نویسندگان

• سید بهزاد موسوی
• میثم خسروی

چکیده

ایجاد اطلاعات معتبر و دقیق، شرط لازم سیاستگذاری بوده و به اشتراک گذاری اطلاعات تولید شده می تواند زمینه تخصیص بهینه منابع را فراهم کند. سیاستگذاری اعتباری و تخصیص اعتبارات بانکی نیز از این قاعده مستثنا نیست. تکلیف ماده (۱۸) قانون برنامه ششم توسعه و مقرره های گوناگون ازجمله آیین نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری را می توان گامی در راستای این هدف دانست، حکمی که بانک مرکزی را مکلف به ایجاد سامانه های متمرکز، و ایجاد امکان دریافت الکترونیکی و برخط استعلام های مورد نیاز جهت اعطای تسهیلات یا پذیرش تعهدات نموده است. بانک مرکزی این تکلیف را در قالب سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اجرایی کرده و سؤال این گزارش میزان و کیفیت اجرای این تکلیف قانونی توسط بانک مرکزی است. شناسایی و سامان دهی وضعیت اعتباری مشتریان، زمینه سازی برای انجام اعتبارسنجی دقیق تر مشتریان، یکپارچه سازی اطلاعات سامانه های بانک ها در حوزه تسهیلات و استخراج گزارش های آماری از بانک اطلاعاتی تشکیل شده از اهداف و کارکردهای اصلی این سامانه محسوب می شوند. بررسی های این گزارش نشان می دهد، علی رغم تلاش های صورت گرفته، به تمامی تکالیفی که برای چنین سامانه های در قوانین و مقررات در نظر گرفته شده بود عمل نشده است. اهم تکالیف اجرا نشده به شرح زیر هستند: ۱. مشروط کردن اعطای شناسه تسهیلات به استعلام ترهین از سامانه ثبت الکترونیک اسناد ۲. مشروط کردن اعطای شناسه تسهیلات به استعلام از سامانه ثبت معاملات ۳. اخذ استعلام ترهین اوراق بهادار شبکه بانکی (نظیر گواهی سپرده) ۴. اخذ استعلام ترهین اوراق بهادار از شرکت سپرده گذاری مرکزی ۵. امکان بارگذاری اطلاعات قرارداد تسهیلات و تعهدات بانکی در سامانه سمات ۶. ثبت اطلاعات مندرجات سفته و گواهی کسر از حقوق در سامانه ۷. اخذ وثایق و تضامین متناسب با نتایج اعتبارسنجی به عبارت دیگر سامانه سمات هنوز قابلیت انجام موارد فوق را فراهم نکرده، اما درخصوص مواردی که قابلیت اجرا فراهم شده است نیز علیرغم اقدامات صورت گرفته وضعیت پیاده سازی سامانه مذکور با وضعیت مطلوب فاصله معناداری دارد که مهم ترین نواقص اجرایی آن به شرح زیر هستند: ۱. عدم ثبت برخی از تسهیلات پرداختی (کارتهای اعتباری مرابحه) ۲. تخلف برخی از بانک ها و عدم ثبت تسهیلات در سامانه ۳. غیرمعتبر بودن داده ها به واسطه عدم صحت سنجی و تقاطع گیری توسط بانک مرکزی ۴. یکپارچه نبودن سامانه های مربوط به اعتبارات بانکی نظیر سامانه مربوط به ضمانت نامه ها و تسهیلات ۵. عدم وجود برخی از اقلام اطلاعاتی مهم در سامانه نظیر اطلاعات اقساط پرداختنی و اطلاعات بازپرداخت ها در پایان این گزارش پیشنهادهایی به منظور ارتقا و تکمیل این سامانه ارائه شده است که مهمترین آنها عبارتند از: تعریف ضمانت اجرای مؤثر برای درج اطلاعات صحیح تمامی تسهیلات و تعهدات بانکی نظیر اعتبارات اسنادی و ضمانت نامه های بانکی و انجام نظارت های حضوری و مبتنی بر ریسک برای ارزیابی صحت اطلاعات درج شده در سامانه.