خلاصه مدیریتی

بیان‌/‌شرح مسئله

ارزیابی میزان تخصیص و عملکرد بودجه سالیانه دستگاه‌ها و برنامه‌های حوزه رسانه، ارتباطات جمعی و فضای مجازی از‌سوی مجلس شورای اسلامی با هدف برنامه‌ریزی مؤثرتر و دقیق‌تر برای سال‌های پیش رو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گزارش حاضر در دو بخش به ارزیابی میزان تحقق اعتبارات حوزه رسانه و فضای مجازی ذیل قانون بودجه 1402 در هفت‌ماهه ابتدایی سال پرداخته است. در بخش اول میزان تحقق تبصره‌های قانون بودجه سال 1402 مورد ارزیابی قرار گرفته و در بخش دوم اعتبارات جاری و عمرانی مصوب و تخصیص‌یافته مورد مقایسه قرار گرفته‌اند.

نقطه‌نظرات

بررسی تبصره‌ها و اعتبارات قانون بودجه سال 1402 نشان‌ می‌دهد:

• از مجموع 4 حکمی که در تبصره‌های قانون بودجه سال 1402 کل کشور به‌طور مشخص به حوزه رسانه، ارتباطات جمعی و فضای مجازی مرتبط است، یا اعتبارات مصوب محقق نشده یا اطلاعات و داده‌های واضحی از تحقق این اهداف در دسترس نیست.
• بند «ی» تبصره «6» با موضوع حمایت از توسعه بازی‌های تولید داخل و توسعه سواد رسانه‌ای: هیچ‌گونه تخصیصی ذیل این بند برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای)، مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی (متنا) و سازمان صدا و سیما صورت نگرفته ‌است. از چالش‌های تحقق این بند آن است که دستگاه‌های اجرایی مذکور در این بند، در جریان درآمد اخذ شده توسط سازمان امور مالیاتی نمی‌باشند.
• در‌خصوص بند «ه» تبصره «9» با موضوع هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی از قبیل موضوعات مطبوعاتی، رسانه‌ای نوین، محتوای فرهنگی فاخر در فضای مجازی و توسعه و آموزش سواد رسانه‌ای، آیین‌نامه آن مورخ 1402/03/28 به تصویب هیئت‌وزیران رسیده و در تاریخ 1402/04/05 ابلاغ‌ شده است [3]؛ همچنین کمیته مربوطه تشکیل و مراتب از حوزه‌های مشمول در حال پیگیری است؛ اما تاکنون مشمولین بند مذکور نسبت به واریز سهم (1%) خود اقدامی ننموده‌اند.
• تهیه دستورالعمل انضباط‌بخشی، شفاف‌سازی، مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های دولتی در مورد برنامه‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی خود، موضوع‌بند «ط» تبصره «9» است که این دستورالعمل پس از تصویب در تاریخ 1402/06/08 از‌سوی هیئت‌وزیران، مورخ 1402/08/03 ابلاغ گردیده [4] و طراحی و راه‌اندازی سامانه آغاز و برای تحقق و اجرایی‌سازی آن برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته است.
• بند «ح» تبصره «15» ماده‌واحده قانون بودجه سال 1402، بندی است که هم می‌تواند به اصلاح الگوی مصرف ایرانیان در حوزه انرژی کمک قابل‌توجهی نماید و هم تا میزانی از کسری بودجه سازمان صدا و سیما در تأمین نیازهای مالی خود جلوگیری کند. اما به‌رغم پیگیری‌های به عمل آمده از‌سوی سازمان صدا و سیما از سازمان برنامه و بودجه و همچنین عقد قرارداد، تاکنون تخصیصی برای این موضوع صورت نگرفته ‌است.
• قریب‌به‌اتفاق دستگاه‌های اجرایی حوزه رسانه و ارتباطات جمعی تخصیص حداقل 50 درصدی را در هفت‌ماهه ابتدایی سال 1402 تجربه کرده‌اند و از این حیث چالش خاصی متوجه آنها نبوده است. میزان تخصیص ردیف‌های مرتبط مذکور به‌طور میانگین 60 درصد بوده و مطلوب ارزیابی می‌شود.
• البته در ردیف‌های متفرقه میزانی از عدم تقارن در پرداخت‌ها مشاهده می‌شود؛ به‌طوری‌که از‌یک‌سو 95 درصد اعتبارات دانشگاه صدا و سیما در هفت‌ماهه نخست 1402 پرداخت ‌شده، ولی اعتبارات ماده (93) قانون برنامه ششم توسعه تنها 39 درصد محقق شده است. هر‌چند به‌دلیل در دسترس نبودن اطلاعات دقیق از پیشرفت طرح‌های موضوع این ماده نمی‌توان ارزیابی دقیقی ارائه نمود.

1.مقدمه

قانون بودجه سند خط‌مشی‌گذار سالیانه دولت‌هاست که از این طریق با پیش‌بینی منابع درآمدی و محل‌های مصرف آن به‌نوعی اولویت‌های یک کشور را در طول سال مالی پیش رو مشخص می‌کند. فصل رسانه یکی از سرفصل‌های هشت‌گانه ذیل «امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری» در قانون بودجه 1402 کل کشور است که اعتبارات جاری و عمرانی برای دستگاه‌ها و برنامه‌های مرتبط با این حوزه در آن پیش‌بینی شده است. با توجه به تمدید قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور (1396-1400) تا پایان سال 1402، قانون بودجه سال ۱۴۰۲ نیز براساس برنامه ششم توسعه، تهیه و تصویب گردید [1]. گزارش حاضر براساس داده‌ها و اطلاعات مندرج در قانون بودجه سال 1402 کل کشور و همچنین پاسخ مکاتبات با دستگاه‌های مرتبط به حوزه رسانه و فضای مجازی،[1] است که به ارزیابی عملکرد این قانون در حوزه رسانه و فضای مجازی از ابتدای فروردین تا پایان مهرماه سال جاری می‌پردازد. به‌طور مشخص بودجه سازمان صدا و سیما، معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، شورای نظارت بر صدا و سیما، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) و مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی (متنا)، در این گزارش مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند.

2. ماده‌واحده و احکام قانون بودجه 1402

جدول 1. میزان تحقق‌/‌تخصیص تبصره‌های قانون بودجه سال 1402 در هفت‌ماهه ابتدایی

در‌مجموع از 4 حکمی که در تبصره‌های قانون بودجه 1402 کل کشور به‌طور مشخص به حوزه رسانه، ارتباطات جمعی و فضای مجازی مرتبط است، یا برآوردهای صورت گرفته محقق نشده یا اطلاعات و داده‌های واضحی از تحقق اهداف این احکام در دسترس نیست.

3. میزان تخصیص و عملکرد اعتبارات جاری و عمرانی

جدول 2. اعتبارات دستگاه‌های اجرایی ذیل دستگاه سیاستگذار در جدول شماره 7 قانون بودجه سال 1402

 (مبالغ به میلیون ریال)

میزان اعتبارات مصوب و تخصیص‌یافته دستگاه‌های اصلی‌/‌اجرایی ذیل دستگاه سیاستگذار در جداول شماره (7) و (9) قانون بودجه سال 1402 کل کشور (مجموع اعتبارات جاری و عمرانی) در هفت‌ماهه ابتدایی، آنچه هست که در این بخش مورد واکاوی و ارزیابی قرار گرفته است. براساس اطلاعات تفصیلی مندرج در جدول (7) اکثر قریب‌به‌اتفاق دستگاه‌های اجرایی حوزه ارتباطات و رسانه تخصیص حداقل 50 درصدی را در هفت‌ماهه ابتدایی سال 1402 تجربه کرده‌اند و از این حیث چالش خاصی متوجه آنها نبوده است. میزان تخصیص ردیف‌های مرتبط مذکور در جدول (7) به‌طور میانگین 60 درصد بوده و مطلوب ارزیابی می‌شود.

جدول 3. اعتبارات ردیف‌های متفرقه در جدول شماره 9 قانون بودجه سال 1402 (مبالغ به میلیون ریال)

در مورد اعتبارات بند «62» جدول شماره (9) اگرچه میزان اعتبارات تخصصی تنها 39 درصد بوده، ولی به‌دلیل اینکه از میزان پیشرفت طرح‌ها اطلاعات دقیقی در دسترس نیست ارزیابی مثبت یا منفی از تخصیص اعتبارات ممکن نخواهد بود.

4.جمع‌بندی

1. ارزیابی چندان مثبتی از احکام مندرج در تبصره‌های قانون بودجه 1402 کل کشور وجود ندارد زیرا یا احکام چهارگانه در تبصره‌ها محقق نشده و یا اطلاعات مشخصی از تحقق آنها در دسترس نیست.
2. در بخش اعتبارات مرتبط به دستگاه‌های رسانه‌ای به‌طور متوسط حداقل 50 درصد از اعتبارات پیش‌بینی شده برای این دستگاه‌ها محقق شده است و از این جهت مثبت ارزیابی می‌شود.
3. در ردیف‌های متفرقه، میزانی از عدم تقارن در پرداخت‌ها مشاهده می‌شود؛ به‌طوری‌که از‌یک‌سو 95 درصد اعتبارات دانشگاه صدا و سیما در هفت‌ماه نخست 1402 پرداخت ‌شده، ولی اعتبارات موضوع ماده (93) قانون برنامه ششم توسعه [1] تنها 39 درصد محقق شده است؛ هر‌چند به‌دلیل در دسترس نبودن اطلاعات دقیق از پیشرفت این طرح‌ها نمی‌توان ارزیابی دقیقی ارائه کرد.

گزیده سیاستی

ارزیابی عملکرد احکام چهارگانه مرتبط با رسانه و ارتباطات جمعی در تبصره‌های قانون بودجه 1402 نشان‌ می‌دهد یا اطلاعات مشخصی از تحقق این احکام در دسترس نیست و یا محقق نشده‌اند؛ در بخش اعتبارات مرتبط به دستگاه‌های رسانه‌ای به‌طور متوسط حداقل 50 درصد از اعتبارات مصوب محقق شده است و از این جهت مثبت ارزیابی می‌شود.