اظهارنظر کارشناسی درباره:«طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی»

نوع گزارش : گزارش های تقنینی

نویسنده

سرپرست گروه ورزش ، میراث فرهنگی و گردشگری دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی

10.22034/report.mrc.2025.1403.32.10.20305

چکیده

طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با شماره ثبت ۵۲ در تاریخ ۱۴۰۳/۰۵/۱۴ اعلام وصول شد. این طرح با هدف پالایش و شناسایی قوانین نامعتبر در حوزه های گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی از نظر کلیات در کمیسیون فرهنگی مورد تأیید قرار گرفت. بررسی جزئیات آن در جلسات کارشناسی و کمیته تخصصی موجب تغییراتی در متن طرح شد که درنهایت مصوبه کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی را دریافت کرد.
اصلاحات اعمال شده روی طرح شامل الحاق سه ردیف با موضوعات احکام نامعتبر برنامه ششم توسعه، احکام نامعتبر قوانین بودجه ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ است. همچنین اصلاح ردیف ۲۴ جدول پیوست احکام نامعتبر در خصوص معتبر دانستن مواد (۱ و ۲) «قانون تفکیک وزارت فرهنگ مصوب ۱۳۴۳/۰۹/۱۸» به دلیل مرتبط بودن آن به پیشینه تقنینی وزارت آموزش و پرورش صورت گرفته است. لذا در مجموع مصوبه ارائه شده به صحن مجلس شورای اسلامی مورد تأیید می باشد.

گزیده سیاستی

 طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با توجه به اصلاحیه در ردیف 24 جدول پیوست با موضوع حفظ پیشینه تقنینی تأسیس وزارت آموزش و پرورش و الحاق سه ردیف 109،105و 110با موضوع قوانین نامعتبر پس از سال 1400،مورد تأیید است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

خلاصه مدیریتی

  • مسئله‌ اصلی

طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در راستای پالایش و نامعتبر دانستن قوانین حوزه‌های فوق است. این اقدام موجب ساماندهی قوانین مربوط به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خواهد شد و در راستای بند دهم از سیاست‌های کلی نظام قانونگذاری با موضوع تنقیح و تعیین شناسه قوانین است.

  • نقاط قوت و ضعف طرح و لایحه

مصوبه ارسال شده صحن مجلس شورای اسلامی در‌خصوص طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شامل دو تغییر اساسی به‌شرح ذیل است که صحیح می‌باشد:

  • افزودن سه ردیف در‌خصوص احکام نامعتبر برنامه ششم توسعه و قوانین بودجه 1400 و 1402 که تا زمان نگارش طرح مصوب نشده بود.
  • اصلاح ردیف 24 با هدف حفظ پیشینه تقنینی تشکیل وزارت آموزش و پرورش.
  • پیشنهادهای مرکز پژوهش‌ها

جدول پیوست مصوبه کمیسیون فرهنگی در‌خصوص طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با 110 ردیف مورد تأیید است.

1. مقدمه

معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی مکلف است مطابق ماده (3) قانون تدوین و تنقیح قوانین و مقررات کشور مصوب 1389، اقدام به شناسایی و اعلام قوانین معتبر نماید. ازاین‌رو، بررسی اعتبار قوانین در حوزه‌های گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع‌ دستی از‌جمله فعالیت‌های است که به‌موجب قانون به این معاونت واگذار شده است. طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نتیجه تلاش‌های این معاونت در بیست جلسه کارگروهی است که تا پایان سال 1400 صورت گرفت و منجر به استخراج 107 عنوان قانون از میان حدود 12 هزار عنوان شده است. طرح مذکور شامل 107 عنوان بود که 58 درصد آنها مدت منقضی و 42 درصد منسوخ ضمنی و منتفی به اجرا بوده است [۱]. بنابراین بخش مهمی از احکام بررسی شده، بدون ملاحظات فنی و درگیری‌های کارشناسی مستقیماً نامعتبر شناسایی شدند.

طرح مذکور در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با تغییرات اندکی در عنوان و ردیف پیوست همراه شد که در ادامه مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

 

2. ارزیابی مصوبه کمیسیون فرهنگی

مصوبه کمیسیون فرهنگی شامل 110 ردیف از قوانین نامعتبر حوزه‌های سه‌گانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی بوده که در طرح اولیه شامل 107 ردیف است. تغییر اعمال شده نیز مربوط به اصلاح ردیف 24 با موضوع قانون تفکیک وزارت فرهنگ مصوب 1343 و الحاق احکام مدت منقضی برنامه ششم توسعه و قوانین بودجه 1400 و 1402 است.

 

3. لزوم اصلاح ردیف 24 جدول پیوست احکام نامعتبر

وزارت فرهنگ به‌موجب قانون اداری وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه مصوب 1289 (به‌عنوان قانون پیشین وزارت فرهنگ) شکل گرفته است. در ماده (4) این قانون وزارت فوق وظایفی همچون تدارک معلمین، احصای مکاتب و مدارس، ترتیب کلاس‌های درس، ایجاد مدارس مجانی را برعهده داشته است. وظایفی که در حال حاضر به وزارت آموزش و پرورش واگذار شده است.

در ردیف 24 جدول پیوست احکام نامعتبر،«قانون تفکیک وزارت فرهنگ مصوب 18/9/1343» نامعتبر عنوان شده‌ است. هرچند بخش مهمی از قانون مذکور در مورد حوزه میراث‌ فرهنگی بوده و فاقد اعتبار است، اما ماده (1) آن به کلیه وظایف وزارت فرهنگ اشاره دارد که به‌موجب تفکیک به وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و هنر و سازمان اوقاف واگذار شده است. همچنین در ماده (2) در‌خصوص وظایف این وزارت آموزش و پرورش نسبت به سایر وظایف وزارت فرهنگ و هنر و سازمان اوقاف مشخص شده است.

ازاین‌رو، برای حفظ پیشینه تقنینی مرتبط با تشکیل وزارت آموزش و پرورش بهتر است تا مواد (1) و (2) قانون فوق نامعتبر شناخته نشود. اقدامی که در مصوبه کمیسیون فرهنگی به‌درستی مدنظر قرار گرفت.

 

4. لزوم الحاق قوانین مدت منقضی پس از سال 1400

همان‌طور که ذکر شد، پشتوانه شکل‌گیری طرح حاضر به معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی باز‌می‌گردد. بازه بررسی قوانین نیز مرتبط با قوانین و احکام پیش از سال 1400 است. لذا لازم بود تا (بند «پ» ماده (2)، بند «ب» ماده (36)، بند «د» ماده (46)، بند «الف» ماده (59) و تبصره آن، بند «ح» ماده (86)، ماده (92)، بند «ب» ماده (97)، مواد (98) الی (100)) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1396/01/16‌، (بندهای «ز» و «م» تبصره «9») قانون بودجه سال 1401 کل کشور مصوب 1400/12/29 و (بندهای «ز»، «ک»، «ع» و «م» تبصره «9») قانون بودجه سال 1402 کل کشور مصوب 1402/01/06 نیز به‌دلیل مدت منقضی بودن به ردیف‌های طرح الحاق شود. این موضوع نیز در مصوبه کمیسیون فرهنگی به‌درستی لحاظ شد و تغییر اعمال شده در طرح مورد تأیید است.

 

5. جمع‌بندی و پیشنهادها

طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با شماره ثبت 52 در تاریخ 1403/05/14 با تغییر صحیحی در ردیف 24 به‌دلیل حفظ پیشینه تقنینی تشکیل وزارت آموزش و پرورش و الحاق ردیف‌های 105، 109 و 110 با موضوعات احکام مدت منقضی برنامه ششم توسعه و قوانین بودجه 1400 و 1402 به تصویب کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی رسید (دلیل الحاق در ردیف‌های متفاوت، رعایت ترتیب تاریخ قوانین و احکام بوده است). لذا مصوبه کمیسیون فرهنگی از نظر کلیات و جزئیات مورد تأیید است.

 

جدول وضعیت اظهارنظر کارشناسی درباره جدول پیوست مصوبه کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی

ردیف

عنوان قانون و تاریخ تصویب آن

موافق

مخالف

موافق به‌شرط اصلاح

1                  

قانون تعمیر مقبره نادرشاه

مصوب 1294/07/09

*

 

 

2                  

قانون اجازه استخدام یک نفر متخصص فرانسوی برای مدیریت موزه‌، کتابخانه و عتیقات

مصوب 1307/02/09

*

 

 

3                  

قانون استخدام پروفسور ارنست هرتسفلد تبعه دولت آلمان برای معلمی السنه قدیمه و تاریخ قدیم ایران مصوب 1307/03/03

*

 

 

4                  

قانون اجازه اعطای امتیاز انحصاری ساختن و به‌کار انداختن خط تراموا بین محمره و آبادان به آقای میرزاحسین‌خان موقر مصوب 1307/04/31

*

 

 

5                  

قانون متمم بودجه سال 1312 مملکتی مصوب 1312/03/04

*

 

 

6                  

قانون اجازه تمدید قرارداد مسیو آندره ‌گدار (گدار) مدیر عتیقات، موزه و کتابخانه مصوب 1312/09/12

*

 

 

7                  

قانون تجدید استخدام آقای آندره‌ گدار

 مصوب 1317/12/21

*

 

 

8                  

قانون تجدید استخدام آقای آندره گدار تبعه فرانسه برای مدیریت باستان‌شناسی، موزه و کتابخانه

مصوب 1323/12/13

*

 

 

9                  

تصمیم متخذه کمیسیون برنامه دایر به اجازه استخدام یک نفر متخصص خارجی برای اداره امور مهمان‌خانه بوعلی همدان مصوب 1334/11/21

*

 

 

10              

لایحه قانونی راجع به تمدید مدت استخدام آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه برای مدیریت کل اداره باستان‌شناسی

مصوب 1334/12/16

*

 

 

11              

قانون بودجه سال 1336 کل کشور

مصوب 1335/12/28

*

 

 

12              

لایحه قانونی راجع به اجازه تمدید استخدام آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه به‌سمت مدیرکل باستان‌شناسی مصوب 1337/12/20

*

 

 

13              

قانون بودجه سال 1339 کل کشور

مصوب 1338/12/19

*

 

 

14              

قانون راجع به اهدای مجسمه سفالی به آقای لرد بوید

 مصوب 1343/02/14

*

 

 

15              

قانون مربوط به اخذ عوارض از مسافرینی که به‌وسیله راه‌آهن مشهد مسافرت می‌کنند؛

مصوب 1343/03/21

*

 

 

16              

قانون مربوط به اهدای اشیای عتیقه به شخصیت‌های ممتاز خارجی

مصوب 1343/03/21

*

 

 

17              

قانون واگذاری زمین به بنیاد پهلوی برای تأسیسات هتل هیلتون

مصوب 1343/03/27

*

 

 

18              

قانون راجع به ترخیص لوازم ساختمانی هتل هیلتون با معافیت گمرکی

 مصوب 1343/04/02

*

 

 

19              

قانون بودجه اصلاحی سال 1343 کل کشور

 مصوب 1343/05/04

*

 

 

20              

قانون بودجه سال 1340 کل کشور

 مصوب 1343/07/28

*

 

 

21              

قانون بودجه سال 1341 کل کشور

مصوب 1343/08/17

*

 

 

22              

قانون بودجه سال 1342

مصوب 1343/08/24

*

 

 

23              

قانون تأمین اعتبارات عمرانی و عمومی

 مصوب 1343/09/08

*

 

 

24              

قانون تفکیک وزارت فرهنگ

مصوب 1343/09/18

*

 

 

25              

قانون بودجه سال 1344 کل کشور

 مصوب 1343/12/27

*

 

 

26              

قانون سازمان جلب سیاحان مصوب 1344/03/10

*

 

 

27              

قانون بودجه سال 1345 کل کشور

مصوب 1344/12/26

*

 

 

28              

قانون اهدای یک نمونه از سرستون‌های کاخ آپادانا و چند قطعه سنگ‌های کاخ مذکور به دولت آرژانتین

مصوب 1345/02/07

*

 

 

29              

اساسنامه سازمان جلب سیاحان

مصوب 1345/02/21

*

 

 

30              

قانون متمم بودجه سال 1344 کل کشور

 مصوب 1345/03/08

*

 

 

31              

قانون اجازه خرید فرش و سایر اشیای تزئینی مورد نیاز نمایندگی‌های سیاسی شاهنشاهی خارج از کشور

مصوب 1345/04/20

*

 

 

32              

قانون بودجه سال 1346 کل کشور

مصوب 1345/12/28

*

 

 

33              

قانون اخذ مبلغ بیست ریال عوارض از هر تن سیمان به نفع انجمن آثار ملی

مصوب 1346/02/19

*

 

 

34              

قانون متمم بودجه سال 1347 کل کشور

 مصوب 1347/11/08

*

 

 

35              

قانون تمبرهای یادگاری و موزه تمبر

مصوب 1349/12/03

*

 

 

36              

قانون تبدیل فروشگاه مرکز صنایع دستی به شرکت سهامی فروشگاه مرکز صنایع‌ دستی

مصوب 1350/09/27

*

 

 

37              

قانون متمم بودجه سال 1350 کل کشور

 مصوب 1350/10/16

*

 

 

38              

اساسنامه شرکت سهامی فروشگاه مرکز صنایع دستی

مصوب 1352/01/23

*

 

 

39              

قانون بودجه اصلاحی سال 1352 و بودجه سال 1353 کل کشور

مصوب 1352/11/07

 

*

 

 

40              

قانون تأسیس وزارت اطلاعات و جهانگردی

مصوب 1353/04/03

*

 

 

41              

قانون بودجه اصلاحی سال 1353 و بودجه سال 1354 کل کشور

مصوب 1353/11/15

*

 

 

42              

اساسنامه شرکت سهامی مرکز خانه‌های ایران

مصوب 1354/01/26

*

 

 

43              

اساسنامه شرکت سهامی گشت‌ها

مصوب 1354/03/04

*

 

 

44              

اساسنامه سازمان صنایع‌ دستی ایران

مصوب 1354/04/02

*

 

 

45              

قانون اوقاف

مصوب 1354/04/22

*

 

 

46              

اجازه اعتبار سال 1356 طرح ساختمان و تجهیز موزه انقلاب ششم بهمن

مصوب 1354/12/25

*

 

 

47              

تغییر طرح احداث کارخانه پشم‌شویی کرمانشاه به طرح حمایت از قالی‌بافان حاشیه کویر

مصوب 1355/09/03

*

 

 

48              

‌لایحه قانونی ادغام وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت فرهنگ و هنر و تشکیل وزارت «‌فرهنگ و آموزش‌ عالی»

مصوب 1357/12/17

*

 

 

49              

لایحه قانونی ادغام شرکت‌های وابسته به وزارت اطلاعات و تبلیغات

مصوب 1358/01/21

*

 

 

50              

لایحه قانونی راجع به جلوگیری از انجام اعمال حفاری‌های غیر‌مجاز و کاوش به‌قصد به‌دست آوردن اشیا عتیقه و آثار تاریخی که براساس ضوابط بین‌المللی مدت یک‌صد سال یا بیشتر از تاریخ ایجاد یا ساخت آن گذشته باشد؛ مصوب 1358/02/18

*

 

 

51              

لایحه قانونی تغییر نام وزارت اطلاعات و جهانگردی به وزارت ارشاد ملی

مصوب 1358/03/06

*

 

 

52              

لایحه قانونی تعیین بهای خدمات فرودگاهی و پروازی

 مصوب 1358/05/21

*

 

 

53              

لایحه قانونی راجع به فروش فرش‌های دستگاه‌های دولتی

مصوب 1358/10/29

*

 

 

54              

لایحه قانونی راجع به خریداری هتل‌های بنیاد علوی وابسته به بنیاد مستضعفان توسط سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی وابسته به وزارت ارشاد ملی

مصوب 1358/11/29

*

 

 

55              

لایحه قانونی راجع به واگذاری پنجاه‌و‌هفت دستگاه ویلای متعلق به سازمان ملی خدمات اجتماعی به سازمان ایرانگردی و جهانگردی وابسته به وزارت ارشاد ملی

 مصوب 1359/02/31

*

 

 

56              

لایحه قانونی راجع به یک‌ میلیارد و پانصد ‌میلیون ریال وام جهت اجرای طرح ایجاد بازار موقت فرش دستی ایران

مصوب 1359/04/23

*

 

 

57              

لایحه قانونی الحاق دو تبصره به لایحه قانونی الغای لایحه قانونی راجع به ادغام شرکت سهامی فروشگاه مرکز صنایع دستی در سازمان صنایع دستی ایران

مصوب 1359/04/25

*

 

 

58              

لایحه قانونی راجع به ادامه خدمت آقای علی‌اکبر کارگر‌سرفراز در وزارت فرهنگ و آموزش عالی

مصوب 1359/04/25

*

 

 

59              

قانون مقررات صادرات و واردات سال 1364

مصوب 1364/02/17

*

 

 

60              

قانون دریافت عوارض خروج از کشور

 مصوب 1364/04/30

*

 

 

61              

قانون وصول عوارض از متقاضیان شرکت در گشت‌های گروهی سیاحتی و زیارتی اعزامی به خارج از کشور

مصوب 1364/10/01

*

 

 

62              

قانون اصلاح قانون تعیین بهای خدمات فرودگاهی و پروازی

مصوب 1364/11/06

*

 

 

63              

قانون مقررات صادرات و واردات سال 1365

مصوب 1364/12/27

*

 

 

64              

قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

 مصوب 1365/12/12

*

 

 

65              

قانون بودجه سال 1368 کل کشور

مصوب 1367/12/29

*

 

 

66              

‌قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

مصوب 1368/11/11

*

 

 

67              

قانون بودجه سال 1369 کل کشور

مصوب 1368/12/28

*

 

 

68              

قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین

مصوب 1369/08/20

*

 

 

69              

قانون بودجه سال 1370 کل کشور

مصوب 1369/11/11

*

 

 

70              

قانون بودجه سال 1371 کل کشور

مصوب 1370/11/10

*

 

 

71              

قانون بودجه سال 1372 کل کشور

مصوب 1371/11/12

*

 

 

72              

قانون معافیت ابنیه و اماکنی که در زمره آثار ملی ثبت شده‌اند، از پرداخت عوارض شهرداری

 مصوب 1371/11/28

*

 

 

73              

قانون بودجه سال 1373 کل کشور

مصوب 1372/12/23

*

 

 

74              

قانون استخدام دویست نفر در سازمان میراث فرهنگی کشور

مصوب 1373/06/20

*

 

 

75              

قانون برنامه پنج‌ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

مصوب 1373/09/20

*

 

 

76              

قانون بودجه سال 1374 کل کشور

 مصوب 1373/12/28

*

 

 

77              

قانون بودجه سال 1375 کل کشور

مصوب 1374/11/11

*

 

 

78              

قانون بودجه سال 1376 کل کشور

مصوب 1375/11/14

*

 

 

79              

قانون اصلاح ماده (7) اساسنامه سازمان صنایع‌ دستی ایران

مصوب 1376/01/17

*

 

 

80              

قانون بودجه سال 1377 کل کشور

مصوب 1376/11/08

*

 

 

81              

قانون بودجه سال 1378 کل کشور

 مصوب 1377/11/13

*

 

 

82              

قانون بودجه سال 1379 کل کشور

 مصوب 1378/12/24

*

 

 

83              

قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

مصوب 1379/01/17

*

 

 

84              

قانون بودجه سال 1380 کل کشور

مصوب 1379/12/02

*

 

 

85              

قانون بودجه سال 1381 کل کشور

مصوب 1380/12/25

*

 

 

86              

قانون بودجه سال 1382 کل کشور

مصوب 1381/12/24

*

 

 

87              

قانون بودجه سال 1383 کل کشور

 مصوب 1382/12/26

*

 

 

88              

قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

 مصوب 1383/06/11

*

 

 

89              

قانون بودجه سال 1384 کل کشور

 مصوب 1383/12/25

*

 

 

90              

قانون بودجه 1385 کل کشور

مصوب 1384/12/25

*

 

 

91              

قانون اصلاح قانون بودجه سال 1385 کل کشور

مصوب 1385/12/12

*

 

 

92              

قانون بودجه سال 1386 کل کشور

مصوب 1385/12/24

*

 

 

93              

قانون بودجه سال 1387 کل کشور

مصوب 1386/12/01

*

 

 

94              

قانون بودجه سال 1388 کل کشور

مصوب 1387/12/26

*

 

 

95              

قانون اصلاح ماده‌واحده و ردیف‌های قانون بودجه سال 1388 کل کشور

مصوب 1388/05/06

*

 

 

96              

قانون بودجه سال 1389 کل کشور

مصوب 1388/12/24

*

 

 

97              

قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394-1390)

مصوب 1389/10/25

*

 

 

98              

قانون بودجه سال 1390 کل کشور

مصوب 1390/02/19

*

 

 

99              

قانون بودجه سال 1391 کل کشور

مصوب 1391/02/30

*

 

 

100           

قانون بودجه سال 1392 کل کشور

مصوب 1392/03/19

*

 

 

101           

قانون بودجه سال 1393 کل کشور

مصوب 1392/12/06

*

 

 

102           

قانون بودجه سال 1394 کل کشور

مصوب 1393/12/24

*

 

 

103           

قانون بودجه سال 1395 کل کشور

مصوب 1395/02/27

*

 

 

104           

قانون بودجه سال 1396 کل کشور

مصوب 1395/12/24

*

 

 

105           

قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1396/01/16

*

 

 

106           

قانون بودجه سال 1397 کل کشور

مصوب 1396/12/26

*

 

 

107           

قانون بودجه سال ١٣٩٨ کل کشور

مصوب 1397/12/21

*

 

 

108           

قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور

مصوب 1398/12/26

*

 

 

109           

قانون بودجه سال 1401 کل کشور مصوب 1400/12/29

*

 

 

110           

قانون بودجه سال 1402 کل کشور مصوب 1402/01/06

*