نویسندگان

• سیدجعفر حسینی ¹
• موسی شهبازی غیاثی
• مهدی امیری ²
• فاطمه سلیمانی پورلک ³

¹ کارشناس گروه توسعه و برنامه ریزی دفتر مطالعات اقتصادی، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

² مدیر دفتر سیاسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

³ پژوهشگر گروه سیاست خارجی و مطالعات پارلمانی دفتر مطالعات سیاسی، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

چکیده

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، برنامه ریزی، پیشرفت و توسعه کشور را امری اجتماعی تلقی می کند و معتقد است این سیاستگذاری اجتماعی باید با مشارکت و همراهی حداکثری نخبگان و مردم جامعه انجام پذیرد. اهمیت شکل گیری گفتمان اجتماعی پیشرفت و توسعه در جامعه کم تر از خود تهیه برنامه نیست. در این راستا به منظور شکل گیری گفت وگوی اجتماعی و بهره مندی از نظرات ارزشمند صاحب نظران و نخبگان کشور در ارائه مشورت به نهادهای تصمیم گیر در تدوین و تصویب برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت و توسعه کشور، این مرکز به عنوان یک نهاد سیاست پژوهی تحلیل و چارچوب پیشنهادی خود برای برنامه هفتم پیشرفت و توسعه را که در این گزارش تبیین شده است به منظور نقد و ارائه پیشنهادات اصلاحی به جامعه نخبگانی کشور ارائه می نماید. مرکز پژوهش ها براین باور است مشارکت در تصمیم گیری و برنامه ریزی زمینه مشارکت و همراهی در اجرای برنامه را به همراه خواهد داشت. برهمین اساس از هرگونه نقد و ارائه پیشنهاد در خصوص این گزارش استقبال می کند. چکیده علی رغم سابقه طولانی برنامه ریزی پیشرفت و توسعه در کشور و علیرغم تلاش های دست اندرکاران و نهادهای دخیل و اختصاص اعتبارات گسترده و البته وقوع شوک های خارجی متعدد، قوانین برنامه های توسعه در کشور نتوانسته اند زمینه ساز تحقق اسناد بالادستی ای همچون «سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404» و سایر اسناد و سیاست های کلی نظام شوند. حال که در آستانه تدوین برنامه هفتم پیشرفت و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار داریم، کوشش برای یک بازنگری اساسی و بهبود هرچه بیشتر فرآیند برنامهریزی پیشرفت و توسعه امری بسیار ضروری خواهد بود. این مهم به ویژه با توجه به تأکیدات اخیر مقام معظم رهبری (دامت برکاته) در دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی مورخ 4 خردادماه 1401 مبنی بر «پرهیز از کلیگویی»، «تبیین دقیق راه برای مسئولان اجرایی کشور» و «مسئله محور شدن برنامه هفتم» از اهمیت و ضرورت دوچندانی نسبت به قبل برخوردار شده است. در همین راستا، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تلاش نموده است تا در راستای ایفای نقش مشورتی خود برای دستگاه های تصمیم گیر کشور، تحلیل راهبردی خود را از محیط داخلی و بیرونی کشور در افق برنامه هفتم به همراه اهداف راهبردی و رویکردهای اصلاحی پیشنهادی برای تنظیم برنامه هفتم پیشرفت و توسعه کشور به منظور ایجاد یک فضای گفتمانی جدید در جهت تغییر ریل سیاستگذاری کشور در برنامه های پیشرفت و توسعه با رویکرد جدیدی موسوم به «مأموریت گرای چندبعدی» ارائه نماید. در این رویکرد، مبتنی بر یک روایت واحد از فضای راهبردی حاکم بر محیط داخلی و خارجی کشور، چند موضوع و ضرورت اصلی کشور در افق پنج ساله به عنوان اهداف راهبردی و کلان تحول در برنامه پیشرفت و توسعه تعریف شده و سپس ذیل هرکدام از این اهداف، مجموعه ای از مأموریت ها و راهبردهای مشخص تبیین می شوند. هرکدام از مأموریت ها نیز در قالب مجموعه ای از راهبردهای اصلاحی که به نوعی تبیین کننده دوراهی های سیاستگذاری کلان کشور است، توضیح داده شده است. در پیشنهاد اولیه این مرکز برای برنامه هفتم پیشرفت و توسعه، روایت محوری (دال مرکزی) برنامه عبارت است از «پیشرفت درون زا همراه با برونگرایی اقتصاد (مقاوم شدن اقتصاد ملی)» که به منظور تحقق آن، چهار هدف راهبردی کلان شامل «جهش اقتصادی از طریق توسعه سرمایه گذاری»،«کاهش مستمر تورم»، «ارتقای حکمرانی و توانمندسازی نهاد دولت» و «تقویت جامعه» باید در قالب مجموعه ای از مأموریت های مشخص توسط نهاد برنامه ریز کشور پیگیری گردند.