نویسندگان
چکیده
انتقال دانشجویان خارج از کشور به ایران در چند سال اخیر به دلیل شرایط و مشکلات مختلف از جمله مشکلات اقتصادی مردم و گرانی نرخ ارز، همه گیری کرونا و اخیراً جنگ بین دو کشور روسیه و اوکراین شدت گرفته و تعداد دانشجویان انتقال یافته به داخل به طور چشمگیری افزایش یافته است. بنابراین ارتقای شفافیت و نظارت بر فرایند انتقال دانشجو به خصوص در رشته محل های پرمتقاضی و رشته های پرطرفدار، توجه به عدالت آموزشی و کیفیت آموزش به خصوص در رشته های گروه پزشکی با لحاظ احساس مسئولیت حاکمیت در قبال شهروندان خود از الزامات کارآمدی سیاست ها، قوانین و عملکرد دستگاه های مجری در این زمینه است. گزارش حاضر به ارزیابی سیاست ها، قوانین و عملکرد وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این خصوص پرداخته است و پیشنهادهایی با هدف ارتقای وضع موجود ارائه داده است. بررسی ها نشان می دهد ضعف در سازوکارهای نظارتی، عدم لحاظ برخی از رخدادهای غیرقابل پیش بینی در مصوبات مانند جنگ، بیماری های فراگیر و... و موازی کاری مراجع قاعده گذاری از ایرادهای این مصوبات است. بررسی گزارش عملکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درخصوص انتقال به داخل دانشجویان ایرانی نشان می دهد از سال 1394 تا 1400 حدود 1500 دانشجو درخواست انتقال به داخل از این وزارتخانه داشته اند که با درخواست حدود 665 نفر از آنها مبتنی بر مصوبات و قوانین موجود، موافقت شده است (حدود 44 درصد). بیشترین حجم یعنی حدود 48 درصد از دانشجویانی که درخواست انتقال به داخل داشته اند، در مقطع دکتری و عمدتاً در رشته های فنی و مهندسی مشغول به تحصیل بوده اند. نکته مهم اینکه حدود نیمی از درخواست های انتقال به داخل پذیرفته شده وزارت علوم، برای رشته محل های پرمتقاضی مانند رشته های دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران بوده است. به دلیل رقابت زیاد در آزمون های سراسری برای چنین رشته محل هایی نظارت بر این موضوع به لحاظ عدالت آموزشی از اولویت برخوردار است. گزارش عملکرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی از آن است که از سال 1396 تا 1400 حدود 6200 نفر از دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در سایر کشورها درخواست انتقال به دانشگاه های ایران داشته اند که با درخواست انتقال حدود 5200 نفر (84 درصد) از آنها موافقت شده است. در این میان بیشترین سهم دانشجویان گروه پزشکی انتقال یافته به داخل به ترتیب مربوط به رشته های دندانپزشکی با حدود 44 درصد، پزشکی با حدود 35 درصد و داروسازی نزدیک به 19 درصد کل دانشجویان است. به عبارتی دیگر از سال 1396 تا 1399 جمعاً حدود 4700 نفر دانشجو در رشته های دندانپزشکی، پزشکی و داروسازی به داخل منتقل شدند یعنی در این بازه زمانی تقریباً به ازای هر 10 نفر از کل دانشجویان ثبت نام شده در سه رشته فوق الذکر در دانشگاه های کشور (اعم از دولتی و آزاد اسلامی) یک نفر دانشجو از خارج به داخل انتقال یافته است. با توجه به اینکه رشته های مذکور بسیار پرمتقاضی هستند و رقابت در آزمون سراسری عمدتاً براین سه رشته متمرکز است، این موضوع از حساسیت بسیار بالایی به لحاظ رعایت حقوق داوطلبان آزمون سراسری و عدالت آموزشی برخوردار است. از همین رو با هدف تحقق عدالت آموزشی و ارتقا سازوکارهای انتقال دانشجو از خارج به داخل، در انتهای گزارش، پیش نویس قانونی در این خصوص ارائه شده است.