ارزیابی وضعیت فراغت در خانواده ایرانی

نویسندگان

سرپرست گروه زنان و خانواده دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

چکیده

فراغت بهمعنای گذران وقت با اختیار فرد و بدون وجود اجبار یکی از جلوه های سبک زندگی در جامعه است. بهعبارتی الگوی فراغتی جامعه نشاندهنده بخشی از سبک زندگی افراد در جامعه است. بررسی الگوی فراغت در جامعه ایرانی نشان میدهد خانواده همچنان در محوریت گذران اوقات فراغت است، اما روند تغییرات نسلی نشان از پررنگ شدن فراغت با دوستان و فراغت های مدرن است که کمتر با خانواده اتفاق میافتد. ازسوی دیگر فراغت در فضای واقعی در نسل جوان جای خود را به فراغت در دنیای مجازی داده است. الگوی دیگر رواج فراغت منفعل در خانه است که نشاندهنده سبک زندگی منفعلانه در جامعه است که نمیتواند فرصتی برای بازسازی خانواده مولد در جامعه باشد. البته درخصوص چرایی رواج این الگوی فراغت باید به موانع شکلگیری الگوهای دیگر در جامعه توجه داشت. یکی از موانع، الگوی اشتغال رایج در جامعه است که زمان فراغت بهینه را به حداقل میرساند. مورد دیگر هزینه های فراغت و پایین بودن سهم هزینه خانوار در گروه مصارف فراغتی است. به عبارتی به دلیل سهم بالای هزینه ضروریات زندگی، فراغت در بین اولویت های اول قرار ندارد. نکته بسیار مهم و کلیدی در این عرصه عدم برنامهریزی و نبود تعریف بومی از فراغت با توجه به کارکردهای مختلف آن و در میان اقشار و گروه های مختلف جامعه است. بهگونهای که فقدان برنامهریزی و هدایتگری در این عرصه منجر به پیروی جامعه از الگوهای وارداتی درخصوص گذران اوقات فراغت شده است. به صورت مشخص تفاوت الگوی فراغتی در شهر های توسعه یافته و شهرهای کمتر توسعه یافته نشاندهنده رها شدگی فرصت فراغت در جامعه است.