گزارش عملکرد بودجه وزارت آموزش وپرورش تا پایان آبان ماه 1402

نوع گزارش : گزارش های راهبردی

نویسنده

کارشناس گروه آموزش و پرورش و فنی و حرفه ای دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

چکیده

بررسی عملکرد بودجه ازجمله مقدمات بودجه ریزی برای سال آتی است. این بررسی نشان می دهد برخی از تبصره هایی که بعضاً به سختی نیز تصویب می شود، فاقد عملکرد هستند و برخی از ردیف های بودجه ای نیز کمترین میزان تخصیص را دارند. تا پایان آبان ماه از کل اعتبارات هزینه ای عمومی وزارت آموزش وپرورش که ۱۹۶هزار میلیارد تومان می باشد، ۶۷/۵درصد یعنی معادل ۱۳۱هزار میلیارد تومان تخصیص یافته که از این مبلغ۹۰/۱۱درصد صرف پرداخت حقوق و دستمزد شده است. از اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور (۷/۸ هزارمیلیارد تومان) نیز که عمده و مهم ترین بخش اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای وزارت آموزش وپرورش را تشکیل می دهد، تا پایان آبان ماه تنها ۲۵درصد معادل ۱/۹هزار میلیارد تومان تخصیص داده شده است. این وضعیت گویای آن است که تقریباً هر آنچه که بودجه به وزارت آموزش وپرورش تخصیص داده شده، صرف پرداخت حقوق و دستمزد شده و عملاً به پروژه های تحولی یا ساخت وساز مدارس بودجه ای که حلال مشکلات باشد، اختصاص نیافته است، البته باید بدین نکته نیز اشاره داشت که یکی از اصلی ترین دلایلی که موجب کمبود بودجه می شود، عدم برآورد دقیق همه هزینه ها و مصارف ازسوی آموزش وپرورش و نبود آمارها و سنجه های دقیق و شفاف است. درخصوص تبصر ه های بودجه ای مرتبط با آموزش وپرورش نیز در برخی موارد به دلیل مشکلات فرایند اجرا یا قدرت پایین آموزش وپرورش در چانه زنی نسبت به سایر حوزه ها، تخصیص تام و کاملی دیده نمی شود.

موضوعات

1.مقدمه

ریشه بسیاری از کمبود‌ها و ناکارآمدی‌ها در نظام آموزش‌وپرورش را باید در بودجه این وزارتخانه جستجو کرد. آنجا که با وجود برنامه‌ریزی‌های دقیق به‌دلیل عدم تخصیص بودجه، کاری پیش نمی‌رود و صرفاً با بودجه‌های اندک، وظایف روزانه انجام شده و حقوق و دستمزد ماهیانه کارمندان پرداخت می‌شود و عملاً ایجاد تحول در چنین وضعیتی ناممکن است. در گزارش حاضر به‌منظور شناخت وضعیت برنامه‌های اجرایی وزارتخانه از حیث منابع مالی و همچنین ارائه تصویری از وضعیت مالی این وزارتخانه به بررسی عملکرد بودجه در هشت‌ماهه نخست سال پرداخته شده است. این گزارش همچنان به تنظیم بودجه سال۱۴۰۳ برای فهم عملکرد احکام و میزان عملیاتی ردیف‌های درآمدی و هزینه‌ای کمک خواهد کرد.

 

2.پیشینه تقنینی

مرکز پژوهش‌های مجلس تاکنون درخصوص بودجه سال ۱۴۰۲ گزارش‌های ذیل را منتشر کرده است:

  • بررسی لایحه بودجه سال 1402 کل کشور (50): تحلیلی بر اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش (شماره مسلسل 18748).
  • بررسی اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور (شماره مسلسل 19199).

 

3.تبصره‌های قانون بودجه سال ۱۴۰۲ در حوزه آموزش‌وپرورش

عملکرد تبصره‌های مربوط به وزارت آموزش‌وپرورش در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ و عملکرد آنها در جدول ذیل گزارش شده است. همان‌طور که مشهود است یکی از اصلی‌ترین مشکلات تبصره‌ها، فقدان امکان سنجش عملکرد آنها ازسوی وزارتخانه آموزش‌وپرورش است. درواقع دستگاه‌های دارای تکلیف، در صورت هزینه‌کرد نیز رأساً اقدام به هزینه در حوزه آموزش‌وپرورش می‌کنند و گزارش شفافی به وزارت آموزش‌وپرورش ارائه نمی‌شود، که موجب عدم تمرکز بودجه است. در مواردی نیز که اعتباری برای آموزش‌وپرورش در کنار حوزه‌های دیگر تعریف شده است، به‌دلیل عدم اولویت آموزش‌وپرورش و همچنین فقدان قدرت چانه‌زنی در رقابت با سایر حوزه‌ها، سهم اندکی به آموزش‌وپرورش تعلق می‌گیرد.

 

جدول ۱. تبصره‌های قانون بودجه سال ۱۴۰۲

تبصره / بند / جز

متن تبصره

عملکرد

توضیحات

تبصره «۱»

 بند «ک»

جزء «۳»

سهم پنج‌درصدی وزارت آموزش‌وپرورش (سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور برای نوسازی مدارس و فضاهای آموزشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش و همچنین پردیس‌های دانشگاه فرهنگیان، دانشگاه تربیت دبیر شهید‌ رجایی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) از قیر رایگان.

فاقد عملکرد

عملکرد این ماده تا پایان آبان‌ماه، صفر بوده و علت آن اختلافات بین‌دستگاهی و مشکلاتی بوده که در چرخه تخصیص قیر و ماده اولیه آن وجود داشته است.[1]

‌تبصره «۶»

بند «ف»

سهم 40درصدی آموزش‌وپرورش از بیست‌وهفت صدم درصد (0/27٪) از کل نه درصد (۹%) مالیات بر ارزش‌افزوده برای توسعه ورزش مدارس.

470 میلیارد تومان

از 2.6همت مصوبه قانون بودجه 18/07 درصد محقق شده است که از این میزان 300میلیارد تومان هزینه‌ای و 170میلیارد تومان تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بوده است.

‌تبصره «۶»

‌بند «ث»

جزء ۲

تکلیف وزارت نفت (از طریق شرکت دولتی تابعه ذی‌ربط) به گازرسانی تا درب مدارس و مساجد روستایی از محل سهم چهارده‌ونیم درصد (14/5٪) شرکت مذکور تا میزان چهل هزار میلیارد (۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال .

فاقد عملکرد شفاف

ازآنجاکه گازرسانی تنها تا درب مدارس است، وزارت آموزش‌وپرورش عملاً اطلاعات جامعه‌ای از عملکرد این ماده در دست ندارد.

‌تبصره «۶»

بند «الف»

جزء «5»

تکلیف وزارتخانه‌های نفت و نیرو به تخفیف حق انشعاب، توسعه شبکه، حق وصل شمارشگر (کنتور) آب، برق، گاز و فاضلاب و افزایش جریان الکتریکی (آمپراژ) تا پنجاه درصد (۵۰%) به مدارس و خوابگاه‌های متأهلی که حداقل پنجاه درصد (۵۰%) آن توسط خیّرین ساخته می‌شود.

اعمال شده

با وجود اعمال این تخفیف، اما مسئله آن است که تخفیف ۵۰درصدی نیز موجب حل مشکلات این حوزه نخواهد شد و همچنین به‌دلیل هزینه‌های بالای انشعابات بسیاری از مدارس تکمیل شده، تحویل نشده‌اند. بنابراین باید مدارس خیرساز دارای معافیت کامل انشعابات باشند؛ تخفیف ۵۰درصدی بدین معناست که هم هزینه‌ای بر دولت بار می‌شود و هم مسئله حل نمی‌شود.

تبصره «۹»

 بند «ع»

تکلیف به شوراهای برنامه‌ریزی استان برای هزینه‌کرد حداقل پنج‌درصد (۵%) از اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای استانی به‌منظور توسعه زیرساخت‌های گردشگری، مرمت بافت تاریخی، حوزه‌ها و مصلی‌های نیمه‌تمام، اردوگاه‌های کشوری و استانی‌ آموزش‌وپرورش، مساجد نیمه‌تمام استان و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت.

فاقد عملکرد قابل احصا

در بسیاری از استان‌ها به‌دلیل کمبود اعتبارات و همچنین عدم آگاهی استانداران از این ماده، عملاً این ماده یا فاقد عملکرد است یا عملکرد آن قابل احصا نمی‌باشد و گزارش دقیقی از آن موجود نیست.

 

درخصوص سهم ۴۰ درصدی آموزش‌وپرورش از 0/27 درصد از کل نه درصد مالیات بر ارزش‌افزوده، به‌دلیل غیرشفاف بودن کل میزان مالیات بر ارزش افزوده، محاسبه سهم آموزش‌وپرورش و درنتیجه راستی‌آزمایی میزان تخصیص داده شده، ممکن نیست.

 

4.کل اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش

جمع کل اعتبارات آموزش‌وپرورش در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ بدون احتساب ردیف‌های متفرقه 209 هزار میلیارد تومان و با احتساب ردیف‌های متفرقه ۲۳۸ هزار میلیارد تومان بوده که تفکیک هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های آن در جدول ذیل آمده است.

 

جدول ۲. کلیه اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش در قانون بودجه سال ۱۴۰۲

عنوان

هزینه‌ای

تملک دارایی‌های سرمایه‌ای

جمع کل

اعتبارات آموزش‌وپرورش (جدول 7)

1,997,597,642

94,781,405

2,092,379,047

اعتبارات ردیف‌های متفرقه اعمال نشده (جدول ۹)

251.600.000

39.601.000

291.201.000

اعتبارات آموزش‌وپرورش با احتساب ردیف‌های متفرقه

2.249.197.642

134.382.405

2.383.580.047

 

همان‌طور که مشهود است عمده اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش در جدول ۷ قانون بودجه آمده است و براساس جدول ۷ قانون بودجه نیز بخش اصلی این اعتبارات مربوط به اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌ها می‌باشد و سهم اصلی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در ردیف‌های سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس نهفته است. ازاین‌رو در گزارش حاضر ابتدا به بررسی بودجه هزینه‌ای دستگاه‌ها، می‌پردازیم و سپس در بخش عملکرد اعتبارات سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای را بررسی می‌کنیم. ردیف‌های بودجه متفرقه[2] نیز ازآنجاکه عمدتاً مربوط به سازمان نوسازی است، در همین بخش بررسی می‌شود. همچنین در تمامی محاسبه‌ها تنها به اعتبارات هزینه‌ای عمومی ورود و از درآمدهای اختصاصی دستگاه‌ها که جمعاً 32.827.880میلیون ریال (3/2 هزار میلیارد تومان) بوده است، چشم‌‌پوشی کرده‌ایم تا دقیقاً سهم هر دستگاه از بودجه عمومی و عملکرد آن مشخص شود.

 

5.عملکرد کل اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش

جمع اعتبارات هزینه‌ای عمومی وزارت آموزش‌وپرورش (بدون در نظر گرفتن درآمدهای اختصاصی) در جدول ۷ قانون بودجه 1.964.769.762 میلیون ریال (معادل تقریبی 196هزار میلیارد تومان) بود که با کسر کسورات قانونی 1.942.413.270میلیون ریال (معادل تقریبی 194 هزار میلیارد تومان) به این وزارتخانه ابلاغ شد. جزئیات تخصیص این اعتبارات در جدول ذیل قابل مشاهده است.

 

جدول 3. وضعیت کل اعتبارات هزینه‌ای عمومی وزارت آموزش‌وپرورش مندرج در جدول ۷ قانون بودجه (میلیون ریال)

شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

حقوق کارکنان و بازنشستگان

پرداخت‌های مشابه حقوق و اجتناب‌ناپذیر

ضروری حساس

جمع تخصیص

درصد از ابلاغ

جمع کل

1.964.769.762

1.942.413.270

1.294.942.182

1.181.203.569

111.225.453

18.398.000

1.310.827.022

67/5

 

اعتبارات تخصیص یافته تا پایان ماه هشتم 67/5 درصد کل اعتبارات‌ آموزش‌وپرورش، معادل تقریبی 131هزار میلیارد تومان بوده که این عدد بیش از انتظار تحقق در هشت‌ماه است. قابل‌توجه آنجاست که از این مبلغ 118هزار میلیاردتومان (90.11درصد) صرف پرداخت حقوق کارکنان رسمی، پیمانی و قراردادی و بازنشستگان شده است.

 

6.اعتبارات ستاد وزارت آموزش‌وپرورش

در سال جاری اعتبارات ردیف 127500 علاوه‌بر آنکه اعتبارات مربوط به ستاد وزارت آموزش‌وپرورش را در بردارد، شامل اعتبارات مدارس خارج از کشور و همچنین اعتبارات حوزه تربیت‌بدنی و سلامت نیز است. مجموع اعتبارات هزینه‌ای این ردیف در جدول ذیل قابل مشاهده است:

 

جدول 4. وضعیت اعتبارات هزینه‌ای ردیف‌های برنامه‌ای وزارت آموزش‌وپرورش (میلیون ریال)

ردیف و شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

جمع تخصیص

درصد از ابلاغیه

کسری/افزایش از مأخذ هشت‌دوازدهم

127500 - وزارت آموزش‌وپرورش

32.680.000

31.699.600

21.133.067

13.145.960

41/5

7.987.107-

 

بودجه هزینه‌ای مصوب برای ستاد در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ به میزان 3/26 هزار میلیارد تومان بوده که پس از کسر کسورات قانونی مبلغ ابلاغی به وزارت آموزش‌وپرورش 3/16 هزار میلیارد تومان است. تا انتهای آبان‌ماه انتظار آن بوده که 2/11 همت از بودجه تخصیص یابد، اما در عمل تنها 1/3 همت یعنی معادل 41/5 درصد از کل ابلاغیه بودجه، تخصیص یافته است.

 

7.اعتبارات زیرمجموعه‌های ستادی و برنامه‌ای وزارت آموزش‌وپرورش

وضعیت تخصیص بودجه‌های هزینه‌ای مربوط به ردیف‌های برنامه‌ای وزارت آموزش‌وپرورش تا پایان آبان‌ماه در جدول ذیل آمده است:

 

جدول 5. وضعیت اعتبارات هزینه‌ای ردیف‌های برنامه‌ای وزارت آموزش‌وپرورش (میلیون ریال)

ردیف و شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

جمع تخصیص

درصد از ابلاغیه

کسری/افزایش از مأخذ هشت‌دوازدهم

127509- کمک به تأمین سرانه دانش‌آموزی و طرح جامع حمایت و ارتقای پوشش تحصیلی مناطق محروم.

49,618,827

48.130.262

32.086.841

11.593.095

24/1

20.493.746-

127593 - خرید خدمات آموزشی عمومی و برون‌سپاری در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش.

13,836,000

13.420.920

8.947.280

9.316.284

69/4

369.004

127520 - فعالیت‌های پرورشی و امور تربیتی دانش‌آموزان.

9,319,000

9.039.430

6.026.287

4.480.000

49/6

1.546.287-

127541 - کمک به صندوق ذخیره فرهنگیان پس از تصویب اساسنامه.

600,000

570.000

380.000

0

0

380.000-

127594- اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش.

9,365,000

9.084.050

6.056.033

2.980.000

32/8

3.076.033-

 

مطابق اطلاعات آمده تا پایان آبان‌ماه سال جاری 298میلیارد تومان برای اجرای سند تحول بنیادین وزارت آموزش‌وپرورش و 448 میلیارد تومان برای فعالیت‌های پرورشی و امور تربیتی اختصاص داده شده است. قابل‌توجه آن است که بودجه اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش با بودجه فعالیت‌های پرورشی و امور تربیتی دانش‌آموزان یکسان می‌باشد.

ردیف کمک به صندوق ذخیره فرهنگیان که درواقع پرداخت سهم دولت به این صندوق می‌باشد نیز فاقد عملکرد است. دلیل صفر بودن این ردیف آن است که پس از تصویب‌ بند «ک»‌ تبصره «۱۲»قانون بودجه سال ۱۴۰۰ که در آن وزارت آموزش‌وپرورش مکلف شد اساسنامه صندوق را اصلاح و به تصویب مجلس برساند، پرداخت اعتبارات این ردیف نیز منوط به تصویب اساسنامه شد که با توجه به عدم تقدیم اصلاحیه اساسنامه به مجلس شورای اسلامی، اعتباری نیز به این ردیف تخصیص نمی‌یابد.

 

8.اعتبارات سازمان‌ها و دستگاه‌های تبعه وزارت آموزش‌وپرورش

اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌ها و سازمان‌های تابعه وزارت آموزش‌وپرورش در جدول 5 گزارش شده است. مبلغ تخصیص داده شده به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی بیش از پیش‌بینی هشت‌دوازدهم است. کمترین میزان تخصیص نیز به سازمان مدارس غیردولتی و مرکز توسعه مشارکت‌های مردمی (25درصد از کل ابلاغیه بودجه) و سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور (22درصد از کل ابلاغیه بودجه) است.

 

جدول 6. وضعیت اعتبارات هزینه‌ای سازمان‌ها و دستگاه‌های تبعه وزارت آموزش‌وپرورش (میلیون ریال)

ردیف و شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

جمع تخصیص

درصد از ابلاغیه

کسری/افزایش از مأخذ هشت‌دوازدهم

127509- دبیرخانه شورای‌عالی آموزش‌وپرورش

145.000

140.650

93.767

91.786

65/3

1.981-

127504 – سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی

15.686.000

15.215.420

10.143.613

12.851.217

69/4

2.707.604

127512 – سازمان مدارس غیردولتی و مرکز توسعه مشارکت‌های مردمی

996.000

966.120

644.080

241.723

25/0

402.357-

127517 – سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان

1.042.000

1.010.740

673.827

661.136

65/4

12.691-

127597 – سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک

1.639.000

1.589.830

1.059.887

529.455

33/3

530.432-

127600 – سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور

1.882.000

1.825.540

1.217.027

403.871

22/1

813.156-

127800 – سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی

2.716.000

2.634.520

1.756.347

1.760.038

66/8

3.691

128000 – سازمان نهضت سوادآموزی

3.185.133

3.089.580

2.059.720

1.908.173

61/8

151.547-

284000 – شرکت سهامی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

6.841.800

6.636.546

4.424.364

3.739.400

56/3

684.964-

 

9.اعتبارات دانشگاه‌های تربیت‌معلم

اعتبارات هزینه‌ای تخصیص یافته به دانشگاه شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان در جدول 6 قابل رؤیت است. حدود 66درصد از کل ابلاغیه بودجه برای هر دو دانشگاه محقق شده است. این میزان برای دانشگاه شهید رجایی 139میلیارد تومان و برای دانشگاه فرهنگیان 818میلیارد تومان است.

 

جدول 7. وضعیت اعتبارات هزینه‌ای دانشگاه‌های تربیت‌معلم (میلیون ریال)

ردیف و شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

جمع تخصیص

درصد از ابلاغیه

کسری/افزایش از مأخذ هشت‌دوازدهم

127542 – دانشگاه شهید رجایی

2.163.001

2.098.111

1.398.741

1.397.377

66/6

1.364-

127750 – دانشگاه فرهنگیان

12.825.001

12.440.251

8.293.501

8.184.325

65/8

109.176-

 

قابل‌توجه آن است که عمده بودجه دانشگاه فرهنگیان درآمدهای اختصاصی این دانشگاه به میزان 2/74 هزار میلیارد تومان است. درحالی‌که عمده بودجه دانشگاه شهید رجایی از محل بودجه عمومی بوده و تنها 43 میلیاردتومان از بودجه هزینه‌ای این دانشگاه درآمد اختصاصی می‌باشد که البته در جدول فوق منظور نشده است.

 

10.اعتبارات ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها

بودجه هزینه‌ای تخصیصی به ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها تا پایان آبان‌ماه سال جاری 123هزار میلیارد تومان بوده است. از این میزان 116هزار میلیارد تومان (94/4 درصد) صرف پرداخت حقوق کارکنان رسمی، پیمانی و قراردادی و بازنشستگان می‌شود.

 

جدول 8. وضعیت اعتبارات هزینه‌ای ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها

ردیف و شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

حقوق کارکنان و بازنشستگان

جمع تخصیص

درصد

127503 – وزارت آموزش‌وپرورش - ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها

1.800.830.000

1.782.821.700

1.188.547.800

1.168.319.099

1.237.543.182

69/4

 

همان‌طور که گزارش شده است بودجه تخصیص یافته به ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها در هشت‌ماه 4/89 هزار میلیارد تومان بیش از مأخذ هشت‌دوازدهم است که این وضعیت می‌تواند به کسری بودجه در انتهای سال بینجامد.

جزئیات درآمدهای اختصاصی ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها نیز که در ۷‌ماهه سال1402 مجموعاً 2/7 هزار میلیارد تومان بوده در جدول 9 مرور شده است:

 

جدول 9. درآمدهای اختصاصی ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها

کد و شرح درآمد

1400

1401

1402 (۷ ماهه)

130301 – درآمد حاصل از اجاره ساختمان‌ها و اراضی

1.868.501.802

3.257.244.068

3.045.897.953

140104 – درآمد حاصل از خدمات بهداشتی – درمانی

3.214.025.783

5.082.500.579

4.118.291.921

140117 – درآمد حاصل از هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای

617.368.526

1.146.236.541

991.626.881

140118 – درآمد حاصل از عوارض شهرداری

2.400.812.380

4.137.826.573

3.970.292.710

140145 – درآمد حاصل از مراکز آموزشی – رفاهی

2.922.945.649

8.576.900.665

8.080.065.562

140159 – درآمد خدمات آموزشی و فرهنگی

1.711.431.691

3.894.404.455

4.241.146.918

160101 – درآمدهای متفرقه

788.295.976

2.212.987.140

3.006.650.753

210203 – منابع حاصل از فروش ماشین‌آلات و تجهیزات دستگاه‌های دولتی

360.973.633

618.040.050

444.012.300

جمع کل

13.884.355.440

28.926.140.071

27.897.984.998

 

همان‌‌طور که مشاهده می‌شود آموزش‌وپرورش در ۷‌ماهه سال 1402 درمجموع 304میلیارد تومان از محل اجاره ساختمان‌ها و اراضی و 397 میلیارد نیز از محل عوارض شهرداری‌ها کسب درآمد داشته است. مراکز آموزشی، رفاهی، بهداشتی، درمانی و فرهنگی نیز مجموعاً 1/64 هزار میلیارد تومان درآمد داشته‌اند. هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای نیز ۹۹میلیاردتومان کسب درآمد کرده‌اند. شواهد میدانی نشان می‌دهد سامان‌دهی این فعالیت‌ها می‌تواند موجب افزایش درآمدها نیز شود.

 

11.اعتبارات سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور

مجموع اعتبارات هزینه‌ای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ حدود 188میلیارد تومان و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای این سازمان 7/8 هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین در حوزه مأموریت‌های این سازمان، اعتباراتی در ردیف‌های متفرقه و تبصره‌های بودجه‌ای نیز لحاظ شده بود. جزئیات این اعتبارات در جداول ذیل ارائه شده است.

 

جدول 10. وضعیت اعتبارات هزینه‌ای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور (میلیون ریال)

ردیف و شرح ردیف

مصوبه بودجه هزینه‌ای عمومی

ابلاغیه بودجه هزینه‌ای عمومی

تخصیص به مأخذ هشت‌دوازدهم

جمع تخصیص

درصد از ابلاغیه

کسری/افزایش از مأخذ هشت‌دوازدهم

127600 – سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور

1.882.000

1.825.540

1.217.027

403.871

22/1

813.156-

 

براساس اطلاعات جدول 10 تاکنون 22/1 درصد از کل اعتبارات هزینه‌ای ابلاغی به سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور تخصیص داده شده که این میزان 81 میلیارد تومان کمتر از مأخذ هشت‌دوازدهم بوده است. از اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای نیز 25درصد یعنی معادل 1/9 همت تا پایان آبان‌ماه تخصیص پیدا کرده که بسیار کمتر از حد انتظار مأخد هشت‌دوازدهم است و در برخی از ردیف‌ها همچون تخریب و بازسازی مدارس غیراستاندارد تخصیص تنها حدود ۱۰ درصد است که درواقع به معنای توقف برنامه‌هاست!

 

جدول 11. وضعیت اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور

 از پیوست یک قانون بودجه کشور در سال ۱۴۰۲

ردیف و شرح ردیف

قانون بودجه

ابلاغیه بودجه

تخصیص تا پایان آبان

درصد تخصیص

1801011001- احداث، تکمیل و تعمیر سرویس‌های بهداشتی و آبخوری مدارس.

3.800.000

3.667.000

1.123.000

31

18010110002- تعمیرات ساختمان و تأمین ماشین‌آلات و تجهیزات – سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور.

35.000

33.770

10.000

30

1801011003- تأمین و تجهیز مدارس خارج از کشور.

27.500

26.530

2.653

10

1801011004- تکمیل و تجهیز فضاهای آموزشی، پرورشی و ورزشی ملی و استانی.

11.840.000

11.425.600

2.808.512

25

1801011005- ایجاد فضاهای آموزشی در استان سیستان‌وبلوچستان

2.960.000

3.856.400

500.000

13

1801011006- تخریب و بازسازی مدارس غیراستاندارد و مقاوم‌سازی مدارس بدون استحکام.

6.900.000

6.658.500

1.641.844

11

1801011007- تأمین و تعمیر سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی مدارس و هنرستان‌ها.

1.700.000

1.640.500

99.910

28

1801048002- کمک به تأمین تجهیزات کلاسی مدارس و آموزش مجازی مناطق محروم.

3.000.000

2.895.000

350.000

12

1802012002- احداث و تجهیز مراکز دانشگاه فرهنگیان.

1.670.000

1.611.550

500.000

31

1703065001- تکمیل فضاهای آموزشی نیمه‌تمام که پنجاه درصد آن توسط خیرین تأمین شده باشد.

46.100.000

44.486.500

12.060.500

27

جمع کل

78.032.500

76.301.350

19.096.419

25

 

اعتبارات ردیف‌های متفرقه نیز عملکرد مطلوبی نداشته و عملکرد عمده این ردیف‌ها صفر است. تنها اعتبارات موضوع بند «ب» ماده (65) قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2)[3] حدود ۲۹ درصد معادل 951 میلیارد تومان و اعتبار موضوع 0/27 درصد از کل ۹ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده به میزان 170میلیارد تومان تخصیص داده شده است.

 

جدول 12. اعتبارات سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور از ردیف‌های متفرقه قانون بودجه کشور در سال ۱۴۰۲

ردیف و شرح ردیف

قانون بودجه

ابلاغیه بودجه

تخصیص تا پایان آبان

درصد تخصیص

اعتبارات موضوع بند «ب» ماده (65) قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2).

1,000

33.014.817

9.516.963

29

وزارت آموزش‌وپرورش- بازسازی و نوسازی فضاهای آموزشی، پرورشی و ورزشی از محل حساب ذخیره ارزی.

4,000,000

3.800.000

0

0

وزارت آموزش‌وپرورش- توسعه عدالت آموزشی، نوسازی و مقاوم‌سازی و خرید تجهیزات برای مدارس روستایی- موضوع وصول مالیات بنگاه‌های اقتصادی زیرمجموعه نیروهای مسلح و ستاد اجرایی فرمان امام(ره)- ماده (۷۸) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲).

8,200,000

7.790.000

0

0

بهسازی و نوسازی فضاهای آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش.

11.400.000

10.830.000

0

0

اعتبار موضوع 27/0 درصد مالیات بر ارزش‌افزوده (40 درصد سهم وزارت آموزش‌وپرورش).

16,000,000

15.200.000

1.700.000

11

 

12.جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

براساس آنچه که از نظر گذشت می‌توان نتیجه گرفت که:

  • بسیاری از اعتبارات وزارت آموزش‌وپرورش با وجود تصویب و ابلاغ اما تخصیص داده نشده و آنچه که تخصیص داده شده نیز 90/11 درصد صرف پرداخت حقوق و دستمزد شده است.
  • در اکثر ردیف‌ها مبالغ تخصیص داده شده به مراتب کمتر از انتظار تخصیص در هشت‌ماه (مأخذ‌ هشت‌دوازدهم) است و عمده آنچه که بیش از انتظار تخصیص داده شده مربوط به ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌هاست که بازهم صرف حقوق و دستمزد خواهد شد.
  • ردیف‌های متفرقه مصوب شده فاقد عملکرد مشخصی هستند، مگر آنکه دارای پشتوانه‌ای قانونی یا حکمی در تبصره‌ها باشند.
  • وضعیت اعتبارات تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز کشور نیز نشان می‌دهد که عملاً با تخصیص اندک به این سازمان (حدود ۲۵ درصد از کل مبلغ تخصیص داده شده) پروژه‌های مهم مدرسه‌سازی یا بازسازی و مقاوم‌سازی مدارس در وضعیت بحرانی قرار دارند.
  • سهم آموزش‌وپرورش از ردیف‌های درآمدی در نظر گرفته شده در عمده موارد به شکل کامل پرداخت نمی‌شود.
  • سهمی که در بودجه دستگاه‌های دیگر برای آموزش‌وپرورش در نظر گرفته شده، به‌دلیل آنکه رأساً از طریق آن دستگاه‌ها عملیاتی و هزینه می‌شود، فاقد شفافیت در وزارت آموزش‌وپرورش است. بنابراین در صورت هزینه‌کرد امکان موازی‌کاری یا هزینه در مناطق فاقد اولویت وجود دارد و ازاین‌رو نیاز است که هرگونه هزینه‌کردی حتماً با هماهنگی وزارت آموزش‌وپرورش باشد.

 

گزیده سیاستی

تا پایان آبانماه ۱۴۰۲ از کل اعتبارات هزینه ای عمومی وزارت آموزش و پرورش که 196همت میباشد، 5/67 درصد یعنی معادل 131هزار میلیارد تومان تخصیص یافته که از این مبلغ 90/11 درصد صرف پرداخت حقوق و دستمزد شده است. از اعتبارات تملک داراییهای سرمایه ای سازمان نوسازی (8/7همت) نیز تنها 25درصد معادل 9/1 هزار میلیارد تومان تخصیص داده شده است. این وضعیت گویای آن می باشد که تقریبا ً عمده اعتبار آموزش و پرورش، صرف پرداخت حقوق شده و عملا به پروژه های تحولی یا ساخت وساز مدارس بودجه ای که حلال مشکلات باشد، اختصاص نیافته است. یکی از دلایلی که موجب وضع فعلی میشود، عدم برآورد دقیق هزینه ها از سوی آموزش و پرورش و نبود آمارها و سنجه های شفاف است.

[1] گزارش بررسی لایحه بودجه سال 1402 کل کشور (50): تحلیلی بر اعتبارات وزارت آموزش و پرورش؛ مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی؛ شماره مسلسل 18748.
[۲] گزارش بررســی اعتبارات وزارت آموزش و پرورش در قانون بودجه 1402 کل کشــور؛ مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی؛ شماره مسلسل 19199.
[۳] قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور مصوب ۱۴۰۲/۱/۶ مجلس شورای اسلامی.
[۴] گزارش »اظهارنظر کارشناسی درباره: طرح اصلاح بند »ک« قانون بودجه 1402 با موضوع اختصاص قیر رایگان به پروژه های عمرانی«؛ مرکز پژوهشهای مجلس؛ شماره مسلسل 19032.
[۵] قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2)؛ مصوب 1393/12/4 مجلس شورای اسلامی.