نویسنده
چکیده
شناخت و ارزیابی روندهای علمی کشور و مقایسه آن با کشورهای پیشرو تولید علم جهان، ابزاری مناسب جهت سیاستگذاری و برنامه ریزی علمی است. معیارها و شاخص های کمّی و استنادی زیادی، از جمله سهم تولید علم، شمار انتشارات علمی، شمار استنادات، شمار مقالات پُراستناد، و استناد به ازای هر مقاله جهت ارزیابی چرخه علمی کشورها مورد استفاده قرار گرفته است. اما تحلیل شاخصهائی چون درصد جمعیت محقق هر کشور، شمار انتشارات داخلی، سهم تولید علم داخلی، درصد مقالات ده و یک درصد برتر، درصد مقالات پُراستناد، تأثیر استنادی نرمال شده، شمار و درصد همکاریهای علمی ـ صنعتی و میزان استناد به مقالات در پروانه های ثبت اختراع (Patent) کمتر مورد توجه مطالعات سنجش علمی کشور قرار گرفته است. در این مطالعه ضمن بررسی شاخص های کمّی و استنادی از شاخص های فوق الذکر جهت مقایسه و ارزیابی بیست کشور پیشرو تولید علم استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ایران با تولید 1/96 درصد علم جهان در جایگاه 17 تولید علم دنیا قرار دارد. ایران با داشتن 0/33 درصد جمعیت محقق در رتبه 18 کشورهای پیشرو تولید علم در این شاخص قرار دارد و با 166 مجله نمایه شده در مجموعه وب آو ساینس در بین کشورهای پیشرو تولید علم دارای کمترین مجله علمی در این پایگاه است. با این حال ایران در تولید علم حوزه موضوعی مهندسی عمران در رتبه چهارم جهان و در حوزه موضوعی مهندسی شیمی در رتبه پنجم جهان قرار دارد و نیازمند توجه بیشتر به حوزه های آنکولوژی، جراحی، علوم اعصاب و سیستم های قلبی و عروقی است. ایران در شاخص تأثیر استنادی نرمال شده رتبه 15، در شاخص استناد به ازای هر مقاله رتبه 14، در شاخص های درصد مقالات یک و ده درصد برتر رتبه 13، در شاخص مقالات پُراستناد رتبه 14، در شاخص درصد همکاری های علمی ـ صنعتی رتبه 40 و در شاخص استناد در پروانه ثبت اختراعات رتبه 32 را در بین کشورهای پیشرو تولید علم کسب کرده است. یافته ها حاکی از آن است که در سایه سیاستگذاری های پنج ساله اخیر ایران توانسته جایگاه شایسته تولید علم را کسب کند و به عنوان یکی از بیست کشور پیشرو تولید علم شناخته شود.