نوع گزارش : گزارش های نظارتی
نویسندگان
1 مدیر گروه اقتصاد کلان و مدل سازی دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس پژوهش های مجلس شورای اسلامی
2 کارشناس گروه اقتصاد کلان و مدل سازی دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
چکیده
توانایی اندازه گیری دقیق انتظارات تورمی بخشی جدایی ناپذیر از سیاست بانک های مرکزی است. درواقع با توجه به رویکرد فعلی سیاستگذاری پولی که مبتنی بر هدف گذاری تورم است، بانک های مرکزی باید اینده نگر باشند و سیاست های خود را براساس پیش بینی های نرخ تورم آتی تنظیم کنند. این رویکرد مستلزم دسترسی به داده های قابل اعتماد و متوالی در مورد انتظارات تورمی مردم است. بااین حال، گردآوری چنین اطلاعاتی دشوار است. زیرا انتظارات تورمی مستقیماً به روشی مشابه با متغیرهایی مانند نرخ بهره، نرخ بیکاری، قیمت مصرف کننده و تولیدکننده و غیره قابل اندازه گیری نیست. درنتیجه می توان گفت اندازه گیری آن چالشی بزرگ برای اقتصاددانان و سیاستگذاران است. روش های مختلفی برای برآورد انتظارات تورمی وجود دارد که مهم ترین آنها اندازه گیری انتظارات تورمی از طریق سؤال مستقیم از مردم در مورد انتظارات شان از قیمت هاست. این سئوالات طرح شده ممکن است به صورت کمّی و یا کیفی ارائه شوند. با توجه به کمی یا کیفی بودن سئوالات نظرسنجی، روش های مختلفی نیز برای محاسبه انتظارات تورمی مبتنی بر نظرسنجی مورد استفاده قرار می گیرد که بطور کلی به دو دسته روش های مبتنی بر نظرسنجی های کمّی و روش های مبتنی بر نظرسنجی های کیفی تقسیم می شوند. با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان شاخص انتظارات تورمی مبتنی بر نظرسنجی، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی از پاییز ۱۴۰۰ اقدام به انجام افکارسنجی شاخص های اقتصادی جهت محاسبه این شاخص در ایران نموده است. مفاهیم مربوطه و روش های مختلف اندازه گیری شاخص انتظارات تورمی مبتنی بر نظرسنجی های کیفی و کمّی به تفصیل در گزارش حاضر مورد بحث قرار گرفته است.
گزیده سیاستی
با توجه به رویکرد فعلی سیاستگذاری پولی که مبتنی بر هدفگذاری تورم است، برآورد دقیق انتظارات تورمی افراد از اهمیت به سزایی برخوردار است و در این راستا افکارسنجی های کیفی و کمی انتظارات تورمی می تواند بسیار راهگشا باشد.
کلیدواژهها
موضوعات
بیان /شرح مسئله
انتظارات تورمی از طریق کانالهای متعدد بر قیمتها تأثیر میگذارد. سرمایهگذاران برای اتخاذ تصمیمات سرمایهگذاری به پیشبینیهای قابل اعتماد تورم نیاز دارند. بنگاهها برای تعیین قیمتها، سرمایه گذاری سرمایه و تصمیمگیری در مورد نیازهای استقراضی و نقدینگی باید نرخ تورم مورد انتظار خود را تعیین کنند. همچنین انتظارات تورمی در قراردادهایی کهبهطور مداوم مورد مذاکره مجدد قرار نمیگیرند، مانند دستمزد، بسیار مهم هستند. مصرفکنندگان نیز هنگام تخصیص مصرف بین دوره فعلی و آتی از اطلاعات مربوط به نرخ تورم آتی استفاده میکنند و اگر انتظارات تورمی بالا باشد، تمایل آنها به مصرف در دوره فعلی افزایش خواهد یافت کهاین موضوع میتواند قیمتها را بیشتر افزایش دهد[1]. درنتیجه اخیراً هم اقتصاددانان و هم سیاستگذاران پولی تلاش خود را صرف مطالعه دقیقاین رابطه کردهاند.
درحالحاضر این شاخص درایران یا محاسبه نمیشود و یا در صورت محاسبه، اعلام عمومی نمیشود.این درحالی است که سیاستگذار باید با اعلام عمومی شاخص انتظارات تورمی و هدفگذاری آن، سیاست پولی را در جهت شکلدهی انتظارات تورمی تنظیم کند. به همین علت برآورد انتظارات تورمی درایران میتواند کمک شایانی در جهت بهبود سیاستگذاریها باشد. درنتیجه با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان شاخص انتظارات تورمی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی از پاییز سال 1400 اقدام به انجام افکارسنجی شاخصهای اقتصادی جهت محاسبهاین شاخص درایران کرده است. در همین راستا گزارش حاضر به بررسی مفاهیم و روشهای مختلف اندازهگیری شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی میپردازد.
نقطه نظرات/ یافتههای کلیدی
نظرسنجیهای مربوط به انتظارات تورمی در کشورهای مختلف توسط بانکهای مرکزی، آژانسهای آمار دولتی، مؤسسات تحقیقاتی یا شرکتهای خصوصی انجام میشوند.این نظرسنجیها هم از منظر نوع سئوالات و هم از منظر نوع پاسخها قابل بررسی و دستهبندی هستند. سئوالات دراین نظرسنجیها میتواند کیفی، کمّی یا ترکیبی از سئوالات کیفی و کمّی باشد. سئوالات کیفی معمولاً در مورد جهت (افزایش، کاهش یا ثابت ماندن) تورم در یک بازه زمانی معین سؤال میکنند و نحوه طرحاین سئوالات از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. ازسویدیگر، سئوالات کمی یک بازه از تورم مورد انتظار دراینده و یا برآوردهای نقطهای از درصد تغییر در تورم را مورد پرسش قرار میدهند. در سئوالات ترکیبی، ابتدا درخصوص جهت آتی تورم سؤال میشود، اگر پاسخ، مربوط به افزایش یا کاهشاین متغیر باشد، یک تخمین نقطهای درخواست و یا یک محدوده درصدی انتخاب میشود. از منظر نوع پاسخها، نظرسنجیهای کیفی به دو گروه نظرسنجیهای سهگانه و نظرسنجیهای چندگانه تقسیم میشوند. نظرسنجیهای سهگانه سه دسته پاسخ ممکن دارند که با تمرکز بر انتظارات قیمتی عبارتند از: قیمتها «افزایش خواهد یافت»، «کاهش خواهد یافت» و «تغییری نخواهد کرد». نظرسنجیهای چندگانه دارای پنج دسته پاسخ زیر هستند: قیمتها «کاهش مییابند»، «ثابت میمانند»، «با سرعت کمتری افزایش مییابند»، «با همان نرخ افزایش مییابند» یا «با سرعت بیشتری افزایش مییابند». بهطورکلی در اکثر نظرسنجیهای کیفی از پاسخهای چندگانه استفاده میشود. در ادبیات روشهای مختلفی برای برآورد انتظارت تورمی براساس نظرسنجیهای کیفی و نظرسنجیهای کمّی پیشنهاد شده است که هریک ویژگیهای خاص خود را دارا هستند. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی شامل روشهای آمار متوازن، روش احتمال، روش رگرسیون و روش تابع لجستیک است. همچنین برای محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی از روش میانگین پیراسته استفاده میشود.این مرکز در نظر دارد گزارشهای مستخرج از شاخصهای مذکور را از فصل تابستان سال ۱۴۰3 بهصورت دورهای منتشر کند.
افراد نهتنها براساس رویدادهای گذشته و تحولات جاری، بلکه با نگاه بهاینده و اندیشیدن به آن، انتخاب میکنند. سیاستگذاران ماهیتایندهنگر تصمیمات مصرفکنندگان و شرکتها را میشناسند واین توضیح میدهد که چرا آنها نهتنها ردیابی تورم، بلکه پایش انتظارات تورمی را مهم میدانند؟ دلیلاین است که انتظارات تورمی مردم در تصمیمات اقتصادی و مالی آنها نقش کلیدی دارد و بر آنچه تورم واقعی بهنظر میرسد تأثیر میگذارد. برنانکه اقتصاددان آمریکایی و رئیس پیشین فدرال رزرو نیز معتقد است: «یک پیشنیاز ضروری برای کنترل تورم، کنترل انتظارات تورمی است». درنتیجه مدتی است که هم اقتصاددانان نظری و هم سیاستگذاران پولی زمان و تلاش خود را صرف مطالعه دقیقاین رابطه کردهاند [2]. دستیابی بهاین هدف شامل حداقل چهار چالش بزرگ زیر است:
بنابراین اندازهگیری انتظارات تورمی از اهمیت بسیاری چه در شناسایی مکانیسم شکلگیری و درک تعامل آن با متغیرهای اقتصاد کلان و چه در ارزیابی اعتبار بانک مرکزی در دستیابی به هدف تورمی برخوردار خواهد بود.
در ادبیات روشهای مختلفی برای محاسبه انتظارات تورمی پیشنهاد شده است. آلسیدی و همکاران (2022) روشهای اندازهگیری انتظارات تورمی را به دو دسته کلی تقسیمبندی کردهاند: آنهایی که براساس نظرسنجیها انجام میشوند و آنهایی که از قیمت برخی ابزارهای مالی استنباط میشوند[4]. بااینحال در برخی مطالعات مانند انجلیکو و همکاران (2022) روشهای دیگری مثل استفاده از دادههای شبکههای اجتماعی برای برآورد انتظارات تورمی مورد توجه قرار گرفتهاند [5]. همچنین واریان (۲۰۱2) انتظارات تورمی را براساس دادههای جستجویاینترنتی برآورد کرده است [6] .بهرغم وجود روشهای مختلف همچنان رایجترین شیوه برای برآورد انتظارات تورمی در دنیا استفاده از دادههای پرسشنامهای است و تعداد فزایندهای از بانکهای مرکزی - بهویژه بانکهایی که هدف تورمی واضحی دارند - اکنون از انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی گروههای اجتماعی مختلف (معمولاً تحلیلگران مالی، اما گاهی خانوارها و بخشهای تجاری) استفاده میکنند.
درایران تاکنون مدل دقیقی برای برآورد انتظارات تورمی وجود نداشته و یا حداقل انتشار عمومی و هدفگذاری تورمی براساس آن صورت نگرفته است. ازاینرو مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی قصد دارد تا با استفاده از متقنترین و نوینترین روشهای علمی، به برآورد انتظارات تورمی بپردازد. بهاین منظور در گزارشی تحت عنوان « مروری بر اهمیت برآورد انتظارات تورمی و روشهای اندازهگیری آن درایران» بهعنوان اولین گزارش از مجموعه گزارشهای برآورد انتظارات تورمی، بهشرح روشهای موجود برآورد انتظارات تورمی و کارکرد آنها در اقتصادایران پرداخته است. دراین گزارش سه روش معمول تخمین انتظارات تورمی با استفاده از ادبیات اقتصادی و تجارب دیگر مراکز پژوهشی ارائه شده است:
در گزارش حاضر، ما به تفصیل به بررسی روش اول یعنی محاسبه انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی میپردازیم. بدین منظور ابتدا دستهبندیهای مختلف نظرسنجیهای انتظارات تورمی را مورد مطالعه قرار داده و سپس در مرحله بعد روشهای اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی را مورد توجه قرار میدهیم. در پایان نیز بعد از بازبینی روشهای اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی در گروهی از کشورهای منتخب، به بررسی روش اندازهگیری شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی درایران میپردازیم.
نظرسنجیهای مربوط به انتظارات تورمی در کشورهای مختلف توسط بانکهای مرکزی، آژانسهای آمار دولتی، مؤسسات تحقیقاتی یا شرکتهای خصوصی انجام میشوند.این نظرسنجیها هم از منظر نوع سئوالات و هم از منظر نوع پاسخها قابل بررسی و دستهبندی هستد. در قسمت زیر به بررسیاین دستهبندیها پرداخته خواهد شد:
2-1. نظرسنجیهای انتظارات تورمی از منظر نوع سئوالات
سئوالات دراین نظرسنجیها میتواند کیفی، کمّی یا ترکیبی از سئوالات کیفی و کمّی باشد. سئوالات کیفی معمولاً در مورد جهت (افزایش، کاهش یا ثابت ماندن) تورم در یک بازه زمانی معین سؤال میکنند و نحوه طرحاین سئوالات از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. ازسویدیگر، سئوالات کمّی محدوده درصدی تورم مورد انتظار دراینده و یا برآوردهای نقطهای از درصد تغییر در تورم را درخواست میکنند. در سئوالات ترکیبی، ابتدا درخصوص جهت آتی تورم سؤال میشود، اگر پاسخ، مربوط به افزایش یا کاهشاین متغیر باشد، یک تخمین نقطهای درخواست و یا یک محدوده درصدی انتخاب میشود.
همچنین در محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی، سئوالات مربوطه بر یکی از سه مورد زیر متمرکز میشوند:
2-2. نظرسنجیهای انتظارات تورمی از منظر نوع پاسخها
از منظر نوع پاسخها، نظرسنجیهای کیفی به دو گروه نظرسنجیهای سهگانه و نظرسنجیهای چندگانه تقسیم میشوند:
شایان ذکر است که در اکثر نظرسنجیهای کیفی از پاسخهای چندگانه استفاده میشود.
نظرسنجیهای کمّی نیز از منظر نوع پاسخها به دو گروه تقسیم میشوند:
3. روشهای اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی
کمی و یا کیفی بودن سئوالات نظرسنجی، روش اندازهگیری انتظارات تورمی را تعیین میکند. میتوان روشهای اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی را به دو گروه کلی تقسیم کرد:
در بخش زیر روشهای ذکر شده به تفصیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت:
3-1. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی (روشهای کمیسازی)
یک راه ساده برای اندازهگیری انتظارات تورمی آن است که مستقیماً از مردم درخصوص دیدگاههایشان در مورد تورماینده سؤال شود. چندین نظرسنجی ازاین رویکرد پیروی میکنند، مانند نظرسنجی دانشگاه میشیگان و نظرسنجیهای ماهیانه کمیسیون اروپا که شامل یک سؤال صریح در مورد انتظارات تورمی پاسخدهندگان است. همچنین تعدادی از مطالعات نشان میدهد مصرفکنندگانی که در مورد نرخ تورم فعلی مورد سؤال قرار میگیرند ارقامی را ارائه میدهند که بهطور قابلتوجهی از واقعیت منحرف میشود. هرچه درآمد خانوار کمتر و سطح تحصیلات پایینتر باشد، تصورات و انتظارات تورمی بیشتر از مقادیر اندازهگیری شده منحرف میشود. دلیلاین شکاف بین دادههای اندازهگیری شده و درک شدهاین است که تورم بهطورکلی متغیری بوده که ارزیابی یا حتی درک آن دشوار است و سبد مصرفی پاسخگویان لزوماً با سبد مورد استفاده برای محاسبه شاخصهای قیمت مصرفکننده مطابقت ندارد.
یک رویکرد جایگزین، پرسش غیرمستقیم در مورد تغییرات نسبی قیمت در طول زمان و تبدیلاین اطلاعات به شاخص انتظارات تورمی است.این همان کاری است که کمیسیون اروپا بهعنوان بخشی از نظرسنجی ماهیانه کسبوکار و مصرفکنندگان انجام میدهد. دادههای جمعآوری شده ازاین نظرسنجیها بهدلیل کیفی بودن قابلیت انجام محاسبات کمّی مانند محاسبه میانگین، انحراف معیار و ... را ندارند و بنابراین مهمترین چالش در استفاده ازاین نوع دادهها تبدیل آنها به دادههای کمّی است. ازاینرو تکنیکهای مختلفی برای کمیسازیاین دادهها بهوجود آمده که ازجمله آنها میتوان به روش آمار متوازن، روش احتمال، روش رگرسیون و روش تابع لجستیک اشاره کرد. در ادامه به بررسی هرکدام ازاین روشها پرداخته خواهد شد[7]:
3-1-1. روش آمار متوازن
تجزیهوتحلیل پاسخهای نظرسنجیهای کیفی اغلب با استفاده از آمار متوازن انجام میشود. دراین روش با دادن وزن از پیش تعیین شده به هر دسته از پاسخها شاخص انتظارات تورمی محاسبه میشود [8]. در بخش زیر به تعدادی از مهمترین آمارهای متوازن اشاره میشود:
3-1-1-1 آمار متوازن پیشنهادی توسط اندرسون (1952):
سادهترین آمار متوازن انتظارات تورمی که توسط اندرسون (1952) پیشنهاد شد، تفاوت بین بخشهایی از پاسخدهندگانی است که انتظار افزایش قیمت و کاهش آن را دارند و در مورد سئوالات نظرسنجی چندگانه ممکن است بهصورت زیر بیان شود:
BS1 e=A1 e+A2 e+A3 e+C e
BS1 p=A1 p+A2 p+A3p+C p
A1 e [A1 p] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها با سرعت بیشتری افزایش یابد،
A2 e [A2 p ] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها با همان نرخ افزایش یابد،
A3 e [A3 p ] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها با سرعت کمتری افزایش یابد،
C e [ C p] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها کاهش یابد.
3-1-1-2. نسخه اصلاح شده آمار متوازن پیشنهادی توسط اندرسون (1952):
یک نسخه کمی اصلاح شده از آمار متوازن پیشنهاد شده توسط اندرسون (1952) بهعنوان تفاوت بین نسبت پاسخدهندگانی که انتظار افزایش قیمتها و تثبیت یا کاهش آنها را داشتند، محاسبه میشود:
BS2 e=A1 e+A2 e+A3 e- Be-C e
BS2 p=A1 p+A2 p+A2 p- Bp-C p
که Be[ Bp] مخفف درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها در سطح فعلی خود باقی بماند.
3-1-1-3. آمار متوازن پیشنهادی بانک مرکزی اروپا (وزنهای 1، ½، 0، ½- ، 1- ):
درحالیکه در روشهای پیشنهادی پیش گفته، وزنها یکسان در نظر گرفته میشد بانک مرکزی اروپا (2005) وزن هریک از دستههای پاسخ را متفاوت در نظر گرفته است. شاخص انتظارات تورمی B و B با در نظر گرفتن وزنهای مختلف محاسبه میشود. در شاخص B وزنهای 1، ½، 0، ½- ، 1- پیشنهاد شده است:
BSe3=Ae1+½Ae2-½Be-Ce
BSp3=Ap1+½Ap2-½Bp-Cp
3-1-1-4. آمار متوازن پیشنهادی بانک مرکزی اروپا (وزنهای 3، 2، 1، 0 و 1- ):
در یک آمار متوازن دیگر، BSe4 [BSp4 ] ، وزنهای مربوطه عبارتند از: 3، 2، 1، 0 و 1- :
BSe4=3Ae1+2Ae2+Ae3-Be-Ce
BSp4=3Ap1+2Ap2+Ap3-Bp-Cp
آمار متوازن یک معیار مفید و ترکیبی از نظرات نظرسنجی را ارائه میدهد. بااینحال، نباید آنها را بهعنوان نماینده انتظارات تورمی تفسیر کرد. توزیع یکسان پاسخها به سؤال نظرسنجی ممکن است مقادیر بسیار متفاوتی از تورم مورد انتظار را در اقتصادها یا دورههای زمانی که با تورم بالا یا پایین مشخص میشود، منعکس کند[8[]. در مجموع میتوان گفت محاسبه شاخص براساس فرمولهای ساده از مزایای روش آمار متوازن و غیرقابل تحلیل بودن سطح شاخص و تحلیل صرفاً براساس روند شاخص از معایباین روش است.
3-1-2. روشهای احتمال
روش احتمال نخستین بار توسط تیل (1952) بهمنظور استخراج معیارهای کمّی از انتظارات تورمی مورد استفاده قرار گرفت و میتواند جایگزینی برای روش آمار متوازن باشد.این روش بهعنوان تفاوت بین درصد پاسخدهندگانی که افزایش قیمتها را انتظار دارند و درصد پاسخدهندگانی که کاهش قیمتها را انتظار دارند، تعریف میشود. روش تیل(1952) و همچنین پیادهسازی بیشتر آن توسط کنبل (1974)، کارلسون و پارکین (1975) و اخیراً توسط تیلور (1988) به نظرسنجیهایی اشاره دارد که در آنها از پاسخدهندگان سؤال میشود کهایا انتظار میرود قیمتها «بالا رود»، «همانطور بماند» یا «پایین رود».
دو فرض اصلی در روشهای احتمال وجود دارد: اولاً، فرض براین است که هر فرد یک تابع احتمال نسبت به تغییر قیمت مورد انتظار داشته باشد.این ممکن است در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت باشد، اما پاسخ به سؤال نظرسنجی را تعیین میکند. ثانیاً، فرض براین است که اگر تغییر قیمت مورد انتظار در یک بازه معین حول محور صفر قرار گیرد (s+،s-)، پاسخدهندگان انتظار دارند قیمتها ثابت میمانند. بهاین فاصله، فاصله حساسیت یا فاصله بیتفاوتی میگویند.
دراین بخش، دو روش احتمال ارائه شده است. روش اول، یعنی روش کارلسون و پارکین تعدیل شده (1975)، فرض میکند که اگر تعداد پاسخدهندگان به اندازه کافی زیاد باشد، نرخ مورد انتظار تغییر قیمت بهصورت نرمال توزیع میشود، درحالیکه روش دوماین توزیع را یکنواخت میداند[10]:
نمادها:
a - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها سریعتر افزایش یابد،
b - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها با همان نرخ افزایش یابد،
c - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها کندتر افزایش یابد،
d - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها در سطح فعلی خود باقی بماند،
e - درصد پاسخدهندگانی که انتظار دارند قیمتها کاهش یابد،
πe+12– نرخ مورد انتظار تغییر قیمت طی 12 ماهاینده در جمعیت (فرض میشود که بهصورت نرمال با پارامترهای ناشناخته m و σ2 توزیع میشود).
π0- نرخ درک شده تغییر قیمت در 12 ماه گذشته،
f – تابع چگالی نرخ تورم مورد انتظار،
F - تابع توزیع تجمعی نرخ تورم مورد انتظار،
Nz- تابع توزیع نرمال استاندارد شده تجمعی.
3-1-2-1. روش توزیع نرمال (پیشنهاد شده توسط کارلوس- پارکین (1975)):
روش کمیسازی بهصورت جبری در مجموعه معادلات زیر بیان میشود:
معادلات [1]و[5] را میتوان با استفاده از فرمول استانداردسازی چگالی نرمال [6] بازآرایی کرد:
که m میانگین نامعلوم نرخ تورم مورد انتظار و σ نشاندهنده انحراف معیار آن است. بااین تبدیل، معادلات بهصورت زیر بازنویسی میشود:
در معادلات فوق چهار متغیر وابسته وجود دارد که عبارتند از: m (میانگین نرخ مورد انتظار تغییر قیمت)، σ (انحراف معیار) و همچنین s و t (پارامترهای تعیینکننده طول فواصل حساسیت). همچنین متغیرهای توضیحی عبارتند از: a , b , c , d , e (کسری از پاسخدهندگان که پاسخهای مربوطه به سؤال نظرسنجی را انتخاب میکنند) و π0 (نرخ تورم فعلی).
پس از حل معادلات [7] و[11] نتایج زیر بهدست میآید:
که در آن:
معادله [12] میانگین نرخ تورم مورد انتظار را تعریف میکند [10].
شکل 1، یک نمایش گرافیکی از رویکرد تعدیل شده کارلسون و پارکین (1975) را ارائه میدهد:
شکل 1. نمودار روش کارلسون و پارکین (توزیع نرمال) (1975)
مأخذ: بانک مرکزی اروپا، 2003.
3-1-2-2.. روش توزیع یکنواخت (پیشنهاد شده توسط هاشم پسران، 1987):
براساس مفروضاتی که در بالا نشان داده شد، روابط زیر ثبت میشود:
در معادلات [16]و[20]، مجموعه متغیرهای وابسته شامل m (میانگین نرخ مورد انتظار تغییر قیمت)، q (نیمی از محدوده بین حداقل و حداکثر تورم مورد انتظار) و همچنین s و t (فاصلههای حساسیت) است. همچنین 6 متغیر توضیحی وجود دارد که عبارتند از: a , b , c , d , e (کسری از پاسخدهندگان که پاسخهای مربوطه به سؤال نظرسنجی را انتخاب میکنند) و π0 (نرخ تورم فعلی).
حل معادلات [20]و[16] را میتوان بهصورت زیر بیان کرد:
رابطه [24] نرخ تورم مورد انتظار را تعریف میکند.
همانطور که در شکل2 نشان داده شده، فرض میشود که نرخ تورم انتظاری دارای توزیع یکنواخت است و در یک بازه (m - q ,m + q) قرار میگیرد[10].
شکل 2. نمودار روش توزیع یکنواخت
مأخذ: همان.
3-1-3. روشهای رگرسیون (معرفی شده توسط اندرسون (1952) و پسران (1984) و سایرین):
روشهای رگرسیون که توسط اندرسون (1952) و پسران (1984، 1987) معرفی شدند، روشی جایگزین برای کمیسازی انتظارات تورمی براساس دادههای نظرسنجی کیفی هستند.این روشها مبتنیبر تخمین رابطه بین تورم محقق شده دوره فعلی و احساس پاسخدهندگان از تورم محقق شده است. با تخمین رابطه مذکور فرض میشود که همان رابطه بین نظرات کیفی پاسخدهندگان در مورد تغییرات قیمت آتی و تورم مورد انتظار برقرار است و درنتیجه با جایگذاری نظرات کیفی پاسخدهندگان درخصوص تغییرات قیمت آتی در رابطه مذکور میتوان به تخمینی کمّی از انتظارات تورمی دست یافت [11].
چندین مدل وجود دارد که میتواند برای تقریب رابطه بین تورم و دادههای نظرسنجی به کار گرفته شود. سادهترین مورد توسط اندرسون (1952) پیشنهاد شد. معادله برآورد شده دارای:
تورم فعلی ( π0):
: کسری از پاسخدهندگان که ادعا میکنند قیمتها افزایش یافته (در مورد سئوالات نظرسنجی چندگانه، سه بخش از پاسخدهندگان که افزایش قیمتها را در مقادیر مختلف درک میکنند در یک دسته همگن جمع میشوند).
: کسری از پاسخدهندگان که ادعا میکنند که قیمتها کاهش یافته است، یعنی:
ضرایب برآورد شده دارای تفسیر اقتصادی هستند، بهاین ترتیب که نشاندهنده پویایی میانگین ضمنی قیمت درک شده توسط گروهی از پاسخدهندگان که ادعا میکنند قیمتها افزایشیافته ( π+p) و گروهی از پاسخدهندگان که ادعا میکنند قیمتها کاهش یافته (π-p ) است، یعنی:
تورم مورد انتظار براساس پاسخهای نظرسنجی به سؤال انتظارات تورمی و ضرایب برآورد شده از مدل رگرسیون محاسبه میشود، یعنی:
در مدل رگرسیون اندرسون (1952) هر دو ضرایب ثابت هستند، درحالیکه در مدلهای رگرسیونی پیچیدهتر،این گونه نیست. برای مثال، در مدل پیشنهادی پسران (1984، 1987)، تورم درک شده توسط عواملی که اعلام میکنند قیمتها افزایش یافته است، به پویایی واقعی قیمت بستگی دارد. درحالیکه مدلهای رگرسیون غیرخطی پویا که توسط اسمیت و مک آلیر (1995) توسعه یافتهاند، فرض میکنند که تغییرات قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که تغییرات مثبت و منفی در سطح قیمت را اعلام میکنند به نرخ تورم فعلی و (در نسخه توسعه یافته مدل) گذشته بستگی دارد [8]. درجدول 1 مدلهای رگرسیون نشان داده شده است:
جدول 1. نمونههایی از مدلهای رگرسیون
مدل |
ویژگی |
ارزش |
|
|
اندرسون (1952) |
معادله تخمینی |
|||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها افزایش یافته است: |
||||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها کاهش یافته است: |
||||
پسران (1984، 1987) |
معادله تخمینی |
|||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها افزایش یافته است: |
||||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها کاهش یافته است |
||||
اسمیت و مک آلیر (1995)
|
معادله تخمینی |
|||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها افزایش یافته است: |
||||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها کاهش یافته است |
||||
اسمیت و مک آلیر (1995)، نسخه توسعه یافته |
معادله تخمینی |
|||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها افزایش یافته است: |
||||
تغییر قیمت ضمنی درک شده توسط پاسخدهندگانی که ادعا میکنند قیمتها کاهش یافته است |
|
مأخذ: لیزیاک،2010.
3-1-4. روش تابع لجستیک (پیشنهاد شده توسط پاپادیا و باسانو (1981))
روشهای احتمال و رگرسیون، اگرچه محبوبترین هستند، اما تنها روشهایی نیستند که برای تبدیل پاسخهای نظرسنجی کیفی به معیارهای عددی ادراک و انتظارات تورمی استفاده میشوند. روشهای دیگری نیز در ادبیات مورد استفاده قرار میگیرد مانند روش تابع لجستیک که توسط پاپادیا و باسانو (1981) توسعه یافته و دارای سه فرض اصلی زیر است:
1. فرض براین است که تورم درک شده و مورد انتظار هر پاسخگو دارای یک جزء مشترک و یک جزء تصادفی است. یعنی:
سپس تابع تبدیل با یک تابع پیوسته خطی بر روی همه افراد تقریب مییابد:
با حل مدل، راهحلی دریافت میشود که در آن تورم مورد انتظار محصول تورم درک شده و پاسخهای نظرسنجی است:
بااینحال، دامنه نتایج ممکن از فرمول بالا بین منفی 0.5 برابر تورم درک شده زمانی که همه پاسخدهندگان ادعا میکنند که «قیمتها کاهش مییابد» و 1.5 برابر تورم درک شده زمانی که همه پاسخدهندگان پاسخی را انتخاب میکنند که «قیمتها با سرعت بیشتری افزایش مییابد» قرار دارد. برای افزایش دامنه پیامدهای ممکن، پاپادیا و باسانو (1981). از یک تبدیل لجستیک با مشخصات نهایی تورم مورد انتظار به شکل زیر استفاده میکنند:
اگر کسری از پاسخدهندگان که ادعا میکنند «قیمتها با سرعت بیشتری افزایش مییابد» نزدیک به 100٪ باشد، تورم مورد انتظار به بینهایت میرسد. بهطور مشابه وقتی همه پاسخدهندگان فکر میکنند که «قیمتها کاهش خواهد یافت»، تورم مورد انتظار به منفی بینهایت میرسد [8].
3-2. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کمی
بهجز نظرسنجیهای کیفی، نظرسنجیهای کمّی نیز وجود دارد که با هدف ارزیابی درک و انتظارات فعالان اقتصادی از تورم به روشی سادهتر انجام میشود. بااینحال نظرات در مورد قابل اطمینان بودن دادههای نظرسنجی کمّی متفاوت است. پسران و ویل (2006) پیشنهاد میکنند که دستیابی به پاسخهای قابل اعتماد با سئوالات کیفی نسبت به سئوالات کمّی آسانتر است. همچنین پونست (2003) نشان میدهد که ارزیابی کمّی مصرفکنندگان فرانسوی از تغییرات قیمت آتی با پاسخهای کیفی سازگار بهنظر میرسد، اما سئوالات نظرسنجی کمّی هیچ اطلاعات مهم جدیدی اضافه نمیکند. علاوهبراین در پژوهشی از پاسخدهندگان خواسته شد تا نظرات خود را بهصورت کمّی بیان کنند و مشاهده شد که آنها تمایل دارند اعداد خاصی مانند 5، 10، 15، 20 درصد و غیره را اعلام کنند (برای مثال، بیکر 1992، کرتین 2009). تمامی مشکلات ذکر شده در بالا نشاندهنده پایایی پایین دادههای کمّی است.
بااینحال گفته میشود نظرسنجیهای کیفی نیز دارای اشکالات متعددی هستند، ازجملهاینکه:
1. تفسیر سئوالات نظرسنجی ممکن است در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت باشد و بنابراین تجمیع پاسخهای فردی را مشکلساز کند.
2.نتایج نظرسنجی همانطور که توسط آمار متوازن خلاصه میشود به وزن فراوانی پاسخها بستگی دارد که ناگزیر خودسرانه است.
3.ازآنجاکه نظرسنجیهای کیفی انتظارات تورمی، تفاوت اساسی با شاخصهای تورم دارند، مقایسه مستقیماین شاخصها امکانپذیر نیست.
برای غلبه براین مشکلات، برخی کشورها ترجیح میدهند از نظرسنجیهای کمّی استفاده کنند. روش اصلی برای محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی روش میانگین ساده است که دراین بخش به بررسی آن پرداخته خواهد شد:
2-1- 3. روش میانگین ساده
دراین روش انتظارات تورمی بهعنوان یک میانگین حسابی ساده از همه پاسخها محاسبه میشود:
که در آن 𝑥𝑖 و n بهترتیب پاسخ و تعداد پاسخدهندگان است.
یکی از معایب میانگین تأثیرپذیری از مقدارهای خیلی بزرگ یا خیلی کوچک و تمایل به سمت آنهاست که برای رفع آن دو راه حل مختلف مورد استفاده قرار میگیرد: 1. استفاده از شاخص میانه به جای میانگین و 2. شناسایی نقاط پرت
2-2- 3. میانه
اگر دادهها ترتیب داشته باشند، نقطه وسط، میانه خواهد بود. بهاین ترتیب میتوان میانه را، نقطه اعتدال برای دادهها نامی.د زیرا نقطهای است که تقریباً نصف دادهها (۵۰٪) از آن بیشتر یا کمتر هستند. اگر تعداد دادهها در لیست مرتب شده، فرد باشداین کار بهراحتی میسر است، ولی اگر تعداد عناصر لیست، زوج باشد، دو مقدار در وسط لیست باقی خواهند ماند که برای دادههای کمی، وسط آنها (میانگین دو مقدار) بهعنوان میانه در نظر گرفته میشود.
2-3- 3. شناسایی نقاط پرت
هنگام محاسبه میانگین، انتظارات پرت از محاسبه حذف میشوند تا اثر برآوردهای بسیار بزرگ یا بسیار کوچک کاهش یابد. برای شناسایی نقاط پرت روشهای مختلفی وجود دارد که یکی از آنها روش IQR (محدوده بین چارکی) است. دراین روش، برای شناسایی نقاط پرت بهترتیب زیر عمل میگردد:
1. 𝐼𝑄𝑅 =𝑄3−𝑄1
2) 𝐿𝑜𝑤𝑒𝑟 𝑙𝑖𝑚𝑖𝑡=𝑄1−1.5×𝐼𝑄𝑅
3) 𝑈𝑝𝑝𝑒𝑟 𝑙𝑖𝑚𝑖𝑡=𝑄3+1.5×𝐼𝑄𝑅
Q1 به صدک 25 و Q3 به صدک 75 اشاره دارد و IQR تفاوت بین صدک 25 (Q1. و صدک 75 (Q3) در یکسری داده است. نقاطی که کوچکتر از مقدار معادله 2 و همچنین بزرگتر از مقدار معادله 3 باشد نقاط پرت در نظر گرفته میشوند.
4. اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی در کشورهای منتخب
در طول سالها کشورهای بسیاری اقدام به اندازهگیری مستقیم انتظارات تورمی کردهاند و همانطور که در بخش قبلی ذکر شد بدین منظور یا از روشهای مبتنیبر نظر سنجیهای کیفی و یا از روشهای مبتنیبر نطرسنجیهای کمّی استفاده کردهاند. برای فهم دقیقتراین دو روش در زیر به بررسی اندازهگیری انتظارات تورمی در گروهی از کشورهای منتخب پرداخته خواهد شد:
4-1. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی
همانطور که ذکر شد روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی به 4 دسته اصلی روش آمار متوازن، روش احتمال، روش رگرسیون و روش تابع لجستیک تقسیم میشوند. دراین بخش به بررسیاین روشها در کشورهای لهستان، مقدونیه، اتحادیه اروپا وایالات متحده میپردازیم:
4-1-1. لهستان (نظرسنجی مصرفکننده)
لهستان نخستین بار در سال 1992 با استفاده از نظرسنجی اقدام به محاسبه انتظارات تورمی کرد.این نظرسنجی ماهیانه بر روی نمونهای متشکل از تقریباً 1000 نفر انجام میشود. سؤال نظرسنجی درخصوص انتظارات تورمی بهصورت کیفی طراحی شده است، یعنی پاسخدهندگان در مورد تورم آتی پاسخهای کمّی نمیدهند، بلکه جهت و میزان مورد انتظار تغییر قیمتها را اعلام میکنند و پیشبینیهای خود را در برابر حرکتهای قیمتی که درحالحاضر مشاهده میشود مقایسه میکنند. آنها به سؤال زیر پاسخ میدهند:
با توجه به آنچه درحالحاضر اتفاق میافتد،ایا معتقدید که قیمتها طی 12 ماهاینده:
1. سریعتر از زمان حال افزایش مییابند،
پس از بهدست آوردن دادههای کیفی در لهستان از دو روش احتمال مبتنیبر توزیع نرمال و روش احتمال مبتنیبر توزیع یکنواخت برای استخراج انتظارات تورمی استفاده میشود. نتابج برای سال 2002 در شکلهای زیر نشان داده شده است:
شکل 3. نمودار توزیع نرخهای تورم مورد انتظار، دسامبر سال 2002، روش توزیع نرمال
مأخذ: همان.
شکل 4. نمودار توزیع نرخهای مورد انتظار تورم، دسامبر سال 2002، روش توزیع یکنواخت
مأخذ: همان.
4-1-2. مقدونیه (نظرسنجی مصرفکننده)
بهمنظور بهبود معیار سنجش انتظارات تورمی، در سال 2013، بخش سیاست پولی و تحقیقات بانک مرکزی مقدونیه تجزیهوتحلیل عمیقی از تجربه سایر بانکهای مرکزی در انجام نظرسنجیها انجام داد. براین اساس، آنها نظرسنجی موجود را بهگونهای طراحی کردند که آن را به رویه اروپایی نزدیکتر کنند. نظرسنجی انتظارات تورمی شامل سه گروه از پاسخدهندگان است: تحلیلگران اقتصادی، شرکتها و مؤسسات مالی.این پرسشنامه شامل دو سؤال برای سنجش انتظارات تورمی است که یکی از نظر ماهیت کیفی و دیگری کمی میباشد. پاسخدهندگان برای اولین سؤال در مورد انتظارات تورمی، جهت و میزان تغییرات قیمت را در مقایسه با تغییر در 12 ماه قبل نشان میدهند. سؤال کیفی انتظارات بهشرح زیر است:
در مقایسه با 12 ماه گذشته، انتظار دارید قیمتهای مصرفکننده در 12 ماهاینده چگونه تغییر کند؟
الف) رشد سریعتری داشته باشد،
ب) با سرعت فعلی رشد کند،
ج) با سرعت کمتری رشد کند،
د) تقریباً بدون تغییر باقی بماند،
ه) کاهش یابد،
و) تعیین آن دشوار است.
بعد از انجام نظرسنجی رویکرد احتمال کارلسون و پارکین (1975) برای کمیسازی پاسخهای کیفی استفاده میشود، که فرض میکند در میان تعداد کافی از پاسخ دهندگان، تغییر مورد انتظار در قیمتها بهطور معمول بین جمعیت توزیع میشود. نتابج برای سال 2015 در شکل زیر نشان داده شده است:
شکل 5. نمودار توزیع نرمال پاسخهای پاسخدهندگان نظرسنجی انجام شده در دسامبر سال 2015
مأخذ: بانک مرکزی مقدونیه،2016.
4-1-3. اروپا (نظرسنجی مصرفکنندگان کمیسیون اروپا)
برنامه نظرسنجی هماهنگ کمیسیون اروپا، که توسط اداره کل امور اقتصادی و مالی مدیریت میشود، در سال 1961 راهاندازی شد و از آن زمان دامنه آن بهطور قابلتوجهی از نظر کشورها و بخشهای تحت پوشش گسترش یافته است. خارج از کمیسیون، بانک مرکزی اروپا، بانکهای مرکزی، مؤسسات تحقیقاتی و مؤسسات مالی اغلب از دادههای نظرسنجی برای تجزیهوتحلیل کیفی و کمّی استفاده میکنند. یکی ازاین تجزیهوتحلیلهای کیفی و کمّی مربوط به شاخص انتظارات تورمی میشود. سئوالات نظرسنجی مربوط به برآورد شاخص انتظارات تورمی بهشرح زیر است:
1.بهنظر شما قیمتهای مصرفکننده در 12 ماه گذشته چگونه رشد کرده است؟
2.اگر به سؤال 1 با 1، 2، 3 یا 5 پاسخ داده شود: فکر میکنید قیمتهای مصرفکننده طی 12 ماه گذشته چند درصد افزایش یا کاهش یافته است؟ (لطفا یک برآورد واحد ارائه دهید).
قیمتهای مصرفکننده .......... درصد افزایش یافته است / ........... درصد کاهش یافته است.
3.در مقایسه با 12 ماه گذشته، چگونه انتظار دارید که قیمتهای مصرفکننده در 12 ماهاینده رشد کند؟
1.با سرعت بیشتری افزایش مییابد،
2.به همان میزان افزایش مییابد ،
3.با سرعت کمتری افزایش مییابد،
4.تقریباً همینطور میماند،
5.سقوط میکند،
6.نمیدانم.
4.اگر به سؤال 6 با 1، 2، 3 یا 5 پاسخ داده شود: انتظار دارید قیمت مصرفکننده در 12 ماهاینده چند درصد افزایش یا کاهش یابد؟ (لطفا یک برآورد واحد ارائه دهید).
قیمتهای مصرفکننده .......... درصد افزایش یافته است / ........... درصد کاهش یافته است.
پس از انجام نظرسنجی برای برآورد شاخص انتظارات تورمی بهترتیب زیر عمل میشود:
براساس توزیع گزینههای مختلف برای هر سؤال، ترازهای کل برای هر سؤال محاسبه میشود. ترازها تفاوت بین پاسخ مثبت و منفی هستند که بهصورت درصدی از کل پاسخها اندازهگیری میشوند. بهطور خاص، اگر یک سؤال دارای سه گزینه جایگزین باشد:
اگر P، E و M (با P+E+M=100) نشاندهنده درصد پاسخدهندگانی باشد که بهترتیب گزینههای مثبت، خنثی و منفی را انتخاب کردهاند، تراز بهصورت زیر محاسبه میشود:
B= P – M
در مورد سئوالات 6 گزینهای، یعنی سه گزینه بالا به اضافه «بسیار مثبت» («خیلی بهتر»، «بسیار بالاتر»، «خیلی خیلی بالاتر» و غیره)، «بسیار منفی» («خیلی بدتر»، «بسیار نامطلوب»، «سقوط شدید» و غیره) و «نمیدانم»، ترازها براساس میانگینهای وزنی محاسبه میشوند. اگر P، E و M همان معنای پاراگراف قبل را داشته باشند، درحالیکه PP نشاندهنده درصد پاسخدهندگانی است که گزینه «بسیار مثبت» را انتخاب کردهاند، MM درصد پاسخدهندگانی که گزینه «بسیار منفی» را انتخاب کردهاند و N درصد پاسخدهندگان بدون نظر است (بهطوریکه PP+P+E+M+MM+N=100)، ترازها بهصورت زیر محاسبه میشود:
B = (PP + 1/2P) - (1/2M + MM)
در مورد خاص سئوالات عدم قطعیت که پیشبینیپذیری وضعیتاینده را با چهار گزینه PP، P، M، MM بررسی میکنند، سهم پاسخهای مثبت از پاسخهای منفی کم میشود، نه برعکس.این تضمین میکند که سریهای عدم قطعیت بهدستآمده، تفسیری بصری دارند و مقادیر بالاتر، عدم قطعیت بالاتر را نشان میدهند و تراز بهصورت زیر محاسبه میشود:
B = (1/2M + MM)-(PP + 1/2P)
از عبارات بالا مشخص است که مقادیر معادله از 100- ، زمانی که همه پاسخدهندگان گزینه منفی را انتخاب میکنند. (یا منفیترین در مورد سئوالات پنج گزینهای) تا 100+ ، زمانی که همه پاسخدهندگان گزینه مثبت (یا مثبتترین) را انتخاب میکنند، متغیر است.
برای گزارش نتایج نظرسنجی، کمیسیون عمدتاً از آمار متوازن استفاده میکند. بااینحال، راههای دیگری برای کمیسازی نتایج، مانند شاخص انتشار (DI) وجود دارد.این بهعنوان DI = P + ½ E تحت محدودیت P + E + N = 100 تعریف میشود. علاوهبراین، روشهای کمی پیچیدهتری وجود دارند که براساس فرضیات توزیعی هستند.
نتایج برای سالهای 2020 تا 2023 در شکل زیر نشان داده شده است:
شکل 6. نمودار انتظارات تورمی در 12 ماهاینده
مأخذ: مدیرکل امور اقتصادی و مالی کمیسیون اروپا، 2023.
4-1-4. ایالات متحده (نظرسنجی نگرشهای مصرفکننده میشیگان)
نظرسنجیهای دورهای مرکز تحقیقات نظرسنجی در دانشگاه میشیگان که در سال 1946 آغاز شد، ارزیابیهای منظمی از نگرشها و انتظارات مصرفکننده ارائه میکند و برای ارزیابی روندها و چشماندازهای اقتصادی استفاده میشود. دانشگاه میشیگان با استفاده ازاین نظرسنجیها از سال 1978 اقدام به محاسبه شاخص انتظارات تورمی بهصورت ماهیانه کرد.این نظرسنجی انتظارات تورمی را از طریق یک روش دو مرحلهای برمیانگیزد. ابتدا از پاسخدهندگان میپرسد کهایا فکر میکنند قیمتها بهطورکلی در دوازده ماهاینده افزایش، کاهش یا ثابت میماند یا خیر؟ دوم، از کسانی که به «افزایش» یا «کاهش» پاسخ دادهاند میپرسد: انتظار دارید بهطور میانگین چند درصد، قیمتها (بالا/پایین) رود»؟ (نظرسنجی کامل در پیوست).
بعد از انجام نظرسنجی با استفاده از روش احتمال شاخص انتظارات تورمی محاسبه میشود.
نتایج برای سالهای 2013 تا 2023 در شکل زیر نشان داده شده است:
شکل 7. نمودارتغییر مورد انتظار در قیمتها در طول سالاینده
مأخذ: نظرسنجیهای مصرفکنندگان دانشگاه میشیگان، 2023.
4-2. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کمی
همانطور که ذکر شد روش اصلی برای محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کمی، روش میانگین ساده است. دراین بخش به بررسیاین روش در کشورهای جمهوری چک و فرانسه پرداخته خواهد شد:
4-2-1. جمهوری چک
بانک ملی چک از سال 1999 اقدام به اندازهگیری شاخص انتظارات تورمی در سه سطح خانوارها، مدیران شرکتهای غیر مالی و بازارهای مالی کرد. در نظرسنجی انتظارات تورمی خانوارها، گروه پاسخگویان شامل 600 خانوار است که بهصورت تصادفی انتخاب شدهاند و نمونهای نماینده با توجه به جنس، سن، تحصیلات، شغل، تعداد افراد و فرزندان خانواده تشکیل میدهند. در نظرسنجی انتظارات تورمی مدیران شرکتهای غیر مالی، گروه پاسخدهندگان شامل حدود 150 نفر از مدیران ارشد شرکتهای صنعتی، ساختمانی، تجاری و خدماتی است که نمونهای نماینده از بخشهای اصلی اقتصادایجاد میکنند. در نظرسنجی انتظارات تورمی بازارهای مالی نیز گروه پاسخدهندگان شامل 15 تا 20 تحلیلگر از شرکتهای چک و نهادهای خارجی است که نمونهای نماینده از معاملهگران بسیار فعال دراین بخشها و درنتیجه تعیینکننده قیمت در بازار ابزارهای مختلف راایجاد میکنند. سئوالات نظرسنجی در هریک ازاین سطوح بهشرح زیر است:
انتظار دارید در 12 ماهاینده چه درصدی از قیمت مصرفکننده سال به سال تغییر کند؟
انتظار دارید در دوره 36 ماهه چه درصدی از قیمت مصرفکننده سال به سال تغییر کند؟
بعد از انجام نظرسنجی مقدار انتظار تورمی بهعنوان یک میانگین حسابی ساده از همه پاسخها محاسبه میشود. (هر دو مقدار شدید مثبت و منفی از پاسخها حذف میشوند). نتایج برای سال 2021 تا 2024 در شکل زیر نشان داده شده است (سطح بازارهای مالی):
شکل8. نمودار دادههای واقعی و پیشبینی انتظارات تورمی یک ساله تحلیلگران و CNB (%)
مأخذ: بانک ملی چک، 2023.
4-2-2. فرانسه (نظرسنجی کسبوکار)
این نظرسنجی بر روی یک نمونه نماینده از 1700 رهبر تجاری انجام میشود. نظرات رهبران کسبوکار از طریق تلفن و بهصورت ماهیانه بهدست میآید و هر رهبر تنها یکبار در سال در رابطه بااین ماژول مورد سؤال قرار میگیرد. از رهبران کسبوکار چهار سؤال زیر پرسیده میشود:
بعد از انجام نظرسنجی برای محاسبه نتایج، ابتدا دادهها در صدک 99 قطع میشوند. سپس پاسخها براساس میانگین تعداد کارکنان و اهمیت نسبی هر شرکت در بخش خود و براساس وزن مربوط به شاخههای حرفهای از نظر ارزشافزوده در سطح کل. وزن میشوند. نتایج برای سالهای 2021 تا 2022 در شکل زیر نشان داده شده است:
شکل 9. نمودار تغییر در تصورات و انتظارات نرخ تورم سالیانه (متوسط، %)
مأخذ: بانک فرانسه، 2022.
5.اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی درایران
با وجود اهمیت بالای محاسبه شاخص انتظارات تورمی،این شاخص درایران یا محاسبه نمیشود و یا در صورت محاسبه، اعلام عمومی نمیشود.این درحالی است که سیاستگذار باید با اعلام عمومی شاخص انتظارات تورمی و هدفگذاری آن، سیاست پولی را در جهت شکل دهی انتظارات تورمی تنظیم کند. به همین جهت برآورد انتظارات تورمی درایران میتواند کمک شایانی به بهبود سیاستگذاریها کند. درنتیجه با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان شاخص انتظارات تورمی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی از پاییز سال1400 اقدام به انجام افکارسنجی شاخصهای اقتصادی جهت محاسبهاین شاخص درایران کرده است.
جامعه آماریاین افکارسنجی همه افراد از 18 سال و بیشتر در مراکز استانهای کشور هستند. نوع نمونهگیریی، نمونهگیری تصادفی ساده متناسب با جمعیت است بهنحویکه جمعیت مراکز استانهای کشور پوشش داده شود. همچنین، پس از انتخاب تصادفی خانوار، فرد نمونه بهطور تصادفی از بین افراد واجد شرایط خانوار انتخاب میشود و در صورت در دسترس نبودن فرد، برای انجام مصاحبه با او سه مرحله پیگیری صورت میگیرد. براساس فرمول کوکران با حداکثر خطای 3 درصد و اطمینان 95 درصد اندازه نمونه برابر با 1070 محاسبه شده است. شیوه گردآوری دادهها نیز مصاحبه تلفنی توسط پرسشگر است. زمان اجرایاین نظرسنجی نیز در هفته سوم ماه میانی هر فصل است.
سئوالات مرتبط با انتظارات تورمی دراین نظرسنجی به دو گروه سئوالات کیفی و سئوالات کمّی تقسیم میشوند. سئوالات کیفی در مورد جهت (افزایش، کاهش یا ثابت ماندن) تورم در یک بازه زمانی معین سؤال میکنند درحالیکه سئوالات کم]ی برآوردهای نقطهای از میزان تورم مورد نظر را درخواست میکنند.
دراین بخش با استفاده از دادههای حاصل از نظرسنجی انتظارات تورمی مرکز پژوهشهای مجلس، به برآورد شاخص انتظارات تورمی از طریق روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی و روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی میپردازیم:
5-1. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی
برآورد شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی طی مراحل زیر صورت میگیرد:
مرحله اول: ابتدا انتظارات مصرفکنندگان مورد سؤال قرار میگیرد. در پرسشنامه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی سئوالات نظرسنجی کیفی بهشرح زیر هستند:
مرحله دوم: پس از انجام نظرسنجی و بهدست آوردن دادههای مورد نیاز و سپس تطبیق یا حذف موارد پرت، با استفاده از سه روش آمار متوازن، روش احتمال و روش تابع لجستیک به محاسبه شاخص انتظارات تورمی میپردازیم. محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی با استفاده ازاین سه روش بهشرح زیر است:
روش آمار متوازن پیشنهادی توسط اندرسون:
دراین روش تفاوت بین پاسخدهندگانی که انتظار افزایش قیمت و پاسخدهندگانی که انتظار کاهش آن را دارند بهدست میآید. شایان ذکر است که دراین روش وزنها یکسان در نظر گرفته میشد:
BS1 e=A1 e+A2 e+A3 e-C e
BS2 e=A1 e+A2 e+A3 e-Be-C e
A1e [A1p] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها با سرعت بیشتری افزایش یابد،
A2e [A2p] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها با همان نرخ افزایش یابد،
A3e [A3p] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها با سرعت کمتری افزایش یابد،
Ce [Cp] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها کاهش یابد،
Be [Bp] - درصد پاسخدهندگانی است که انتظار دارند قیمتها در سطح فعلی خود باقی بماند.
روش آمار متوازن پیشنهادی بانک مرکزی اروپا:
دراین روش برای محاسبه شاخص انتظارات تورمی از وزنهای مختلفی استفاده میشود:
BSe3=Ae1+½Ae2-½Be-Ce
BSe4=3Ae1+2Ae2+Ae3-Be-Ce
روش احتمال: در روش احتمال براساس فرض توزیع نرمال و یکنواخت، انتظارات تورمی بهصورت زیر محاسبه میشود:
توزیع نرمال:
توزیع یکنواخت:
π0- نرخ درک شده تغییر قیمت در 12 ماه گذشته،
m - میانگین نرخ مورد انتظار تغییر قیمت،
Nz- تابع توزیع نرمال استاندارد شده تجمعی،
a - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها سریعتر افزایش یابد،
b - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها با همان نرخ افزایش یابد،
c - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها کندتر افزایش یابد،
d - درصدی از پاسخدهندگان که انتظار دارند قیمتها در سطح فعلی خود باقی بماند،
e - درصد پاسخدهندگانی که انتظار دارند قیمتها کاهش یابد.
A = N-1z(1- a) , B =N-1z (1- a - b) , C =N-1z (1- a –b -c) , D =N-1z (e)
روش تابع لجستیک: در روش تابع لجستیک که توسط پاپادیا و باسانو (1981) توسعه یافته است. برای محاسبه انتظارات تورمی از دو فرمول زیر استفاده میشود:
πet = تورم مورد انتظار.
πxt= تورم درک شده.
5-2. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی
برآورد شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی طی مراحل زیر صورت میگیرد:
مرحله اول: ابتدا انتظارات مصرفکنندگان مورد سؤال قرار میگیرد. در پرسشنامه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی سئوالات نظرسنجی کمّی بهشرح زیر هستند:
Q1: بهنظر شما در حال حاضر، نسبت به یکسال گذشته، تورم چند درصد است؟
Q2: بهنظر شما در 3 ماهاینده تورم چند درصد خواهد بود؟
Q3: بهنظر شما در یکسالاینده تورم چند درصد خواهد بود؟
مرحله دوم: دراین مرحله با توجه بهاینکه «موارد پرت» برآورد ویژگیهای توزیع پاسخ را تحریف میکنند باید مورد بررسی قرار گیرند.
در اینخصوص دو مسئله اساسی وجود دارد:اینکه چه معیارهایی باید برای تعریف نقاط پرت مورد استفاده قرار گیرد؟ و بعد از شناسایی مشاهده آنها چه باید کرد؟ هیچ روش آماری منحصربهفردی برای تشخیصاینکهایا یک مقدار پرت است یا خیر وجود ندارد، اما طیف گستردهای از آزمونهای آماری برای ارزیابی احتمال ناسازگاری یک مشاهده خاص با بقیه توزیع پیشنهاد شده است. شایان ذکر است که موارد پرت پس از شناسایی یا از مجموعه دادهها حذف میشوند و یا از طریق کاهش و کوتاه کردن تطبیق داده میشوند.اینکه مشاهدات حذف شوند یا تطبیق داده شوند، بستگی به فرایندی که آن موارد پرت راایجاد کرده و همچنین قضاوت در مورد محتوای اطلاعاتی پاسخ افراطی، دارد. اگر فرض شود که پاسخهای افراطی حاوی اطلاعات معتبری هستند (برای مثال، پاسخدهنده واقعاً انتظار نرخ تورم بسیار بالایی داشته باشد، یا ارزش شدید نشاندهنده مقدار زیادی از عدم اطمینان در مورد چشمانداز تورم آتی باشد)، ترجیح داده میشود کهاین اطلاعات حفظ و تأثیر آن بر برآوردهای حاصل محدود شود. بدین منظور مقدار پرت باید تا حد حداکثر مجاز کوتاه شود تا هم محتوای اطلاعاتی آن حفظ و هم از تأثیر بیرویه آن بر تخمینها جلوگیری شود.
ازطرفدیگر، وجود یک پاسخ افراطی میتواند بهاین معنا تفسیر شود که پاسخ اصلاً ارزش اطلاعاتی ندارد (برای مثال، فرض میشود که مقدار شدید نشان میدهد پاسخدهنده سؤال یا مقیاس پاسخ مناسب را درک نکرده است). اگر در نظر گرفته شود که اطلاعات پرت فاقد هرگونه محتوای اطلاعاتی مفیدی است، آن پاسخها باید حذف شوند تااینکه با کوتاه کردن انطباق داده شوند.
مرحله سوم: پس از انجام نظرسنجی و بهدست آوردن دادههای مورد نیاز، با استفاده از روش میانگین پیراسته به محاسبه شاخص انتظارات تورمی پرداخته میشود.
انتظارات و بهویژه انتظارات تورمی، نقش کلیدی در اجرای سیاستهای پولی مدرن دارند. انتظارات تورمی با تأثیرگذاری بر طیف گستردهای از تصمیمات اقتصادی مانند پسانداز، سرمایهگذاری، خرید کالاهای بادوام و مذاکرات دستمزد، رفتار مردم را هدایت میکند.این تصمیمات بهنوبهخود بر فعالیتهای واقعی اقتصاد و تورم واقعی تأثیر میگذارد. درنتیجه، انتظارات تورمی نشاندهنده یک حلقه مهم در مکانیسم انتقال پولی است و توانایی بانک مرکزی برای دستیابی به ثبات قیمت را به شدت تحتتأثیر قرار میدهد. برای بانک مرکزی بسیار مهم است که انتظارات تورمی را رصد کند و اطمینان حاصل کند که آنها بهخوبی تثبیت شده و با اهداف سیاست سازگار هستند.
در کشورهای مختلف دنیا، تغییرات انتظارات تورمی بهطور مرتب رصد شده و مانند سایر متغیرهای اقتصادی به انتشار عمومی میرسد، اما درایران تاکنون مدل دقیقی برای برآورد انتظارات تورمی وجود نداشته و یا حداقل انتشار عمومی و هدفگذاری تورمی براساس آن صورت نگرفته است. ازاینرو مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در مطالعهای به بررسی روشهای برآورد انتظارات تورمی و امکانسنجی پیادهسازی آنها درایران پرداخت. همانطور که در آن مطالعه ذکر شد، در دنیای واقعی، بانکهای مرکزی و سایر مؤسسات برای اندازهگیری انتظارات تورمی بر رویکردهای مختلفی تکیه میکنند.این رویکردها بهطورکلی به دو گروه تقسیم میشوند، روشهای مبتنیبر بازارهای مالی و روشهای مبتنیبر نظرسنجی.
ما دراین مطالعه و در امتداد مطالعه قبلی به بررسی روش دوم یعنی اندازهگیری انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی پرداختیم. همانطور که مشاهده شد روشهای مبتنیبر نظرسنجی نیز به دو گروه روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی و روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی تقسیم میشوند. روشهای مبتنیبر نظرسنجیهای کیفی خود شامل روش آمار متوازن، روش احتمال، روش رگرسیون و روش تابع لجستیک هستند و روش اصلی برای محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجیهای کمّی نیز روش میانگین پیراسته است. سپس در مرحله بعدی بهمنظور فهم دقیق تراین روشها به بررسی اندازهگیری انتظارات تورمی در گروهی از کشورهای منتخب پرداخته و در پایان نیز نحوه محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی را درایران با استفاده از روش آمار متوازن، روش احتمال، روش تابع لجستیک و روش میانگین پیراسته مورد توجه قرار داده شده است.این مرکز در نظر دارد گزارشهای مستخرج از شاخصهای مذکور را از فصل تابستان سال ۱۴۰3 بهصورت دورهای منتشر کند.
پیوست 1. تاریخچه نظرسنجیهای انتظارات تورمی
قدیمیترین نظرسنجی مستمر انتظارات تورمی، نظرسنجی لیوینگستون است که در سال 1946 توسط روزنامهنگار مالی جوزف لیوینگستون برای فیلادلفیااینکوایرر آغاز شد. دراین نظرسنجی از پاسخدهندگان (اقتصاددانانی که در صنعت، دولت، بانکداری و دانشگاه کار میکردند) دو بار در سال خواسته شد تا پیشبینیهای خود را برای بیش از 10 متغیر، ازجمله شاخص قیمت مصرفکننده، برای چندین افق زمانی ارائه دهند. در ابتدا،این تلاش برای اهداف روزنامهنگاری بود تا تحقیقات آکادمیک. بااینحال، اقتصاددانان در دهه 1970 به جستجوی دادههای انتظارات برای آزمایش نظریه جدید انتظارات عقلایی پرداختند و نظرسنجی لیوینگستون را پیدا کردند. با توجه به علاقه جدید بهاین نظرسنجی، لیوینگستون با فدرال رزرو فیلادلفیا برای مدیریت و اشتراکگذاری دادهها با اقتصاددانان به شیوهای متمرکز همکاری کرد. هنگامیکه لیوینگستون در سال 1989 درگذشت، فدرال رزرو فیلادلفیا انجاماین نظرسنجی را بهعهده گرفت. امروزه نظرسنجی لیوینگستون هنوز هم، هرچند کمتر از نظرسنجیهای جدیدتر موجود در فرکانسهای بالاتر، مورد استفاده قرار میگیرد.
پیوست 2. انواع نظرسنجیهای انتظارات تورمی
انتظارات تورمی مبتنیبر نظرسنجی از نظرسنجیهای خانوارها، شرکتها یا پیشبینیکنندگان حرفهای بهدست میآیند که در آن از پاسخدهندگان در مورد انتظاراتشان از تورم در افقهای مختلف سؤال میشود.
1. نظرسنجی از خانوارها و شرکتها
در میان اقتصادهای پیشرفته، نظرسنجیهای معمولاً مورد اشاره در مورد انتظارات تورمی خانوارها شامل نظرسنجی از مصرفکنندگان دانشگاه میشیگان (تکرار ماهیانه برایایالات متحده)، نظرسنجی مصرفکننده کمیسیون اروپا برای کشورهای اتحادیه اروپا (ماهیانه) و نظرسنجی مصرفکننده بانک انگلستان (سه ماهه) برای بریتانیاست. نظرسنجیهای با فرکانس بالا از انتظارات تورمی خانوارها یا شرکتها نیز توسط استرالیا، کانادا، جمهوری چک،ایتالیا، ژاپن، جمهوری کره، نیوزلند و سوئد انجام میشود. در میان EMDE، معیارهای مبتنیبر نظرسنجی از انتظارات خانوارها یا شرکتها توسط بانکهای مرکزی در شرق آسیا (برای مثال، اندونزی، فیلیپین و تایلند) اروپا و آسیای مرکزی (مانند قزاقستان و ترکیه) و هند و آفریقای جنوبی تولید میشود.
2.نظرسنجی از پیش بینیکنندگان حرفهای
رایجترین نظرسنجی مورد استفاده پیشبینیکنندگان حرفهای توسط Consensus Economics تهیه شده که دیدگاههای بیش از 700 پیشبینیکننده حرفهای در 85 اقتصاد پیشرفته و EMDE را در خود جای داده است. Consensus Economics انتظارات کوتاهمدت را بهصورت ماهیانه و انتظارات بلندمدت را بهصورت 6ماهه یا 3ماهه منتشر میکند. سایر نظرسنجیهای پیشبینیکنندگان حرفهای عبارتند از: نظرسنجی پیشبینیکنندگان حرفهای توسط بانک فدرال رزرو فیلادلفیا، که دادههایی را در مورد انتظارات تا 10 سالاینده ارائه میکند و نظرسنجی بانک مرکزی اروپا از پیشبینیکنندگان حرفهای. بانکهای مرکزی در چندین اقتصاد دیگر (برای مثال، آرژانتین، برزیل،ایسلند، اندونزی، اسرائیل، مکزیک، آفریقای جنوبی و ترکیه) نیز معیارهای حرفهای مبتنیبر نظرسنجی از انتظارات تورمی را تولید میکنند. بررسیهای انتظارات تورمی در EMDE معمولاً نمونههای کوچکتری نسبت به اقتصادهای پیشرفته دارند، اما تعداد EMDE که در نظرسنجیهای Consensus Economics گنجانده شده است. در طول زمان از هفت مورد در سال 1990 به 52 مورد در سال 2018 افزایش یافته است.
پیوست 3. تفاوت بین نظرسنجی از خانوارها و شرکتها و نظرسنجی از پیشبینیکنندگان حرفهای
بهطور متوسط، انتظارات تورمی خانوارها و شرکتها بالاتر از انتظارات پیشبینیکنندگان حرفهای در اقتصادهای پیشرفته و EMDE است. نوسانات انتظارات تورمی خانوارها نیز بیشتر از انتظارات پیشبینیکنندگان حرفهای است. باورهای خانوارها در مورد تورم گذشته پیشبینیکننده قوی انتظارات تورمی آنهاست. بنابراین انتظارات تورمی خانوارها نسبت به انتظارات پیشبینیکنندگان حرفهای عقبماندهتر است. دلایل متعددی برایاین تفاوتها پیشنهاد شده است: اولاً، انتظارات خانوارها و شرکتها در معرض اطلاعات چسبنده است و کندتر از پیشبینیهای حرفهای به روز میشود. دوم، نظرسنجیهای خانوارها به مصرفکنندگان «آگاه» و «ناآگاه» وزن یکسانی میدهد. ازآنجاکه مصرفکنندگان ناآگاه احتمالاً به کالاهایی که مکرراً خریداری میشوند (مثلاً غذا) یا تغییرات قیمتی قابل مشاهدهای دارند (مثلاً بنزین) وزن اضافی میدهند. ارزیابی آنها از انتظارات تورمی میتواند زمانی که قیمتهایاین محصولات افزایش مییابد به سمت بالا سوق داده شود. بااینحال، نظرسنجیهای خانوارها و شرکتها نیز مزایای مهمی نسبت به نظرسنجیهای پیشبینیکنندگان حرفهای دارند – برای مثال، میتوان آنها را طوری طراحی کرد که تعداد زیادی از پاسخدهندگان را شامل شود و انعطافپذیری لازم برای بررسی انواع مختلف عوامل اقتصادی را داشته باشد. برای نظرسنجیهای پیشبینیکنندگان حرفهای، سوگیری ممکن است از بیمیلی پاسخدهندگان به افشای انتظارات خود در مورد تورم ناشی شود، زیرا آنها اطلاعات را خصوصی میدانند.
پیوست 4. مهمترین نظرسنجیهای انتظارات تورمی
در طول سالها، نظرسنجیهای بسیاری برای اندازهگیری مستقیم انتظارات تورمی خانوارها، شرکتها و پیشبینیکنندگان حرفهایایجاد شده است. سئوالات مطرح شده برای پاسخدهندگان در دو بُعد کلیدی متفاوت بوده است. اولاً، سئوالات در مورد شاخص قیمتی که آنها به آن اشاره میکنند، متفاوت است. برای مثال، نظرسنجی از خانوارها تمایل به درخواست انتظارات تورمی برای «قیمتها بهطورکلی» دارند. درحالیکه نظرسنجیهای حرفهای از پیشبینیکنندگان تمایل دارند شاخص قیمت را مشخص کنند، مانند شاخص قیمت مصرفکننده. دوم، سئوالات در افق انتظارات تورمی درخواستی متفاوت بوده است. برای مثال، برخی از سئوالات در مورد افقهای کوتاه مانند سه ماهه، یک سال یا دو سالاینده میپرسند، درحالیکه برخی دیگر در مورد افقهای طولانی مانند 5 یا 10سالاینده میپرسند. دراین قسمت به سه مورد از مهمترین این نظرسنجیها پرداخته خواهد شد:
1. نظرسنجی لیوینگستون
همانطور که در قسمتهای قبلی بیان شد قدیمیترین بررسی مستمر انتظارات تورمی، نظرسنجی لیوینگستون است که در سال 1946 توسط روزنامهنگار مالی جوزف لیوینگستون آغاز شد.این نظرسنجی در ژوئن و دسامبر هر سال در مورد اقتصادایالات متحده است و توسط بانک فدرال رزرو فیلادلفیا انجام میشود و طولانیترین نظرسنجی مستمر انتظارات اقتصاددانان بهشمار میآید.
2.نظرسنجی پیشبینیکنندگان حرفهای
در سال 1969، دفتر ملی تحقیقات اقتصادی و انجمن آماری آمریکا برایایجاد یک نظرسنجی سه ماهه جدید با یکدیگر همکاری کردند. هدفایجاد یک نظرسنجی نماینده از پیشبینیکنندگان حرفهای با فرکانس کافی و یکسری زمانی طولانی و ثابت بود. امروزهاین نظرسنجی بهعنوان نظرسنجی پیشبینیکنندگان حرفهای شناخته شده و تقریباً 40 پیشبینیکننده را شامل میشود و توسط بانک فدرال رزرو فیلادلفیا انجام میشود. در ابتدا، تنها پیشبینیهای تورمی جمعآوریشده مربوط به تورم بود که توسط کاهشدهنده تولید ناخالص داخلی اندازهگیری میشد، اما متغیرهای پیشبینی و افقهای اضافی در طول سالها معرفی شدهاند. پیشبینیهای تورم شاخص قیمت مصرفکننده از سال 1981برای افقهای زمانی کوتاهتر و از سال 1991 برای افق ده ساله در دسترس قرار گرفت.
3.نظرسنجی میشیگان
فراتر از نظرسنجیهای پیشبینیکنندگان حرفهای، نظرسنجیهایی نیز از خانوارها وجود دارد. نظرسنجی مصرفکنندگان میشیگان توسط جورج کاتونا در مرکز تحقیقات نظرسنجی دانشگاه میشیگان در سال 1946ایجاد شد. کاتونا معتقد بود مصرفکنندگان عوامل اقتصادی قدرتمندی هستند که تصمیمات مصرف و پسانداز آنها میتواند باعث گسترش و رکود شود. او همچنین اظهار داشت که انتخابهای مصرف و پسانداز تحت تأثیر انتظارات قرار میگیرند و بنابراین او تصمیم گرفت انتظارات اقتصادی را اندازهگیری کند. قبل از سال 1959، نظرسنجی میشیگان از مصرفکنندگان بهطور نامنظم انجام میشد - گاهی دو بار، گاهی سه بار در سال.این نظرسنجی از سال 1959 تا پایان سال 1977 بهصورت فصلی بود و از سال 1978 بهصورت ماهیانه انجام شد. امروزه،این نظرسنجی شامل تقریباً 500 مصرفکننده در هر ماه است و برخی از پاسخدهندگان دو بار مورد بررسی قرار میگیرند.
جدول 2 پیوست. مهمترین نظرسنجیهای انتظارات تورمی
|
نظرسنجی میشیگان از مصرفکنندگان |
نظرسنجی لیوینگستون |
نظرسنجی از پیشبینیکنندگان حرفهای |
سازمان |
دانشگاه میشیگان |
FRB- فیلادلفیا |
FRB-فیلادلفیا |
جمعیت نظرسنجی |
خانوارها |
اقتصاددانان دانشگاهی و حرفهای |
اقتصاددانان حرفهای |
تعداد پاسخدهندگان |
500-700 |
14-63 (بهطور متوسط 48) |
9-38 (بهطور متوسط 34) |
در دسترس بودن نظرسنجی |
پاسخهای کمّی: ژانویه 1978 تا کنون |
1946 تاکنون |
کل CPI: 1981 Q3 |
فراوانی نظرسنجی |
فصلی از 1947 تا 1977، ماهیانه 1978 تا کنون |
6 ماه یکبار |
سه ماه یکبار |
زمانبندی نظرسنجی |
نظرسنجی تلفنی در طول ماه |
ماه ژوئن، دسامبر |
پاسخها در هفته دوم تا سوم از وسط ماه چهارم |
معیار سنجش |
تغییرات مورد انتظار در قیمتها طی 12 ماهاینده |
سطح CPI (نرخ افزایش قیمت در نظر گرفته شده) |
کاهشدهنده تولید ناخالص داخلی؛ اخیراً CPI و PCE |
افقایجاد |
یک سال جلوتر |
چندین |
سه ماهه تا 6 فصلاینده |
سایتاینترنتی |
|
|
|
مأخذ: تراویس جی. برگ (2017).
علاوهبر موارد فوق میتوان به نظرسنجیهای جدیدتر زیر نیز اشاره کرد:
بانک فدرال رزرو نیویورک در سال 2013 نظرسنجی خود را از انتظارات مصرفکننده آغاز کرد.این نظرسنجی ماهیانه از حدود 1300 مصرفکننده انتظارات را در مورد موضوعاتی مانند تورم، چشمانداز شغلی و درآمد میخواهد و گاهی اوقات با ماژولهایی در موضوعات خاص تکمیل میشود. بهرغم سریزمانی کوتاه آن، نقطه قوتاین نظرسنجیاین است که پاسخدهندگان بهصورت ماهیانه تا دوازده ماه متوالی مورد نظرسنجی قرار میگیرند، که امکان تجزیهوتحلیل چگونگی تغییر باورهای یک فرد در طول زمان را فراهم میکند.
بانک فدرال رزرو آتلانتا نظرسنجی انتظارات تورم تجاری را در سال 2011 آغاز کرد.این نظرسنجی ماهیانه شامل حدود 300 شرکتکننده در جلسه است که به نمایندگی از مشاغل با اندازههای مختلف که مقر آنها درایالتهای جنوب شرقی در منطقه فدرال رزرو آتلانتا بوده، است.
پیوست 5. نظرسنجی دانشگاه میشیگان
A12. در طی 12 ماهاینده، بهنظر شما بهطورکلی قیمتها بالا میروند یا کاهش مییابند یا همان جایی که الان هستند باقی میمانند؟
A13. در مورد چشمانداز قیمتها در 5 تا 10 سالاینده چطور؟ایا فکر میکنید قیمتها 5 تا 10 سالاینده بالاتر، تقریباً یکسان یا پایینتر خواهند بود؟
پیوست 6. گروهی از نظرسنجیها همراه با جزئیات ساختاری آنها
جدول 2 پیوست. گروهی از نظرسنجیها همراه با جزئیات ساختاری آنها
کشور |
نظر سنجی |
شرکتکنندگان |
تاریخ شروع |
تکرار |
سازمان |
1-ایالات متحده |
نظرسنجی نگرشهای مصرفکننده میشیگان |
500 تا 700 مصرفکننده |
1978 |
ماهیانه |
دانشگاه میشیگان |
2-ایالات متحده |
نظرسنجی از پیشبینیکنندگان حرفهای |
34 پیشبینیکننده حرفهای |
1981 |
سه ماه یکبار |
بانک فدرال رزرو فیلادلفیا |
3-ایالات متحده |
نظرسنجی لیوینگستون |
48 پیش بینیکننده حرفهای |
1946 |
بهصورت 6ماهه |
بانک فدرال رزرو فیلادلفیا |
4-ایالات متحده |
نظرسنجی اعتماد مصرفکننده |
5000 مصرفکننده |
|
ماهیانه |
هیئت کنفرانس، نیویورک |
5- اروپا
|
نظرسنجی از پیشبینیکنندگان حرفهای |
59 حرفهای |
1999 |
سه ماه یکبار |
بانک مرکزی اروپا |
6- اروپا |
بررسی مصرفکنندگان کمیسیون اروپا (ECCS |
50000 مصرفکننده تقریباً |
|
ماهیانه |
بانک مرکزی اروپا |
7- اروپا
|
بررسی مصرفکنندگان کمیسیون اروپا |
39900 مصرفکننده |
1985 |
ماهیانه |
کمیسیون اروپایی |
8- انگلستان |
بانک انگلستان- GfK/NOP |
2000 مصرفکننده |
2001 |
سه ماه یکبار |
بانک انگلستان و GfK/NOP |
9- انگلستان |
سیتی گروپ/YouGov |
2000 مصرفکننده |
2005 |
ماهیانه |
YouGov /Citigroup |
10- کانادا |
نظرسنجی از پیشبینیکنندگان |
500 شرکت |
1985 |
سه ماه یکبار |
هیئت کنفرانس کانادا |
11- کانادا |
نظرسنجی چشمانداز کسب و کار |
100 شرکت |
1997 |
سه ماه یکبار |
بانک کانادا |
12- ژاپن |
نظرسنجی بانک مرکزی ژاپن |
3000 مصرفکننده |
1993 |
سه ماه یکبار |
بانک ژاپن |
13- جهان |
نظرسنجی جهانی اقتصاد IFO |
1000 متخصص در 90 کشور |
1991 |
سه ماه یکبار |
مرکز تحقیقات WIFO حمایت از کمیسیون اروپا
|
14- جهان |
Consensus Economics |
700 متخصص در 85 کشور |
1989 |
ماهیانه |
شرکت Consensus Economics |
15- جهان |
شاخصهای اقتصادی Blue Chip |
50 حرفهای |
1976 |
ماهیانه |
ناشران Aspen |
16- برزیل |
نظرسنجی کسبوکار Banco do Brasil |
1000 حرفهای |
2001 |
روزانه |
Banco do Brasil |
17-جمهوری چک |
بررسی تورم خانوارها |
600 خانوار |
|
سه ماه یکبار |
بانک ملی چک |
18- جمهوری چک |
انتظارات تورمی بازارهای مالی |
15 تحلیلگر بازار مالی (تحلیلگران بازار مالی در بازارهای سرمایه و پول از بانکها و کارگزاریهای بزرگ بسیار فعال هستند). |
از می سال1999 |
ماهیانه |
|
19-جمهوری چک |
انتظارات تورمی مدیران شرکتهای غیرمالی |
نمونه ثابت، 62 پاسخگو (نمونه طبقهبندی شده شرکتها و شرکتهای غیرمالی منطقه براساس فعالیت و نقش در اقتصاد چک). |
از ژوئن سال 1999 |
فصلی |
|
20-جمهوری چک |
انتظارات تورمی خانوارها |
600 پاسخدهنده براساس جنسیت، سن، شغل، منطقه، وسعت شهر، تحصیلات، متوسط درآمد خالص، تعداد اعضای خانوار، نوع شغل انتخاب شدند. (اعضای خانوار بین 15 تا 79 سال بهصورت تصادفی در 14 منطقه انتخاب شدند). |
از ژوئن سال 1999 |
فصلی |
|
21- هند |
بررسی انتظارات تورمی خانوارها |
4000 خانوار (همه خانوارهای کشور). |
از سپتامبر سال 2005 |
سه ماه یکبار |
بانک رزرو هند |
22- سوئد |
بررسی گرایش اقتصادی کسبوکار و مصرفکننده |
1500 خانوار |
|
ماهیانه |
مؤسسه ملی تحقیقات اقتصادی سوئد |
23- استرالیا |
بررسی انتظارات تورمی مصرفکننده |
1200 مصرفکننده |
|
ماهیانه |
مؤسسه تحقیقات کاربردی اقتصادی و اجتماعی ملبورن |
24- شیلی |
بررسی دیدگاهها و انتظارات اقتصادی |
3000 خانوار |
|
سه ماه یکبار |
مرکز دادههای خرد، دانشگاه شیلی |
25- شیلی |
بررسی انتظارات اقتصادی |
حدود 40 شرکتکننده (مشاوران، مدیران اجرایی و مشاوران مؤسسات مالی). |
از فوریه سال2000 |
ماهیانه |
بانک مرکزی شیلی |
26-لهستان |
نظرسنجی Ipsos-Demoskop |
1000 مصرفکننده |
1992 |
ماهیانه |
Ipsos-Demoskop |
27- لهستان |
انتظارات تورمی مصرفکننده |
مردان و زنان بالای 15 سال |
2001 |
ماهیانه |
GfK Polonia |
28- لهستان |
بررسی فصلی NBP از انتظارات تورمی تولیدکنندگان |
حدود 900 شرکت |
از سال 1996 |
فصلی |
|
29- نیوزلند |
بررسی انتظارات تورمی |
1000 مصرفکننده |
|
ماهیانه |
AC Nielsen |
30- نیوزلند |
نظرسنجی انتظارات خانوار |
|
|
فصلی |
بانک رزرو / تحقیق UMR |
31-آرژانتین |
REM (بررسی انتظارات بازار) |
49 شرکتکننده (10 بانک، هفت بانک سرمایهگذاری و شرکت کارگزاری، 14 مشاور مالی و اقتصادی، هشت بنیاد و اتاق فکر، و 10 دانشگاه). |
از دسامبر سال 2003 |
ماهیانه |
بانک مرکزی جمهوری آرژانتین |
32- برزیل |
Focus Report |
شرکتها، مؤسسات مالی و مشاوران اقتصادی |
|
هفتگی |
|
33- کلمبیا |
بررسی انتظارات اقتصادی |
احتمالی، 170 شرکتکننده (مدیران کسبوکار) |
از سال 2000 |
فصلی |
|
34- کلمبیا |
بررسی تورم و نرخ ارز از کارشناسان مالی |
احتمالی، 41 شرکتکننده (پیشبینیکنندگان حرفهای در بخش مالی)
|
از سال 2003 |
ماهیانه |
بانک جمهوری، کلمبیا |
35- مجارستان |
بررسی انتظارات تورمی خانوارها |
خانوارها |
|
سه ماه یکبار |
بانک ملی مجارستان |
36- مجارستان |
بررسی انتظارات تورمی شرکت ها |
شرکتها |
|
سه ماه یکبار |
بانک ملی مجارستان |
37- اندونزی |
نظرسنجی مصرفکننده |
حدود 4650 خانوار (پاسخدهندگان با نمونهگیری از تعداد خانوارهای بالای 18 شهر انتخاب میشوند). |
از اکتبر سال1999 |
ماهیانه |
بانک اندونزی |
38- اندونزی |
نظرسنجی ادراک بازار |
این نظرسنجی 100 پاسخدهنده شامل اقتصاددانان، محققان اقتصادی، تحلیلگران بازار سرمایه، جوامع دانشگاهی و بانکداران را پوشش میدهد. (پاسخدهندگان با نمونهگیری از 11 شهر بزرگ انتخاب میشوند). |
از سپتامبر سال 2001 تا دسامبر سال 2006 |
فصلی |
بانک اندونزی |
39- اندونزی |
نظرسنجی کسبوکار |
پاسخدهندگان (3279 ± شرکت) |
از سال 1993 |
فصلی |
بانک اندونزی |
40- اندونزی |
نظرسنجی خردهفروشی |
پاسخدهندگان (700 ± خردهفروش) با نمونهگیری از 5 شهر بزرگ انتخاب شدند. |
از 1999 |
ماهیانه |
بانک اندونزی |
41- کره |
نظرسنجی احساسات مصرفکننده |
نمونه طبقهای 2000 خانوار |
|
ماهیانه |
|
42- کره |
بررسی انتظارات تورمی کارشناسان |
45-50 پیشبینیکننده حرفهای |
|
سه ماه یکبار |
|
43- مکزیک |
بررسی انتظارات اقتصادی بخش خصوصی |
تحلیلگرانی که مایل به مشارکت هستند (تحلیلگران از 37 گروه اقتصادی بخش خصوصی) |
از سپتامبر سال 1994 |
ماهیانه |
|
44- فیلیپین |
نظرسنجی انتظارات کسبوکار (BES) |
معیارها: 5000 شرکت برتر از نظر درآمد ناخالص. حجم نمونه: 1087 شرکت (5000 شرکت برتر ثبت شده در کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC)). |
از ژوئن سال 2001 |
فصلی |
بانک مرکزی فیلیپین |
45- آفریقای جنوبی |
بررسی انتظارات تورمی |
2500 خانوار نماینده نمونهگیری شدند. همچنین نمونه ثابت شرکتهای غیرمالی، تحلیلگران مالی و اتحادیههای صنفی (47 میلیون نفر). |
از سه ماهه چهارم سال 2000 |
فصلی |
بانک مرکزی آفریقای جنوبی با توجه به چارچوب سیاست پولی هدفگذاری تورم بانک، با دفتر تحقیقات اقتصادی (BER) قراردادی را برای انجام بررسی انتظارات تورمی سه ماهه منعقد کرده است. |
46- ترکیه |
بررسی انتظارات |
120 نفر / 60 تا 85 درصد کارشناسان و تصمیمگیرندگان از بخشهای مالی و شرکتی و متخصصان |
از آگوست سال 2001 |
دو بار در ماه (هفته اول و سوم) |
|
47- ترکیه |
نظرسنجی گرایش مصرفکننده |
حدود 8000 پاسخدهنده از نظرسنجی نیروی کار خانگی مؤسسه آمار ترکیه براساس سن، درآمد و وضعیت در دستههای شغلی انتخاب شده اند. (همه افراد 15ساله و بالاتر که دارای شغلی هستند که در مناطق شهری و روستایی ترکیه درآمدایجاد میکند). |
از دسامبر 2003 |
ماهیانه |
انتظارات قیمت: 1. این نظرسنجی در قالب یک ماژول بهنظرسنجی نیروی کار خانگی مؤسسه آمار ترکیه پیوست شده است. 2. برخی از سئوالات در نظرسنجی برای تدوین شاخص اعتماد مصرفکننده استفاده میشود). |
48-مغولستان |
بررسی انتظارات تورمی مصرفکنندگان، تحلیلگران و شرکت ها |
افراد (1000)، تحلیلگران (11)، شرکتها (350) |
از دسامبر سال 2008 |
6 ماهه |
بانک مغولستان |
49- سریلانکا |
بررسی انتظارات تورمی |
خانوارها (123)، سرمایهگذاران (148)، اقتصاددانان حرفهای (30)، اتحادیههای کارگری (12). |
|
ماهیانه |
بانک مرکزی سریلانکا |
50- تایلند |
نظرسنجی شاخص احساسات تجاری |
حدود 800 شرکت، ازجمله مشاغل در بخشهای تولید، تجارت و خدمات. |
از ژانویه سال 2007 |
ماهیانه |
|
مأخذ: پینار (2018).
پیوست 7. مقایسه روش احتمال با روش رگرسیون
در تضاد با روشهای احتمال، روشهای رگرسیون مفروضاتی در مورد توزیع تورم مورد انتظارایجاد نمیکنند. بااینحال، معیارهای حاصل از انتظارات، توابعی از یک مدل رگرسیونی خاص هستند. اگر یکی از دو پاسخ افراطی به سؤال نظرسنجی توسط هیچیک از پاسخدهندگان انتخاب نشود، روشهای رگرسیون شکسته نمیشوند، که در آن روشهای احتمال، که در آن توزیع بر روی (–∞، +∞) تعریف میشود، مشکلاتی ایجاد میکند همچنین مزیت دیگری از روشهای رگرسیون نسبت به روشهای احتمالی که برای تعیین کمیت انتظارات براساس سئوالات نظرسنجی دستهبندی سه پاسخی استفاده میشوند، وجود دارد. یعنی تغییر از دسته «قیمتها تقریباً یکسان هستند» به دسته «قیمتها کاهش یافتهاند» منجر به افزایش انتظارات قیمت نمیشود [11]. بااینحال، با مقایسه روشهای رگرسیون و روشهای احتمال پیشرفتهتر طراحیشده برای سؤال نظرسنجی دستهبندی پنج پاسخی، بهنظر میرسد که روشهای احتمال بهطور قابلتوجهی از روشهای قبلی بهتر عمل میکنند: اولاً، روشهای رگرسیون نیازمند سریهای زمانی کافی از دادههای پیمایشی در مورد ادراک تورم هستند. ثانیاً، آنها بیطرفی ادراک تورم را تحمیل میکنند. ثالثاً، آنها برای کار با سئوالات نظرسنجی چندگانه مناسب نیستند. بنابراین در این مورد معمولاً تجمیع سه کسری از پاسخدهندگانی که افزایش قیمتها را در مقادیر مختلف درک یا انتظار دارند در یک دسته همگن مورد نیاز است. این موضوع منجر به از دست دادن اطلاعات میشود، که ممکن است با توجه به اینکه آن سه بخش از پاسخدهندگان معمولاً غالب هستند، قابلتوجه باشد. رابعاً، برآورد مجدد مدلهای رگرسیونی منجر به تغییر در مقادیر تاریخی انتظارات تورمی محاسبهشده براساس آنها میشود.