نقدی بر شاخص ضریب جینی از منظر عدالت اسلامی

نویسنده

پژوهشگر گروه مطالعات بنیادین حکومتی دفتر مطالعات بنیادین حکمرانی، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

چکیده

شاخص ها و استاندارهای تعریف شده در عرصه های مختلف اجتماعی نقش مهمی در جهت دهی به سیاست ها و ترسیم شیوه مطلوب حکمرانی داشته و از مهم ترین ابزارهای سیاست ورزی هستند. ازاین رو می توان ادعا داشت که اصلاح و تحول در حکمرانی، بدون بازبینی در شاخص ها و استانداردهای تعریف شده و نیز جایگاه و قلمرو به کارگیری آنها میسر نخواهد بود. ضریب جینی همواره به عنوان یک شاخص بسیار متداول مرجع تحلیل بسیاری از سیاست های تخصیصی و توزیعی و جهت گیری های سیاستی در حوزه نابرابری و رفاه در کشورهای مختلف به خصوص ایران بوده است. این شاخص اما در قضاوت از منظر نظریه عدالت اسلامی با نواقص و ضعف های بسیاری روبه روست و جایگاه به کارگیری آن نه تنها سمت و سوی اسلامی ندارد، بلکه از جهاتی در تناقض با مبانی عدالت اسلامی است. در این گزارش سعی شده تا نقدی بر این شاخص از بستر مبانی اسلامی داشته و درنهایت شیوه صحیح به کارگیری آن را روشن و مشخص کنیم. آنچه از این گزارش نتیجه شده آن است که ضریب جینی به عنوان شاخص ارزیابی نابرابری در جامعه باید در ابتدای فرایند توزیع و تخصیص به کارگرفته شود و به کارگیری آن به عنوان ابزاری برای قضاوت کلان پیرامون وضعیت نهایی توزیع ثروت و درآمد در جامعه خطای فاحشی است. این خطا ازسویی سیاست های تجویزی را آغشته به رنگ و بوی سوسیالیستی نموده و ازسوی دیگر منجر به آدرس غلط به سیاستگذار شده و او را به درگیری با معلول ها به جای پرداختن به علت های ناعدالتی مشغول می کند.