ارزیابی عملکرد قانون بودجه 1403 کل کشور: حوزه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف

نوع گزارش : گزارش های نظارتی

نویسندگان

1 کارشناس گروه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

2 کارشناس گروه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

10.22034/report.mrc.2024.1403.32.8.20182

چکیده

در گزارش پیش رو، اعتبارات مصوب و تحقق یافته قانون بودجه سال ۱۴۰۳ دستگاه های حوزه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، مجموع اعتبارات مصوب هزینه ای برای دستگاه های حوزه دین در قانون بودجه ۱۴۰۳ (۳۱۸,۹۸۷)، تملک دارایی های سرمایه ای (۲۵,۹۷۷) و مجموع آنها (۳۴۴,۹۶۴) میلیارد ریال بوده است. بیشترین اعتبار هزینه ای و تملک دارایی های سرمایه ای به ترتیب برای مرکز خدمات حوزه های علمیه (۱۱۴,۴۳۵ میلیارد ریال) و شورای عالی حوزه های علمیه (۱۲,۳۵۸ میلیارد ریال) و کمترین اعتبار هزینه ای و تملک دارایی های سرمایه ای (که صفر نبوده و به آنها اختصاص داده شده) به ترتیب برای دانشگاه اصول دین (۱۰۰ میلیارد ریال) و مجمع جهانی تقریب و دانشگاه مذاهب اسلامی هرکدام (۱۴۴ میلیون تومان) بوده است. براساس گزارش های دریافتی از دستگاه های حوزه دین، در ۷ ماهه نخست سال، بدون لحاظ کردن درآمدهای اختصاصی (اعتبارات بند «ب» تبصره«۱۳») این دستگاه ها، به طور میانگین حدود ۵۰.۵ درصد از اعتبارات آنها تحقق یافته است. براساس این گزارش ها، میزان تحقق اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای و درآمدهای اختصاصی دستگاه های مذکور صفر بود.
بدون در نظر گرفتن درآمدهای اختصاصی، بیشترین و کمترین درصد تحقق اعتبارات به‎ترتیب برای مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی (۶۶درصد) و شورای عالی حوزه‎های علمیه (۴۱درصد) است. بخش عمده و اصلی مسئله به عدم تحقق بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال ۱۴۰۳ (با موضوع تخصیص یک درصد از هزینه‎های شرکت های دولتی، بانک ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در حوزه دین) و هزینه شدن بخش قابل توجهی از بودجه سازمان های دینی و تبلیغی جهت جبران خدمات کارکنان به دلایلی مانند عدم رشد متناسب بودجه دستگاه ها همگام با تورم سالیانه برمی گردد. نتیجه آنکه ایجاد ضمانت اجرا برای تحقق بند «ب» تبصره «۱۳» همچون سال‎های گذشته موفقیت‎آمیز نبوده است.

گزیده سیاستی

 بررسی‌ عملکرد‌ بودجه‌‌ 1403 در‌ حوزه‌ دین‌ نشان‌ می‌دهد‌ که‌اولا ،‌با‌ گذشت‌ هفت‌ ماه‌ از‌ سال‌ تنها‌‌ 43 درصد‌ از‌ اعتبارات‌ مصوب‌ تحقق‌ یافته‌ که‌ شایان‌ ذکر‌ است‌ این‌ تخصیص‌ هم‌ مربوط‌ به‌ اعتبارات‌ هزینه‌ای‌ است‌ و‌ عملکرد‌ اعتبارات‌ تملک‌ دارایی‌های‌ سرمایه‌ای‌ صفر‌ بوده‌ و‌ ثانیا،‌ هیچ‌ بودجه‌ اختصاصی‌ (بند‌«ب»‌تبصره‌«‌13» قانون‌ بودجه‌ درخصوص‌ تخصیص‌ یک‌ درصد‌ از‌ هزینه‌ّ ‌های‌ شرکت‌های‌ دولتی‌ موضوع‌ ماده‌(‌5) قانون‌ مدیریت‌ و‌ خدمات‌ کشوری)‌ به‌ آنها‌ تعلق‌ نگرفته‌ است.‌

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  خلاصه مدیریتی

  • شرح / بیان مسئله

ارزیابی میزان و نحوه تحقق تخصیص اعتبارات تصویب‌‌شده در قوانین بودجه سنواتی و کاوش علل عملکرد پایین‌تر از میزان در نظر گرفته ‌شده و یا عدم تخصیص این اعتبارات، یکی از مهم‌ترین گام‌های سیاستگذاری و قانونگذاری صحیح و یکی از اصلی‌ترین گام‌ها در دقیق‌ترشدن برآوردها و پیش‌بینی‌ها برای تهیه و تدوین لوایح و قوانین بودجه سنواتی است. به‌بیان‌دیگر، فهم علل هر‌کدام از موارد عدم تحقق تخصیص مقادیر در نظر گرفته ‌شده و یا تخصیص کمتر یا بیشتر از این میزان در قوانین بودجه سنواتی، تأثیراتی فراوان در تحلیل‌ها و برآوردهای پیش‌رو خواهد داشت. به همین جهت، اکنون که بخش اول لایحه بودجه سال 1404 به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است، در گزارش پیش‌رو تلاش خواهد شد تا شمایی از میزان تحقق اعتبارات حوزه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف در قانون بودجه سال 1403 ارائه و پس از آن در سایه تحلیل کلی ارقام، به بررسی مشکلات عدم عملکرد یا عدم اجرای هر‌یک از اعتبارات مورد نظر پرداخته شود، تا بتوان مبتنی‌بر این ارزیابی، مقدمات تصویب قانون بودجه کارآمدتری را برای سال 1404 رقم زد.

  • نقطه نظرات / یافته‌های کلیدی

مجموع اعتبارات مصوب هزینه‌ای برای دستگاه‌های حوزه دین در قانون بودجه 1403 (318,987)، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (25,977)و مجموع آنها (344,964) میلیارد ریال بوده است. بیشترین اعتبار هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای مرکز خدمات حوزه‌های علمیه (114,435 میلیارد ریال) و شورای عالی حوزه‌های علمیه (12,358 میلیارد ریال) و کمترین اعتبار هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (که صفر نبوده و به آنها اختصاص داده شده) به‌ترتیب برای دانشگاه اصول دین (100 میلیارد ریال) و مجمع جهانی تقریب و دانشگاه مذاهب اسلامی هرکدام (144 میلیون تومان) بوده است. همچنین بیشترین و کمترین درآمد اختصاصی (که صفر نبوده و به آنها اختصاص داده شده) به‌ترتیب برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (91,750 میلیارد ریال) و دانشگاه معارف اسلامی (12 میلیارد ریال) بوده است. همچنین جمع اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای ردیف‎های متفرقه مصوب در سال 1403 برای دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد اسلامی، به‌ترتیب (6,088) و (14150) میلیارد ریال و مجموع آنها (20,238) میلیارد ریال و بیشترین اعتبار مصوب ردیف‌های متفرقه در قانون بودجه سال 1403، کمک به ستاد بازسازی عتبات با (10،044 میلیارد ریال) و کمترین اعتبار مربوط به مؤسسه فرهنگ علوم اسلامی قم با (88 میلیارد ریال) بوده است. 

براساس داده‌هایی که از دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد اسلامی گردآوری شد، به‌صورت‌کلی بدون لحاظ ‌کردن درآمد اختصاصی دستگاه‌ها، درصد تحقق اعتبارات حوزه دین در 7ماهه نخست اجرایی‌سازی قانون بودجه سال 1403، به‌طور میانگین 50.5 درصد بوده و بیشترین و کمترین درصدد تحقق به‌ترتیب برای مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با 66درصد و شورای عالی حوزه‌های علمیه با 41 درصد بوده است و فقط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و شورای عالی حوزه‌ علمیه خراسان (64درصد)  بیش از 60 درصد از اعتبارات خود را دریافت کرده‌اند.

براساس داده‌های به‌دست ‌آمده، میزان تحقق اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای ردیف‌های متفرقه برای فعالیت‌های کمک به تأمین زیرساخت‌ها و هزینه‌های پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین (سازمان اوقاف و امور خیریه)، کمک به ستاد بازسازی عتبات عالیات، صندوق توسعه قرآنی کشور (سازمان تبلیغات اسلامی)، مجمع عالی حکمت اسلامی و مؤسسه جهانی ولایت و شبکه ولایت صفر بوده و به‌رغم پیگیری‌های مکرر، از سایر دستگاه‌ها اطلاعاتی دریافت نشد.

براساس مکاتبات صورت ‌گرفته با دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد اسلامی، تعداد 14 عدد از دستگاه‌های این حوزه میزان تحقق اعتبارات مربوط به بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403، با موضوع تخصیص یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در حوزه دین و تبلیغ را صفر اعلام کرده‌ و از طرف بقیه این دستگاه‌ها نیز اطلاعاتی درباره این بند دریافت نشد.

  • پیشنهاد راهکار تقنینی، نظارتی یا سیاستی

بنابر بند «هـ» تبصره «9» قانون بودجه سال  1402، شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت موظف بودند که 1% از هزینه‌های خود را صرف «هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی از قبیل موضوعات قرآنی و ...» کنند. اگرچه هیچ عملکردی برای دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد نداشت، اما مجدداً مفاد بند مزبور در بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403  تکرار شد؛ با این تفاوت که در پایان ماده تأکید شده: «در صورت استنکاف دستگاه‌های مشمول این بند، خزانه‌داری کل کشور مکلف است به‌صورت سه‌ماهه از سرجمع اعتبارات مذکور برداشت و به حساب فوق‌الذکر برای فعالیت‌های یاد شده واریز نماید». درواقع با اضافه کردن این فرایند تلاش شد که نوعی از ضمانت اجرا برای این قانون، در ماده مزبور تعبیه شود، اما براساس گزارش‌های اخذ شده در 7‌ماهه نخست سال جاری اعتبارات موضوع این بند عملکردی نداشته است.

به‌علاوه اینکه در نظر گرفتن چنین اعتباراتی که تجارب گذشته حاکی از عدم تحقق آنها در زمان اجرایی‌سازی قانون بودجه است، علاوه‌بر طفیلی کردن حوزه دین و فرهنگ نسبت به دیگر حوزه‌ها، این تصور را برای سیاستگذاران و قانونگذاران به‌وجود می‌آورد که اعتبارات لازم جهت انجام وظایف دستگاه‌های حوزه دین و تبلیغ در قانون تأمین شده و طبیعتاً این دستگاه‌ها باید مطابق با آن در حوزه مربوط به خود عملکرد داشته باشند، حال آنکه همان‌طور که بیان شد، گزارش‌های دریافت‌ شده در هر دو سال پیاپی، حاکی از آن بوده که در عمل این مفاد ماده هیچ‌گونه عملکردی نداشته است.

در قوانین بودجه دو اخیر (سال‌های 1402 و 1403)، سهم فصل فرهنگ در کل بودجه کشور همواره کمتر از 2 درصد بوده است. فارغ از مشکلات کمبود اعتبارات این عرصه، غالب سازمان‎های دینی و تبلیغی اذعان دارند که مجبورند هر‌ساله درصد قابل‌توجهی از اعتبارات خود را صرف هزینه‌های اجتناب‌ناپذیری مانند جبران خدمات کارکنان کنند. سازمان‌ها بیش از 50% از اعتبارات تخصیصی خود را -که حدود 80% از بودجه مصوب آنها در قانون بودجه 1403 است- صرف حقوق و دستمزد نیروی انسانی می‌کنند و باقی‌مانده اعتبارات، توانایی پوشش‌‌دادن برنامه‌های مصوب را ندارد. مضاف آنکه با افزایش تورم، درصد مرتبط با حقوق و دستمزد رفته‌رفته بیشتر می‌شود و بر‌عکس این نسبت، سهم اعتبارات برنامه‌ای کاهش می‌یابد و این به‌معنای اُفت عملکرد و اثرگذاری این سازمان‌هاست.

۱. مقدمه

از حیث قانونی، ماده (۱) قانون محاسبات عمومی مصوب 1366/06/01 در تعریف بودجه کل کشور بیان می‌دارد: «بودجه کل کشور، برنامه مالی دولت است که برای یک‌سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاست‌ها و هدف‌های قانونی می‌شود، بوده و از سه قسمت به‌شرح زیر تشکیل می‌شود:

1. بودجه عمومی دولت که شامل اجزای زیر است: الف) پیش‌بینی دریافت‌ها و منابع تأمین اعتبار که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم در سال مالی قانون بودجه به‌وسیله دستگاه‌ها از طریق حساب‌های‌ خزانه‌داری کل اخذ می‌گردد. ب) پیش‌بینی پرداخت‌هایی که از محل درآمدهای عمومی و یا اختصاصی برای اعتبارات جاری عمرانی و اختصاصی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند ‌در سال مالی مربوط انجام گردد. 2. بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها شامل پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار. 3. بودجه مؤسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می‌شود» [1]. بنابراین به‌نظر می‌رسد که مؤلفه‌های «بودجه کشور» عبارتند از: «پیش‌بینی درآمدهای کشور»، «برآورد و اجازه هزینه‌های کشور»، «محدود به زمان بودن»، «اهداف قانونی یا وظایف دولت (حکومت)» و «تهیه و تصویب توسط مراجع قانونی» [2].

ارزیابی میزان و نحوه تحقق تخصیص اعتبارات تصویب‌‌شده در قوانین بودجه سنواتی و کاوش علل عملکرد پایین‌تر از میزان در نظر گرفته ‌شده و یا عدم تخصیص این اعتبارات، یکی از مهم‌ترین گام‌های سیاستگذاری و قانونگذاری صحیح و یکی از اصلی‌ترین گام‌ها در دقیق‌ترشدن برآوردها و پیش‌بینی‌ها برای تهیه و تدوین لوایح و قوانین بودجه سنواتی است. به‌بیان‌دیگر، فهم علل هر‌کدام از موارد عدم تحقق تخصیص مقادیر در نظر گرفته ‌شده و یا تخصیص کمتر یا بیشتر از این میزان در قوانین بودجه سنواتی، تأثیراتی فراوان در تحلیل‌ها و برآوردهای پیش‌رو خواهد داشت [3]. به همین جهت، اکنون که بخش اول لایحه بودجه سال 1404 به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است، در گزارش پیش‌رو تلاش خواهد شد تا شمایی از میزان تحقق اعتبارات حوزه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف در قانون بودجه سال 1403 ارائه و پس از آن در سایه تحلیل کلی ارقام، به بررسی مشکلات عدم عملکرد یا عدم اجرای هر‌یک از اعتبارات مورد نظر پرداخته شود، تا بتوان مبتنی‌بر این ارزیابی، مقدمات تصویب قانون بودجه کارآمدتری را برای سال 1404 رقم زد.

۲. اعتبارات مصوب و ابلاغی حوزه دین به تفکیک هزینه‌‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای در قانون بودجه سال 1403

مجموع اعتبارات مصوب دستگاه‌های اجرایی ذیل دستگاه‌ سیاستگذار در سال 1403 به تفکیک اعتبارات هزینه‌ای و اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای در جدول زیر دیده می‎شوند:

جدول 1. اعتبارات مصوب دستگاههای اجرایی حوزه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف ذیل دستگاه سیاستگذار در سال 1403  (جدول 7 قانون بودجه)

شماره طبقه‌بندی

عنوان دستگاه اصلی/ اجرایی

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

(میلیون ریال)

عمومی

متفرقه

جمع

عمومی

متفرقه

جمع

114030

مؤسسه نشر آثار حضرت امام قدس سره

1,813,897

0

1,813,897

69,322

0

69,322

1,883,219

114150

آستان مقدس حضرت امام خمینی (ره)

1,006,199

0

1,006,199

144,872

0

144,872

1,151,071

109500

سازمان اوقاف و امور خیریه

1,181,504

132,000

1,313,504

8,840

0

8,840

1,322,344

109503

سازمان اوقاف و امور خیریه، حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت کمک به معیشت روحانیون

8,569,982

0

8,569,982

0

0

0

8,569,982

113630

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها

6,574,076

0

6,574,076

3,092

0

3,092

6,577,168

113632

نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها

619,126

0

619,126

0

0

0

619,126

113633

دانشگاه معارف اسلامی

536,048

0

536,048

68,584

0

68,584

604,632

113635

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها- پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی

198,449

0

198,449

0

0

0

198,449

114450

دانشگاه شهید مطهری

409,126

0

409,126

4,420

0

4,420

413,546

114460

دانشگاه امام صادق‌(ع)

701,499

200,000

901,499

0

0

0

901,499

114461

دانشگاه اصول دین

100,000

0

100,000

0

0

0

100,000

109501

دانشگاه علوم و معارف قرآنی

1,248,608

0

1,248,608

97,237

0

97,237

1,345,845

109600

سازمان حج و زیارت

409,338

0

409,338

0

0

0

409,338

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

32,127,390

1,323,960

33,451,350

8,574,671

0

8,574,671

42,026,021

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

13,789,452

270,000

14,059,452

149,701

0

149,701

14,209,153

114033

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

1,120,389

0

1,120,389

1,449

0

1,449

1,121,838

114043

مجمع جهانی اهل بیت

2,001,664

60,000

2,061,664

5,295

0

5,295

2,066,959

114048

دانشگاه اهل بیت

707,319

0

707,319

5,295

0

5,295

712,614

114900

دانشگاه مذاهب اسلامی

763,244

0

763,244

1,449

0

1,449

764,693

114007

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

7,301,760

0

7,301,760

4,829

0

4,829

7,306,589

114012

شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

2,681,613

0

2,681,613

3,048

0

3,048

2,684,661

114020

شورای عالی حوزه‌های علمیه

45,968,711

0

45,968,711

12,358,851

0

12,358,851

58,327,562

114318

شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران

10,860,916

0

10,860,916

1,352,139

0

1,352,139

12,213,055

11402

شورای عالی حوزه علمیه خراسان

5,939,498

0

5,939,498

61,636

0

61,636

6,001,134

114084

مرکز خدمات حوزه‌های علمیه

114,435,965

0

114,435,965

965,813

0

965,813

115,401,778

114200

مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

3,329,907

0

3,329,907

35,735

0

35,735

3,365,642

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

19,138,155

400,000

19,538,155

180,607

0

180,607

19,718,762

114310

مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی

2,157,483

0

2,157,483

77,265

0

77,265

2,234,748

114311

بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی

806,299

0

806,299

0

0

0

806,299

114312

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

906,831

0

906,831

13,357

0

13,357

920,188

114313

شورای سیاستگذاری ائمه جمعه

2,097,971

0

2,097,971

11,868

0

11,868

2,109,839

114314

مرکز رسیدگی به امور مساجد

1,161,023

0

1,161,023

50,222

0

50,222

1,211,245

114315

ستاد اقامه نماز

982,575

0

982,575

9,658

0

9,658

992,233

114316

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

1,103,523

0

1,103,523

197,880

0

197,880

1,301,403

114317

مؤسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی

227,640

0

227,640

0

0

0

227,640

114319

مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت

283,231

0

283,231

1,449

0

1,449

284,680

114322

نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت

188,158

0

188,158

0

0

0

188,158

114325

مرکز رسیدگی به امور مساجد- امور مساجد خراسان بزرگ (رضوی، شمالی و جنوبی)

700,053

0

700,053

0

0

0

700,053

114350

ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر

1,558,803

0

1,558,803

488,204

0

488,204

2,047,007

115600

حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی

8,174,092

0

8,174,092

985,526

0

985,526

9,159,618

114400

‌جامعه‌المصطفی العالمیه

12,719,766

0

12,719,766

45,395

0

45,395

12,765,161

مجموع

316,601,283

2,385,960

318,987,243

25,977,709

0

25,977,709

344,964,952

مأخذ:‌ [7]

براساس جدول (1)، مجموع اعتبارات مصوب هزینه‌ای برای دستگاه‌های حوزه دین در قانون بودجه 1403 (318,987)، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (25,977)، و مجموع آنها (344,964) میلیارد ریال بوده است. بیشترین اعتبار هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای مرکز خدمات حوزه‌های علمیه (114,435 میلیارد ریال) و شورای عالی حوزه‌های علمیه (12,358 میلیارد ریال) و کمترین اعتبار هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (که صفر نبوده و به آنها اختصاص داده شده) به‌ترتیب برای دانشگاه اصول دین (100 میلیارد ریال) و مجمع جهانی تقریب و دانشگاه مذاهب اسلامی هرکدام (144 میلیون تومان) بوده است. 

در جدول زیر، اعتبارات مصوب متفرقه انتقال‌یافته به جداول 7 و 10 ماده‌واحده 1403 به تفکیک اعتبارات هزینه‌ای و اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌همراه موضوع اعتبار و عنوان دستگاه ذکر شده است.

جدول 2. اعتبارات مصوب متفرقه انتقالیافته به جداول (7 و 10) قانون بودجه 1403: حوزه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف (جداول 1-7)

شماره طبقه‌بندی 1403

کد دستگاه

عنوان دستگاه

موضوع

مصوب 1403

جمع کل

(میلیون ریال)

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

750000

0

 

 

 

 

 

750000-33

109500

سازمان اوقاف و امور خیریه

سازمان اوقاف و امور خیریه- کمک به آستان‌های مقدس

132,000

0

132,000

750000-46

114020

شورای عالی حوزه‌های علمیه

ساخت مؤسسه موضوع‌شناسی و اولین موزه مفهومی دینی جهان

0

2,000,000

2,000,000

750000-47

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی- رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی

270,000

0

270,000

750000-48

114043

مجمع جهانی اهل بیت

مجمع جهانی اهل بیت- مرکز اسلامی آفریقای جنوبی

60,000

0

60,000

750000-121

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

سازمان تبلیغات اسلامی- بابت بنیاد نهضت سازمان تبلیغات اسلامی

200,000

0

200,000

750000-122

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

سازمان تبلیغات اسلامی- کمک به بنیاد ملی نهضت ملی پیشرفت بانوان

200,000

0

200,000

مجموع

862,000

2,000,000

2,862,000

مأخذ:‌ [7]

در ادامه، برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه در سال 1403 به تفکیک اعتبارات هزینه‌ای و اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای و همچنین عنوان اعتبار بیان شده است.

جدول 3. برآورد اعتبارات ردیفهای متفرقه در سال 1403 (جدول 9)

شماره طبقه‌بندی 1403/ ردیف

عنوان

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

(میلیون ریال)

550000

اعتبارات ردیف‎های موردی (موقت)

 

 

 

30

ستاد بازسازی عتبات- کمک

44،000

10،000،000

10،044،000

42

مؤسسه فرهنگ علوم اسلامی قم

88,000

0

88,000

47

کمک به آستان‎های مقدس

176,000

3,000,000

3,176,000

59

سازمان تبلیغات اسلامی- صندوق توسعه قرآنی کشور

500,000

0

500,000

66

شورای عالی حوزه‌های علمیه- کمک به احداث و تکمیل حوزه‌های علمیه

0

700,000

700,000

83

مؤسسه اخلاق و تربیت

200,000

0

200,000

84

مجمع عالی حکمت اسلامی

150,000

0

150,000

85

مؤسسه علم و تمدن و عرفان

1,200,000

0

1,200,000

86

مؤسسه جهانی ولایت و شبکه ولایت

500,000

0

500,000

87

دائره‌المعارف فقه

100,000

0

100,000

88

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

100,000

0

100,000

95

کمک به مؤسسه شهید مطهری

150,000

0

150,000

98

سازمان تبلیغات اسلامی- هیئت رزمندگان اسلام

180,000

0

180,000

99

شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران- احداث حوزه علمیه خواهران

400,000

250,000

650,000

111

کمک به کمیته هماهنگی و توسعه تسهیلات و خدمات اربعین در عراق (1000) و کمک به مؤسسه بحر نجف اشرف (1000)

2,000,000

0

2,000,000

135

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی- طرح بلاغ

300,000

0

300,000

153

کمک بابت تکمیل مصلی نمازجمعه شهرستان رامیان

0

200,000

200,000

مجموع

6,088,000

14150000

20,238,000

مأخذ:‌ [7]

براساس جدول (3)، مجموع اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای ردیف‎های متفرقه مصوب در سال 1403 برای دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد اسلامی، به‌ترتیب (6,088) و (14,150) میلیارد ریال و مجموع آنها (20,238) میلیارد ریال بوده است. بیشترین اعتبار مصوب ردیف‌های متفرقه در قانون بودجه سال 1403، کمک به ستاد بازسازی عتبات با (10،044 میلیارد ریال) و کمترین اعتبار مربوط به مؤسسه فرهنگ علوم اسلامی قم با (88 میلیارد ریال) بوده است.

در جدول زیر، به شکل تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون در سال 1403 با موضوع هزینه‌کرد یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری آمده است.

در جدول زیر، به شکل تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون در سال 1403 با موضوع هزینه کرد یک درصد از هزینه های شرکتهای دولتی، 
بانکها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری آمده است. 
شایان ذکر است که مجلس شورای اسلامی در تاریخ 1403/05/02 با تصویب ماده واحده ای با عنوان «قانون اصلاح تبصره های «6» و «13» قانون بودجه سال کل کشور»، بند «ب» تبصره « 13» قانون بودجه 1403 را بدین شکل اصلاح نمود: 
«در بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال کل کشور قبل از عبارت «مکلفند»عبارت «به استثنای شرکتهای زیانده، دارای زیان انباشته و سربه سر مندرج در پیوست شماره (3) این قانون و شرکتهایی که یکدرصد (15) هزینه آنها بیش از کل سود آنها بر مبنای ارقام مندرج در پیوست شماره (3) این قانون است» و بعد از عبارت «برای فعالیتهای یادشده واریز نماید.» عبارت «اعتبارات مربوط به مصارف موضوع این حکم، متناسب با میزان وصول اختصاص مییابد.» اضافه میشود».

بر این اساس، با مستثنی‌نمودن تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌ها عملاً میزان اعتبارات مصوب این بند به طرز چشمگیری کاهش یافت اما جدول 12 این قانون مورد اصلاح قرار نگرفت.

جدول 4. جدول تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403- مصوب هزینهکرد یکدرصد از هزینههای شرکتهای دولتی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشور

شماره طبقه‌بندی دستگاه اجرایی/ ردیف

عنوان دستگاه/ برنامه

مبلغ

(میلیون ریال)

109503

سازمان اوقاف و امور خیریه - حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت کمک به معیشت روحانیون

3,100,000

1

برنامه‌های ویژه فرهنگی در مدارس علوم دینی اهل سنت

3,100,000

114000

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

36,200,000

1

تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی، فرهنگی، دینی و مذهبی (توزیع براساس آیین‌نامه بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه 1403)

18,600,000

2

حمایت و پشتیبانی از مؤسسات و فعالان قرآنی، فرهنگی، هنری، خانواده و جوانی جمعیت و سایر نهادهای دینی (توزیع براساس آیین‌نامه بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال 1403)

11,000,000

3

تقویت و توسعه کمّی‌وکیفی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در راستای مسجد محوری

2,000,000

9

تولید پویانمایی و بازی‌های رایانه‌ای و زنجیره صنایع فرهنگی مرتبط با آن در راستای تقویت باورهای دینی و ملی و پرورش اجتماعی نسل کودک و نوجوان

4,000,000

15

برنامه‌های بین‌المللی علم و قرآن (پژوهشکده علم و تحول راهبری)

600,000

114007

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

1,000,000

1

‌سامان‌دهی و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و ترویجی و حمایت از تولید محتوای فرهنگی و هنری در فضای مجازی

1,000,000

114020

شورای عالی حوزه‌های علمیه

10,000,000

1

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی ترویجی ستادهای راهبری و کانون‌های تبلیغ حوزه‌های علمیه

2,000,000

2

اجرای طرح امین و طرح هجرت

8,000,000

114025

شورای عالی حوزه علمیه خراسان

3,000,000

1

اجرای طرح امین و طرح هجرت

3,000,000

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

8,150,000

1

تقویت فعالیت‌ها و تولیدات مؤثر فرهنگی بین‌المللی در جهت تقویت گفتمان انقلاب اسلامی و معرفی فرهنگ، تاریخ، ادبیات و مفاخر کشور در سطح بین‌المللی

6,150,000

2

حمایت از برنامه‌های فرهنگی مجمع جهانی فقه اسلامی

500,000

3

حمایت از برنامه‌های مجمع جهانی صلح اسلامی

500,000

4

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی صندوق بلاغ در خارج از کشور

500,000

5

مؤسسه نور مبین

500,000

114033

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

1,000,000

1

توسعه همکاری‌های فرهنگی بین‌المللی، برگزاری دوره‌های آموزشی و توجیهی و ایجاد، حمایت و اعزام

1,000,000

114043

مجمع جهانی اهل بیت

800,000

1

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و دینی در خارج از کشور (شبکه ثقلین)

500,000

2

دانشگاه اهل بیت

300,000

114200

مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره )

1,000,000

1

تقویت طرح ولایت

1,000,000

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

25,350,000

1

تقویت و گسترش سنت حسنه اعتکاف ویژه با مخاطب نوجوان و جوان (ستاد مرکزی اعتکاف)

1,700,000

2

کمک به مؤسسات و هیئت‌های دینی مذهبی

2,200,000

3

بنیاد هدایت

950,000

4

کمک به مساجد کشور در طرح مسجدمحوری از طریق شورای پشتیبانی امور مساجد استان‌ها

5,000,000

5

گسترش فعالیت‌های حفظ موضوعی قرآن کریم و تقویت فعالیت‌های مؤسسات قرآنی کشور (صندوق توسعه قرآنی)

4,000,000

6

ستاد مرکزی اربعین - حوزه فعالیت‌های دینی و مذهبی

200,000

7

تقویت و گسترش فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی - دینی جریان‌ساز و میدانی در سراسر کشور

2,000,000

8

کمک به مؤسسات فرهنگی و آموزشی

1,000,000

10

کمک به تقویت و توسعه برنامه‌های فرهنگی تربیتی بسیج دانش‌آموزی

100,000

11

تقویت پایگاه جریان‌ساز برای حلقه‌های میانی جبهه فرهنگی - فکری انقلاب اسلامی (سرچشمه نور انقلاب اسلامی)

1,200,000

12

حمایت از حلقه‌های میانی مردمی فرهنگی

1,800,000

13

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی بنیاد سپهر

400,000

14

حمایت طرح ولایت (مؤسسه شمیم معرفت علوی)

800,000

15

حمایت از برنامه‌های معارف اسلامی (مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام نور)

200,000

16

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی بنیاد بین‌المللی عاشورا

150,000

17

حمایت از برنامه‌های مؤسسه فرهنگ علوم اسلامی قم

300,000

18

حمایت از برنامه‌های مرکز الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت

300,000

19

کنکره بین‌المللی نهج‌البلاغه

50,000

20

دانشکده معارف و اندیشه اسلامی قم

100,000

21

مجتمع فرهنگی رزمندگان اسلام

150,000

22

مسجد و حسینه ثامن‌الائمه تهران

100,000

23

حمایت از برنامه‌های فرهنگی ویژه جوانان و نوجوانان مؤسسه خدمات مشاوره‌ای و پژوهش‌های آستان قدس رضوی (جوانان آستان قدس رضوی)

1,650,000

24

شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

1,000,000

مجموع

89,600,000

مأخذ:‌ [7]

براساس داده‌های موجود در جدول (4) (ارقام مندرج در جدول بر اساس اصلاحیه  مجلس، مورد بازنگری قرار نگرفت)، مجموع اعتبارات بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403 با موضوع یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت‌ ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری در حوزه دین و تبلیغ، (89,600,000) میلیون ریال بوده که بیشترین و کمترین آن به‌ترتیب برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی، فرهنگی، دینی و مذهبی با (18,600,000) میلیون ریال و کنکره بین‌المللی نهج‌البلاغه با (50,000) میلیون ریال بوده است.

۳. میزان تحقق اعتبارات بخش دین، ارشاد اسلامی و اوقاف

 در جدول زیر میزان تحقق اعتبارات دستگاه‎های اجرایی بخش دین، ارشاد اسلامی و اوقاف ذیل دستگاه سیاستگذار در 7ماه نخست سال 1403 قابل مشاهده است.

 

جدول 5. میزان تحقق اعتبارات دستگاههای اجرایی بخش دین، ارشاد اسلامی و اوقاف ذیل دستگاه سیاستگذار در 7 ماه نخست سال 1403

شماره طبقه‌بندی

عنوان دستگاه اصلی/ اجرایی

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

درصد تحققیافته

(میلیون ریال)

عمومی

متفرقه

جمع

عمومی

متفرقه

جمع

109500

سازمان اوقاف و امور خیریه

412,607

0

412,607

124,080

0

0

536,687

45

109503

سازمان اوقاف و امور خیریه، حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت کمک به معیشت روحانیون

2,800,000

 

2,800,000

 

 

0

2,800,000

22

109501

دانشگاه علوم و معارف قرآنی

۶۳۲,۲۴۸

0

۶۳۲,۲۴۸

0

0

0

۶۳۲,۲۴۸

52.1

109600

سازمان حج و زیارت

۲۱۷,۹۵۴

0

۲۱۷,۹۵۴

0

0

0

۲۱۷,۹۵۴

53.2

114028

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

۶,۴۸۷,۶۰۸

0

۶,۴۸۷,۶۰۸

0

0

0

۶,۴۸۷,۶۰۸

45.6

114033

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

748,000

-

748,000

-

-

-

748,000

66

114043

مجمع جهانی اهل بیت

1,145,000

30,000

1,175,000

0

0

0

1,175,000

51.1

114048

دانشگاه اهل بیت

۳۶۹,۸۳۳

0

۳۶۹,۸۳۳

0

0

0

۳۶۹,۸۳۳

57

114900

دانشگاه مذاهب اسلامی

۴۱۱,۷۰۰

0

۴۱۱,۷۰۰

0

0

0

۴۱۱,۷۰۰

59

114007

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

3,900,168

0

3,900,168

0

0

0

3,900,168

49

114020

شورای عالی حوزه‌های علمیه

18,000,000

0

18,000,000

9,440,000

0

0

18,000,000

41

114318

شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران

4,930,000

0

4,930,000

0

0

0

4,930,000

45

11402

شورای عالی حوزه علمیه خراسان

3,810,000

0

3,810,000

0

0

0

3,810,000

64

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

9,612,017

0

9,612,017

0

0

0

9,612,017

54

114315

ستاد اقامه نماز

525,000

0

525,000

0

0

0

525,000

55.8

114325

مرکز رسیدگی به امور مساجد- امور مساجد خراسان بزرگ (رضوی، شمالی و جنوبی)

355,000

0

355,000

0

0

0

355,000

54

114350

ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر

1,490,216

0

1,490,216

463,794

0

463,794

1,954,010

47.52

114400

‌جامعه‌المصطفی العالمیه

6,580,000

0

6,580,000

3,130

0

3,130

6,583,130

46.15

مجموع

 

 

62,457,351

 

 

591,004

63,048,355

50.5

 

براساس داده‌هایی که از سازمان‌های حوزه دین، گردآوری شد و در جدول (5) بیان شد، به‌صورت‌کلی بدون لحاظ ‌کردن درآمد اختصاصی دستگاه‌ها، درصد تحقق اعتبارات حوزه دین در 7 ماهه نخست اجرایی‌سازی قانون بودجه سال 1403، به‌طور میانگین 50.5 درصد، نسبت به کل میزان بودجه مصوب سال 1403 بوده و بیشترین و کمترین درصدد تحقق به‌ترتیب برای مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با 66درصد و شورای عالی حوزه‌های علمیه با 41 درصد بوده است و فقط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و شورای عالی حوزه‌ علمیه خراسان (64 درصد)  بیش از 60 درصد از اعتبارات خود را دریافت کرده‌اند.

جدول 6. میزان تحقق اعتبارات متفرقه انتقالیافته به جداول (7 و 10) قانون بودجه 1403 (جدول 7-1)

شماره طبقه‌بندی 1403

کد دستگاه

عنوان دستگاه

موضوع

تحققیافته 7 ماه نخست سال  1403

جمع کل

درصد تحقق

(میلیون ریال)

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

750000

 

0

 

 

 

 

 

750000-33

109500

سازمان اوقاف و امور خیریه

سازمان اوقاف و امور خیریه- کمک به آستان‌های مقدس

124,080

0

124,080

100

750000-48

114043

مجمع جهانی اهل بیت

مجمع جهانی اهل بیت- مرکز اسلامی آفریقای جنوبی

30,000

0

30,000

50

750000-121

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

سازمان تبلیغات اسلامی- بابت بنیاد نهضت سازمان تبلیغات اسلامی

0

0

0

0

750000-122

114300

سازمان تبلیغات اسلامی

سازمان تبلیغات اسلامی- کمک به بنیاد ملی نهضت ملی پیشرفت بانوان

0

0

0

0

 

114380

ستاد احیای امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر

هم‌افزایی و تقویت فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی، هنری و ورزشی

0

0

0

0

از میان دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد اسلامی که میزان تحقق اعتبارات متفرقه انتقال‎یافته به جداول (7 و 10) خود را اعلام کردند، فقط سازمان اوقاف و امور خیریه و مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) اعتباراتی را دریافت کرده‌اند و دیگر دستگاه‌ها یا اعتبارات این جدول را اعلام نکرده و یا تحقق آن را صفر اعلام کردند.

جدول 7. میزان تحقق اعتبارات ردیفهای متفرقه در 7ماه نخست سال 1403 (جدول 9)

شماره طبقه‌بندی 1403/ ردیف

عنوان

هزینه‌ای

تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

درصد تحقق (میلیون ریال)

550000

اعتبار ردیف‎های موردی (موقت)

29

کمک به تأمین زیرساخت‎ها و هزینه های پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین (سازمان اوقاف و امور خیریه)

2,880,000

0

2,880,000

100

30

ستاد بازسازی عتبات عالیات – کمک

9,300,000

0

9,300,000

100

59

سازمان تبلیغات اسلامی- صندوق توسعه قرآنی کشور

 0

0

0

0

84

مجمع عالی حکمت اسلامی

69,750

0

69,750

46.5

86

مؤسسه جهانی ولایت و شبکه ولایت

4,000

0

4,000

8

مجموع

12,253,750

0

12,253,750

52

براساس جدول(7)، در مجموع 52 درصد از اعتبارات ردیف‎های متفرقه‌ی اعلامی تحقق یافته که البته اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای آنها هیچ تحققی نداشته است. در این بین، بیشترین میزان تحقق اعتبارات هزینه‌ای متعلق به ستاد بازسازی عتبات عالیات و کمک به تأمین زیرساخت‎ها و هزینه‌های پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین، به‌صورت هم‌زمان با میزان تحقق 100درصد اعتبارات و کمترین آن نیز مربوط به مؤسسه جهانی ولایت و شبکه ولایت، با میزان 8درصد تحقق اعتبارات بوده است.

جدول 8. جدول تفصیلی بند «ب» تبصره «13» قانون در سال 1403- میزان تحقق هزینهکرد یکدرصد از هزینههای شرکتهای دولتی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری (جدول 12)

شماره طبقه‌بندی دستگاه اجرایی/ ردیف

عنوان دستگاه/ برنامه

مبلغ

درصد تحقق

(میلیون ریال)

109503

سازمان اوقاف و امور خیریه - حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت کمک به معیشت روحانیون

 

 

1

برنامه‌های ویژه فرهنگی در مدارس علوم دینی اهل سنت

0

0

114007

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

 

 

1

‌سامان‌دهی و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و ترویجی و حمایت از تولید محتوای فرهنگی و هنری در فضای مجازی

0

0

114020

شورای‌عالی حوزه‌های علمیه

 

 

1

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی ترویجی ستادهای راهبری و کانون‌های تبلیغ حوزه‌های علمیه

0

0

2

اجرای طرح امین و طرح هجرت

0

0

114025

شورای عالی حوزه علمیه خراسان

 

 

1

اجرای طرح امین و طرح هجرت

0

0

114033

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

 

 

1

توسعه همکاری‌های فرهنگی بین‌المللی، برگزاری دوره‌های آموزشی و توجیهی و ایجاد، حمایت و اعزام

0

0

114043

مجمع جهانی اهل بیت

 

 

1

حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و دینی در خارج از کشور (شبکه ثقلین)

0

0

2

دانشگاه اهل بیت

0

0

114318

شورای سیاستگذاری حوزه‎های علمیه خواهران

 

 

1

‌جامعه‌الزهرا

0

0

2

‌سامان‌دهی و حمایت از فعالیت‎های فرهنگی، تبلیغی و ترویجی و آموزش نیروی انسانی متخصص

0

0

114325

مرکز رسیدگی به امور مساجد- امور مساجد خراسان بزرگ (رضوی، شمالی و جنوبی)

 

 

1

حمایت از فعالیت‌‌های فرهنگی، قرآنی و تحکیم خانواده در مساجد

0

0

114315

ستاد اقامه نماز

 

 

1

گسترش فرهنگ اقامه نماز

0

0

114400

جامعه‎المصطفی‎العالمیه

 

 

1

توانمندسازی و مهارت‌افزایی دانش‌پژوهان براساس مأموریت‌ها و مشاغل جهت ایفای رسالت‌های حوزه‌ای و حمایت از برنامه‌‌های آموزشی، فرهنگی و توسعه و پشتیبانی مدارس تابعه، پیوسته و حوزه‌‌های علمیه همکار

0

0

114350

ستاد احیای امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر

 

 

1

تقویت فرهنگ امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر

0

0

براساس مکاتبات صورت‌ گرفته در ضمن گزارش حاضر با دستگاه‌های حوزه دین و ارشاد اسلامی، 14 دستگاه‌ این حوزه میزان تحقق اعتبارات مربوط به بند «ب» تبصره «13» قانون بودجه سال 1403، با موضوع تخصیص یک‌درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در حوزه دین و تبلیغ را صفر اعلام کرده و بقیه دستگاه‌ها، به‌رغم پیگیری‌های مکرر، در این‌باره گزارشی ارائه نکرده‌اند.

۴. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

۴-1. عدم کارآمدی بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه 1403

تلاش قانون بودجه سال 1403  در حوزه فرهنگی اختصاص منبع درآمدی از محل 1 درصد اعتبارات هزینه ای شرکت ها بوده  که سعی داشته تا از طریق ایجاد ضمانت اجرا برای بودجه اختصاصی آنها یعنی بند «ب» تبصره «13» قانون مزبورامکان وصول این منابع را بالا ببرد ، براساس گزارش‎های متعدد اخذ شده از این دستگاه‎ها، در عمل تحقق پیدا نکرده و درنتیجه‎ این امر و علل دیگری مانند افزایش تورم، تحولی در مسیر بودجه دستگاه‎های منظور رخ نداد و درنهایت، می‎توان گفت که بدون در نظر گرفتن بودجه اختصاصی این دستگاه‎ها (یک‎درصد از هزینه‎های شرکت‎های دولتی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشور) در 7ماهه نخست سال 1403، به‎طور میانگین تنها 50.5 درصد اعتبار تخصیصی آنها (حدود 10درصد کمتر از بودجه مصوب) را دریافت کرده‎اند.

به‌علاوه اینکه در نظر گرفتن چنین اعتباراتی که تجارب گذشته حاکی از عدم تحقق آنها در زمان اجرایی‌سازی قانون بودجه است، علاوه‌بر طفیلی ‌‌کردن حوزه دین و فرهنگ نسبت به دیگر حوزه‌ها، این تصور را برای سیاستگذاران و قانونگذاران به‌وجود می‌آورد که اعتبارات لازم جهت انجام وظایف دستگاه‌های حوزه دین و تبلیغ در قانون تأمین شده و طبیعتاً این دستگاه‌ها باید مطابق با آن در حوزه مربوط به خود عملکرد داشته باشند، حال آنکه همان‌طور که بیان شد، گزارش‌های دریافت‌ شده در هر دو سال پیاپی، حاکی از آن است که در عمل این مفاد ماده هیچ‌گونه عملکردی نداشته است. در‌حالی‌که براساس بند «31» بخش «امکانات» اصول سیاست فرهنگی کشور، مصوب 1371/05/20 شورای عالی انقلاب فرهنگی، نظام بودجه‌ریزی در حوزه فرهنگ، دین و تبلیغ باید متضمن حفظ جایگاه مناسب برای بخش حاضر در نظام بودجه‌ریزی کشور بوده و تخصیص اعتبارات به‌نحوی باشد که ثبات مالی لازم برای برنامه‌ریزی ‌بلندمدت فراهم شود و فعالیت‌ها و برنامه‌های فرهنگی تابع تغییرات بودجه جاری کشور نباشد [4].

۴-2. هزینه‌شدن بخش قابل‌توجهی از بودجه سازمان‌های دینی و تبلیغی جهت جبران خدمات کارکنان به‌دلایلی مانند عدم رشد متناسب بودجه دستگاه‌ها همگام با تورم سالیانه

در قوانین برنامه‌های بودجه دو اخیر (سال‌های 1402 و 1403)، سهم فصل فرهنگ در کل بودجه کشور همواره کمتر  از 2 درصد بوده است [3] و [5]. فارغ از مشکلات کمبود اعتبارات این عرصه، غالب سازمان‎های دینی و تبلیغی اذعان دارند که مجبورند هر‌ساله درصد قابل‌توجهی از اعتبارات خود را صرف هزینه‌های اجتناب‌ناپذیری مانند جبران خدمات کارکنان کنند. غالب سازمان‌های دینی و تبلیغی بیش از 50% از اعتبارات تخصیصی خود را -که حدود 80% از بودجه مصوب آنها در قانون بودجه 1403 است- صرف حقوق و دستمزد نیروی انسانی می‌کنند و باقی‌مانده اعتبارات، توانایی پوشش‌‌دادن برنامه‌های مصوب را ندارد. مضاف آنکه با افزایش تورم، درصد مرتبط با حقوق و دستمزد رفته‌رفته بیشتر می‌شود و بر‌عکس این نسبت، سهم اعتبارات برنامه‌ای کاهش می‌یابد و این به‌معنای اُفت عملکرد و اثرگذاری این سازمان‌هاست [3].

 

[1]. «قانون محاسبات عمومی کشور» (1366/06/01). مصوب مجلس شورای اسلامی.
[2]. رستمی، ولی و برزگر خسروی، محمد (1393). «ماهیت حقوقی بودجه (سند یا قانون)». پژوهش‌نامه حقوق اسلامی. سال15. شماره 40.
[4]. «اصول سیاست فرهنگی کشور» (1371/05/20). مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی.
[6]. رجب‌بیگی، مجتبی و هاشم‌نیا، شهرام و طیبی طلوع، اصغر (1391). «سنجه‌های ارزیابی عملکرد براساس رویکرد ارزیابی متوازن (مورد مطالعه: شهرداری کرج)». اقتصاد و مدیریت شهری. سال1. ش1.
[7]. «قانون بودجه سال 1403 کل کشور، بخش دوم» (1403/2/31). مجلس شورای اسلامی.