نوع گزارش : گزارش های راهبردی
نویسندگان
کارشناس اداره افکار سنجی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
چکیده
در سال های اخیر، مشکلات و چالش های صندوق های بازنشستگی در کشور به یکی از چالش های جدی نظام حکمرانی تبدیل شده است به طوری که بسیاری از کارشناسان و مسئولان مربوطه نسبت به پیامدهای این بحران هشدار داده اند. تداوم وضعیت فعلی ممکن است برخی صندوق ها را با مشکل جدی مواجه کند. از این رو به نظر می رسد تدوین و اجرای اصلاحات بنیادین در نظام بازنشستگی کشور، امری اجتناب ناپذیر است. برای این منظور طرح ها و ایده های مختلفی از سوی کارشناسان و خبرگان این حوزه مطرح شده است. پرواضح است که اجرای طرح ها و ایده ها بدون در نظر گرفتن افکار عمومی و پیامدهای پیش بینی نشده، ممکن است چالش های جدی سیاسی، اجتماعی و امنیتی به دنبال داشته باشد؛ این پروژه به منظور شناخت دقیق و معتبر نگرش مردم به صندوق های بازنشستگی و ابعاد مختلف اصلاحات آن توسط دفتر افکارسنجی ملت با همکاری دفتر مطالعات بخش عمومی و دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی انجام شده است. در این گزارش به برخی از یافته های آن اشاره شده است.
موضوعات
دادههای این گزارش از 17 تا 27 دی ماه سال 1401 گردآوری شده است. جامعه آماری پیمایش، همه افراد 18 سال و بیشتر در کل کشور بودهاند. در این پیمایش تعداد 1200 پرسشنامه بهصورت تلفنی و با روش نمونهگیری تصادفی ساده متناسب با جمعیت، گردآوری شده است.
ضرورت بیمه بازنشستگی
از نظر 85/5 درصد از مردم لزوم داشتن بیمه بازنشستگی خیلی زیاد یا زیاد است، درحالیکه 6/6 درصد ضرورت داشتن بیمه را کم یا خیلی کم عنوان کردهاند.
سن مناسب برای بازنشستگی مردان و زنان
میانگین سن مناسب مردان برای بازنشستگی از نظر مردم 55 سالگی و سن مناسب زنان 48 سالگی برآورد شده است.
منبع درآمد در دوران سالمندی
62/2 درصد از مردم «مستمری بازنشستگی» را بهعنوان منبع درآمد خود در دوران سالمندی در نظر گرفتهاند. 16/7 درصد نیز «درآمد حاصل از سرمایهگذاری در ملک و بازار» را در نظر دارند. 24/4 درصد هم گفتهاند هیچ منبع درآمدی را برای دوران سالمندی خود در نظر نگرفتهاند.
وضعیت مالی صندوقهای بازنشستگی
از نظر 31/8 درصد از مردم وضعیت صندوقهای بازنشستگی از لحاظ مالی خوب یا بسیار خوب است؛ درحالیکه 22/3 درصد وضعیت را بد و 25/6 درصد آن را بحرانی میدانند. 23/7 درصد از آنها علت این وضع بد و بحرانی را مدیریت ناکارآمد صندوقها، 22 درصد فساد مالی، 20/4 درصد بیثباتی اقتصادی در کشور، 19 درصد عملکرد نامناسب دولت و 4/4 درصد افزایش تعداد بازنشستگان میدانند.
تمایل بازنشستگان به ادامه اشتغال در صورت نبود محدودیت سنی
بیش از نیمی از بازنشستگان (53/2 درصد) اذعان کردهاند که اگر در زمان بازنشستگی خود محدودیتی برای سن وجود نداشت، مایل به ادامه اشتغال بودند، اما 40/3 درصد از آنها تمایلی به ادامه اشتغال نداشتند.
ادراک از وضعیت مالی در صورت تعویق بازنشستگی
42/7 درصد از بازنشستگان معتقدند اگر دیرتر بازنشسته میشدند وضعیت مالی خانوادهشان بهتر بود، درحالیکه 14/9 درصد معتقدند در چنین شرایطی وضعیتشان بدتر میبود. 38/3 درصد نیز گفتهاند وضعیت مالیشان فرقی نمیکرد.
مهمترین دلیل اشتغال مجدد پس از بازنشستگی
مهمترین دلیل اشتغال مجدد بازنشستگانی که پس از بازنشستگی در شغل دیگری فعالیت داشتهاند، «کافی نبودن حقوق بازنشستگی» عنوان شده است.
مهمترین مشکل صندوق بازنشستگی
بیش از نیمی از بازنشستگان (55/6 درصد) مهمترین مشکل خود در ارتباط با صندوقهای بازنشستگی را به غیر از مشکل مالی، در زمینه خدمات درمانی میدانند.
مبنای محاسبه حقوق بازنشستگی
بهطور متوسط بازنشستگان معتقدند میانگین حقوق 4 سال و 4 ماه آخر خدمت باید مبنای محاسبه مستمری بازنشستگی قرار گیرد.
احتمال بیمهپردازی در آینده
نیمی از افرادی که هرگز تجربه پرداخت بیمه نداشتهاند (50/3 درصد) اصلاً احتمال نمیدهند در چند سال آینده خود را بیمه بازنشستگی کنند و 24/3 درصد احتمال آن را کم میدانند، درحالیکه 17/7 درصد به میزان زیاد یا خیلی زیادی احتمال میدهند که در آینده خود را بیمه کنند.
تمایل به پرداخت بیمه در صورت اختیاری بودن
83/7 درصد از افرادی که دارای تجربه پرداخت بیمه هستند معتقدند اگر بیمه بازنشستگی اختیاری بود باز هم خود را بیمه میکردند، درحالیکه 12/9 درصد اذعان داشتند که در صورت اختیاری بودن بیمه بازنشستگی خود را بیمه نمیکردند.