیشرو فرهنگی و توسعه علوم انسانی و بزرگداشت مفاخر ذی‌ربط (خانه اندیشمندان علوم انسانی)

200,000

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

6,150,000

1

تقویت فعالیت‌ها و تولیدات مؤثر فرهنگی بین‌المللی در جهت تقویت گفتمان انقلاب اسلامی و معرفی فرهنگ، تاریخ، ادبیات و مفاخر کشور در سطح بین‌المللی

6,150,000

114092

سازمان سینمایی و امور سمعی و بصری

9,000,000

1

تولید فیلم‌های سینمایی مؤثر و فاخر با موضوعات ترویج فرهنگ امیدآفرینی، ایثار و شهادت، سبک زندگی ایرانی-اسلامی، مصرف کالای داخلی و تولید ملی، عزت ملی، مفاخر ملی و اسلامی، حل مسائل اجتماعی و معضلات فرهنگی جامعه، تقویت خانواده و ترویج فرزندآوری

9,000,000

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

6,500,000

7

تقویت و گسترش فعالیت‌‌‌ها و رویدادهای فرهنگی- دینی جریان‌ساز و میدانی در سراسر کشور

2,000,000

8

کمک به مؤسسات فرهنگی و آموزشی

1,000,000

9

خانه اندیشه‌ورزان

500,000

11

تقویت پایگاه جریان‌ساز برای حلقه‌های میانی جبهه فرهنگی- فکری انقلاب اسلامی (سرچشمه نور انقلاب اسلامی)

1,200,000

12

حمایت از حلقه‌های میانی مردمی فرهنگی

1,800,000

115600

حوزه هنری انقلاب اسلامی

6,000,000

1

تولید فیلم‌های سینمایی مؤثر و فاخر و پویانمایی در حوزه ترویج سبک زندگی ایرانی-اسلامی، جوانی جمعیت، معرفی مفاخر ملی، معارف اسلامی و انقلابی، امیدآفرینی و تقویت بنیان خانواده، آموزش اجتماعی و دینی نوجوانان

1,250,000

2

تقویت برنامه‌‌‌ها و مراکز رشد و پرورش سرمایه انسانی حوزه ادبیات پایداری، فرهنگ، هنر و رسانه انقلاب اسلامی

370,000

3

تولید محتوای فرهنگی فاخر فارسی در فضای مجازی و نشر مکتوب و ترویج و توسعه کتاب و کتابخوانی

370,000

4

ایجاد صندوق فرهنگ بنیان (نظام تأمین مالی زیست‌بوم تولید و مصرف محتوای انقلابی)

3,640,000

5

تولید سرود، موسیقی و نمایش‌های صحنه‌ای فاخر با موضوع تقویت بنیان خانواده، امیدآفرینی، روحیه استقلال ملی و استکبارستیزی و تاریخ انقلاب اسلامی

370,000

مجموع

87,250,000

 براساس داده‌های موجود در جدول (5)، مجموع اعتبارات بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403 با موضوع یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت‌ ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق، (87,250,000) میلیون ریال بوده که بیشترین و کمترین آن به‌ترتیب برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی، فرهنگی، دینی و مذهبی با (18,600,000) میلیون ریال و فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگستان هنر و حمایت از فعالیت‌های موزه موسیقی ایران با (100,000) میلیون ریال است، اما همان‌طور که عنوان شد، این ارقام در عمل، پس از اصلاح صورت ‌گرفته در بند «ب» تبصره «۱۳»، کاهش چشمگیری داشته است.

۳. میزان تحقق اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق

 در جدول زیر میزان تحقق اعتبارات دستگاه‎های اجرایی بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق ذیل دستگاه سیاستگذار در هفت‌ماه نخست سال 1403 قابل مشاهده است.

جدول 6. میزان تحقق اعتبارات دستگاههای اجرایی بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق ذیل دستگاه سیاستگذار در هفت‌ماه نخست سال 1403 (جدول 7 قانون بودجه 1403 ) [5]  (میلیون ریال)

شماره طبقه‌بندی

عنوان دستگاه اصلی/ اجرایی

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

درصد تحققیافته

(میلیون ریال)

عمومی

متفرقه

جمع

عمومی

متفرقه

جمع

101022

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

767,133

0

767,133

0

0

0

767,133

52.4

101033

فرهنگستان هنر

441,339

0

441,339

0

0

0

441,339

50.8

101100

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

٢,٧١٤,٠٩٦

0

٢,٧١٤,٠٩٦

١٠٠,٠٠٠

0

١٠٠,٠٠٠

٢,٨١٤,٠٩٦

44.7

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

12,032,651

0

12,032,651

72,000

0

72,000

12,104,651

28.8

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

۶,۴۸۷,۶۰۸

0

۶,۴۸۷,۶۰۸

0

0

0

۶,۴۸۷,۶۰۸

45.7

114046

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - حمایت از نشر،کتاب و مطبوعات (مؤسسه اطلاعات – مؤسسه مطبوعاتی کیهان و مؤسسه فرهنگی هنری خراسان – هریک 100 میلیارد ریال)

2,400,000

0

2,400,000

0

0

0

2,400,000

40.7

114092

سازمان امور سینمایی و سمعی - بصری

2,787,844

0

2,787,844

0

0

0

2,787,844

49.0

114320

بنیاد سعدی

403,545

0

403,545

0

0

0

403,545

56.5

115800

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور

3,785,174

0

3,785,174

0

0

0

3,785,174

43.8

مجموع

31,819,390

0

31,819,390

172,000

0

172,000

31,991,390

37.3

براساس داده‌هایی که از دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق گردآوری و در جدول (5) درج شد، به‌صورت‌کلی بدون لحاظ ‌کردن درآمد اختصاصی دستگاه‌ها، درصد تحقق اعتبارات بخش مذکور در هفت‌ماهه نخست اجرایی‌سازی قانون بودجه سال 1403، به نسبت جمع کل اعتبارات مصوب قانون 1403 حدود 37.3 درصد است که یعنی در هفت‌ماه ابتدایی سال، علاوه بر اعتبارتا اختصاصی دستگاهی، 37 درصد از کل اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق تخصیص یافته است. بیشترین و کمترین درصدد تحقق به‌ترتیب برای بنیاد سعدی با 56.5 درصد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با 28.8 درصد بوده و هیچ دستگاهی بیش از 60 درصد از اعتبارات خود را دریافت نکرده است.

جدول 7. میزان تحقق اعتبارات متفرقه انتقالیافته به جداول (7 و 10) قانون بودجه 1403 [5]

شماره طبقه‌بندی 1403

کد دستگاه

عنوان دستگاه

موضوع

تحققیافته هفت‌ماه نخست سال  1403

جمع کل

درصد تحقق

(میلیون ریال)

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

67-730000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- موضوع درآمد حاصل از اخذ عوارض از واردات کالاها و محصولات فرهنگی

353,206

0

353,206

26

45-750000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

توسعه، تولید و نشر بازی‌های رایانه‌ای داخلی

0

0

0

0

47-750000

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی- رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی

30,000

0

30,000

11

از میان دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق که میزان تحقق اعتبارات متفرقه انتقال‎یافته به جداول (7 و 10) خود را اعلام کردند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با موضوع درآمد حاصل از اخذ عوارض از واردات کالاها و محصولات فرهنگی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با موضوع رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی بوده و دیگر دستگاه‌ها یا اعتبارات این جدول را اعلام نکرده و یا تحقق آن را صفر اعلام کردند.

براساس مکاتبات صورت‌ گرفته در ضمن گزارش حاضر با دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق، برخی از دستگاه‌های این بخش، میزان تحقق اعتبارات مربوط به بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403، با موضوع تخصیص یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق مانند فرهنگستان هنر و بنیاد سعدی را صفر اعلام کرده و بقیه دستگاه‌ها، به‌رغم پیگیری‌های مکرر، در این‌باره گزارشی ارائه نکرده‌اند. [5]شایان ذکر است که غالب ردیف‌های جدول شماره 12 قانون بودجه سال 1403 با عنوان جدول تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون در سال 1403- میزان تحقق هزینه‎کرد یک‎درصد از هزینه‎های شرکت‎های دولتی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری؛ مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که از مجموع اعتبارات سال 1403 حدود 800,000 میلیون ریال معادل هشتاد میلیارد تومان تخصیص داده شده، اما تا ماه هفتم سال 1403 واریزی برای این سازمان صورت نگرفته است.

جدول8. برآورد اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌‌های سرمایه‌ای برحسب امور، فصل قانون بودجه 1403 (جدول6 قانون بودجه 1403) [4]  (میلیون ریال)

شماره
طبقه ­بندی

عنوان

هزینه ­ای

تملک دارایی­های سرمایه ­ای

جمع هزینه ­ای و عمرانی

درصد رشد

عملکرد 1401

مصوب 1402

برآورد 1403

عملکرد 1401

مصوب 1402

برآورد 1403

عمومی

متفرقه

جمع

درصد رشد

عمومی

متفرقه

جمع

درصد رشد

1402

1403

جمع امور ده گانه

8,320,964,956

12,949,213,374

15,837,621,993

864,839,773

16,702,461,766

29.0

1,600,247,537

1,224,724,165

1,767,785,100

878,380,900

2,646,166,000

116.1

14,173,937,539

19,348,627,766

36.5

1700000000

امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری

142,111,031

266,289,100

386,279,497

98,004,604

484,284,101

81.9

73,276,243

105,870,247

144,579,585

72,806,000

217,385,585

105.3

372,159,347

701,669,686

88.5

1703000000

فصل فرهنگ و هنر

28,583,057

56,262,108

71,869,245

9,486,480

81,355,725

44.6

47,305,299

58,835,938

68,186,977

10,000,000

78,186,977

32.9

115,098,046

159,542,702

38.6

طبق جدول 8 برآورد اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌‌های سرمایه‌ای برحسب امور و فصول قانون بودجه 1403، درصد رشد جمع امور دهگانه در اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب  (29) و (116.1) بوده و درصد رشد مجموع اعتبارات هزینه‌ای و عمرانی (36.5) شده است. شایان ذکر است که درصد رشد در عنوان امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری برای اعتبارات هزینه‌ای، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای و مجموع آنها به نسبت مصوب سال 1402 به‌ترتیب (81.9)، (105.3) و (88.5) بوده و میزان درصد رشد فصل فرهنگ و هنر برای اعتبارات هزینه‌ای، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای و مجموع آنها به نسبت سال 1402 به‌ترتیب (44.6)، (32.9) و (38.6) بوده است. از سویی دیگر، اعتبارات مربوط به بند «ب» تبصره «13» در قانون بودجه سال 1403 با اعتبارات اختصاصی لحاظ شده اما در سال 1402 بدون ردیف­های اختصاصی ذکر شده، از این جهت به منظور مقایسه درست قانون بودجه سال 1403 با قانون بودجه سال 1402، لازم بود که ستون اعتبارات اختصاصی از برآورد اعتبارات هزینه­ای و تملک دارایی های سرمایه­ای خارج شود تا مقایسه­ای با منطق یکسان با سال 1402 صورت بگیرد.   

۴. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

۴-1. اصلاح نحوه تخصیص بودجه در حوزه فرهنگ

چنانچه بپذیریم حوزه فرهنگ به‌عنوان حوزه پیشران در امر رشد و تعالی جامعه است، آنگاه لازم می‌شود که در نظام بودجه‌ریزی کشور نیز متناسب با این اهمیت، به حوزه فرهنگ، توجه ویژه‌ای شود. درحال‌حاضر، ساختار بودجه در حوزه فرهنگ به‌نحوی است که بسیاری از بودجه‌های‌ مصوب بخش فرهنگ از محل درآمدهای ناشی از فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی دولتی است. برای مثال، در آیین‌نامه بند «ﻫ» تبصره «۹» قانون بودجه سال ۱۴۰۲ چنین مقرر شده بود که یک درصد از کل اعتبارات شرکت‌های دولتی و بانک‌ها با نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در حوزه فرهنگ و هنر هزینه شود. حال چنانچه به هر نحوی این اعتبارات کاهش یابد و یا دستگاه‌های مربوطه از پرداخت چنین سهمی، استنکاف کنند، بدیهی است که بودجه بخش فرهنگ و هنر نیز قطع شده و یا تقلیل می‌یابد. در بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه 1403، به‌رغم اینکه ضمانتی برای تحقق این تبصره ایجاد شده، اما براساس گزارش‎های متعدد اخذ شده از این دستگاه‎ها، در عمل تحقق چندانی پیدا نکرده و حوزه فرهنگ را با بودجه‌ای ناپایدار روبه‌رو کرده است که امکان پیشبرد سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب قانونی را نیز ندارد.

۴-2. اصلاح ساختار بودجه کشور از دستگاه‌محوری به مأموریت‌محوری

یکی از بایسته‌های اساسی جهت بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور، موضوع بند «ب» ماده (۷۵) قانون برنامه هفتم پیشرفت، اصلاح ساختار بودجه کشور در حوزه فرهنگ به‌نحوی است که بودجه دستگاه‌های فرهنگی براساس مأموریت‌های محوله به آنها تخصیص یابد. این بدین معناست که دستگاه‌ها در قبال انجام وظایف محوله به‌خود، بودجه دریافت می‌کنند نه اینکه برای حفظ ساختار سازمانی خود، مطالبه بودجه کنند. به‌بیان‌دیگر، بخش اعظم بودجه تخصیص داده شده به دستگاه‌های فرهنگی، صرف پرداخت حقوق و مزایای کارکنان آنها می‌شود، بدون اینکه بررسی شود که این مبالغ پرداختی تا چه حد، سبب انجام مأموریت‌های محوله به آنها شده است و در این موقعیت حتی اگر درصد سهم بودجه فرهنگی نسبت به بودجه عمومی نیز افزایش یابد، مشخص نیست اثربخشی بیشتر را به دنبال داشته باشد. در این راستا، لازم است نظام بودجه‌ریزی کشور در بخش و حوزه فرهنگ تحول یافته و به‌سمت بودجه‌ریزی عملیاتی تغییر مسیر پیدا کند. در چنین شرایطی، دستگاه‌های مختلف ازجمله دستگاه‌های فرهنگی برای اینکه بتوانند اعتبارات اخذ کنند باید مأموریت‌های محوله را به‌نحو احسن انجام دهند. اضافه شدن جدول شماره (12) در قانون بودجه سال 1403، گامی رو به جلو بود، اما لازم است مأموریت‌ها و به دنبال آن تخصیص بودجه، با ایجاد وحدت‌رویه بین دستگاه‌های فرهنگی کشور تقسیم شود تا کمبود اعتبارات در حوزه فرهنگ با هم‌افزایی دستگاه‌های فرهنگی جبران شود. از این منظر لازم است کمیته فرهنگی با راهبری کمیسیون فرهنگی اجتماعی دولت و با حضور وزرای آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌منظور وحدت‌رویه در اجرا شکل بگیرد و متناسب با مصوبات این کمیته، مأموریت‌های دستگاهی و بخشی توزیع شود.

 

 

[1]. «قانون محاسبات عمومی کشور» (1366/06/01). مصوب مجلس شورای اسلامی.
[2]. رستمی، ولی و برزگر خسروی، محمد (1393). «ماهیت حقوقی بودجه (سند یا قانون)»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، سال 15، شماره 40.
[4]. «قانون بودجه سال 1403 کل کشور، بخش دوم» (1403/2/31). مجلس شورای اسلامی.
[5]. نامه‌های دفتر فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق پیرامون اخذ گزارش عملکرد بودجه این دستگاه‌ها در هفت ماهه نخست سال 1403، به شماره 16200/8106-82 (در تاریخ 1403/07/22)، 16200/9294-82 (در تاریخ 1403/08/12)، 16200/9310-82 (در تاریخ 1403/08/12)، 82/9311-16200 (در تاریخ 1403/08/12)، 16200/8411-82 (در تاریخ 1403/07/28).