اظهارنظر کارشناسی درباره: «طرح الحاق یک تبصره به ماده (۱۸۲) قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی» گزارش شور دوم

نویسنده

مدیر گروه حقوق اقتصادی دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

چکیده

فرآیند فعلی رسیدگی به لایحه بودجه دولت دارای اشکالاتی است که موجب می شود نقش مجلس در ریل گذاری بودجه و نگاه کلان به بودجه عمومی تضعیف شده و در نقطه مقابل جزئیاتی که مربوط به بعد اجرایی بودجه است در بررسی ها مورد توجه قرار گیرد. هرساله بیشتر زمان نمایندگان مجلس در کمیسیون های تخصصی، کمیسیون تلفیق و حتی صحن علنی به بررسی تبصره های لایحه بودجه اختصاص یافته و در عمل تصمیم گیری کلان درباره نحوه توزیع اعتبارات که بخش اصلی بودجه است در حاشیه قرار می گیرد. بررسی تجربه بین المللی در حوزه بودجه ریزی نشان می دهد که یکی از وظایف اصلی مجلس در حوزه بودجه نگهبانی از کسری بودجه و جلوگیری از بی انضباطی مالی دولت است. این مهم به دلیل اشتغال مجلس به جزئیات و تبصره ها در رویه کنونی تا اندازه ای مغفول واقع شده است. در راستای بهبود این وظیفه در مجلس لازم است تا به ارزیابی منابع بودجه عمومی برای جلوگیری از تعریف منابع غیرواقعی توجه بیشتری شود. در رویه کنونی رسیدگی به بودجه در مجلس کمیسیون های تخصصی نقش کمرنگی در بررسی بودجه و برنامه های دولت و نظارت بر عملکرد آنها در حوزه تخصصی خود دارند درحالی که تجربه بین المللی بر تقویت نقش کمیسیون های تخصصی در بودجه حوزه مربوطه تأکید دارد. کمیسیون های تخصصی به دلیل آنکه شناخت بهتری از حوزه مربوطه دارند می توانند ارزیابی بهتری از عملکرد دولت در حوزه و برنامه های پیشنهادی داشته باشند، البته تقویت بودجه ریزی برنامه محور نیز یکی از ملازمات این اصلاح است. به جهت تصمیم گیری بهتر نمایندگان مجلس، دامنه اطلاعات در دسترس مجلس در حوزه بودجه باید افزایش یابد. این اطلاعات درحال حاضر به صورت غیرمنسجم و بدون امکان رصد مستمر و بعضاً ناقص در اختیار مجلس شورای اسلامی قرار می گیرد. موارد فوق الذکر حاکی از لزوم اصلاح قانون آیین نامه داخلی مجلس در بخش رویه رسیدگی به بودجه کشور است. طرح پیشنهادی موجود با هدف جبران کاستی های فرآیند فعلی تدوین شده و موفق به رفع موارد مهمی از آنها شده است، البته برخی نکات در این طرح مغفول مانده است که در بررسی مواد طرح قابل اصلاح است. لذا ارزیابی کارشناسی از طرح ارائه شده برای اصلاح آیین نامه مجلس در بخش بودجه مثبت بوده و تصویب کلیات آن گامی رو به جلو برای اصلاح نظام بودجه ریزی کشور خواهد بود. در ادامه پس از تبیین ساختار اصلی طرح و برشمردن نکات قوت آن، پیشنهادات مرکز پژوهش های مجلس با هدف بهبود عملکرد بررسی و نظارت مجلس بر بودجه ارائه می گردد. در این راستا و به جهت انجام برخی اصلاحات «طرح الحاق یک تبصره به ماده (۱۸۲) قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی» به شماره ثبت ۷۷۶، پس از تصویب کلیات آن در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ 1401/07/20 مجدداً به صورت دوشوری به کمیسیون آیین نامه داخلی مجلس ارجاع شد و نیز در جلسه علنی مورخ 1401/08/15 برای بررسی مجدد و رفع ابهام به این کمیسیون ارجاع شد. در این گزارش به بررسی مصوبه مورخ 1401/08/17 آن کمیسیون می پردازیم.