خلاصه مدیریتی

• بیان / شرح مسئله

 تصمیم‌گیری مطلوب در ابعاد خرد و کلان هر حوزه‌ای نیازمند دسترسی‌ هرچه بیشتر به داده‌ها و آمارهای مربوط به آن حوزه است. حوزه گردشگری نیز از این قاعده‌ مستثنا نیست. علاوه‌بر این بخش گردشگری، با حوزه‌های بسیاری ازجمله امنیت، فرهنگ و اقتصاد در تعامل است. ازاین‌رو هرگونه سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در موضوع گردشگری، مستلزم پیش‌‌‌بینی آثار فرهنگی، اقتصادی و امنیتی آن است. این موضوع بدون دسترسی به اطلاعات و آمارهای مربوط به این حوزه امکان‌پذیر نیست. در ایران، به‌رغم سابقه دیرینه در موضوع گردشگری و فعالیت چندین دهه کسب‌وکارهای مربوط به این حوزه، هیچ نظام آماری منسجم، یکپارچه و به روز شده‌ای از وضعیت آن تهیه و منتشر نمی‌شود. عدم شکل‌گیری نظام مذکور، به‌طورکلی ریشه در این دارد که طی سالیان گذشته نگاشت نهادی منسجم، یکپارچه و هماهنگی درباره این موضوع صورت نگرفته است. به‌عبارت‌دیگر وظایف‌ هریک از نهادهای مرتبط با موضوع آمارهای گردشگری به‌طور دقیق و رسمی تعیین نشده است.

•  نقطه نظرات / یافته‌های کلیدی

• تنها داده‌های قابل‌اعتماد پیمایشی ثبت شده از گردشگران توسط مرکز آمار ایران انجام می‌گیرد که علاوه‌بر اینکه محدود به فصل بهار است، صرفاً برای گردشگران ملی بوده و آمار گردشگران ورودی و خروجی کشور مغفول مانده‌ است.
• شیوه گردآوری آمار در کشورهای مختلف، متفاوت است، اما اجماع نسبی در شیوه گردآوری داده وجود دارد. برای مثال، در بررسی صورت‌ گرفته از 22 کشور اروپایی که از سابقه آمار گردشگری بیشتری برخوردارند، نیمی از این کشورها از طریق مصاحبه رودررو (و پرسش‌نامه حضوری) اقدام به گردآوری آمارهای مربوط به‌طرف تقاضای گردشگری می‌کند و بیش از نیمی از کشورها از شیوه مصاحبه تلفنی استفاده می‌کنند. درحالی‌که صرفاً یک کشور از طریق پرسش‌نامه تحت‌وب و دو کشور به‌صورت پستی اقدام به تکمیل آن می‌کنند.
• آمار مربوط به مشخصات هویتی مسافرین خارجی ورودی به کشور، به‌صورت ثبتی و سرشماری است که توسط نیروی انتظامی ثبت می‌شود و بدون هیچ‌گونه پیمایشی، تنها سرجمع برخی از آنها در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار می‌گیرد.
• یکی از مهم‌ترین ضعف‌های نظام آماری کشور درخصوص رفتار و تمایلات گردشگران در کشور است. چراکه معدود آماری که به‌صورت پیمایشی گردآوری و گزارش می‌شود نیز به ویژگی‌های سفر اختصاص دارد و ویژگی‌های گردشگر و نوع گردشگری ملاک آمارگیری‌های انجام شده نیست.
• مطابق با بررسی‌های صورت گرفته، تا سال 1399، هیچ اطلاعات دقیقی از سهم گردشگران از کل مسافران ورودی ارائه نشده بود و کل مسافرین خارجی ورودی به‌عنوان گردشگر قلمداد می‌شدند. از سال 1399 تفکیک بین گردشگر و غیر گردشگر صورت گرفته است که هیچ توضیح مشخصی وجود ندارد که چگونه و با چه معیاری چنین تفکیکی انجام می‌شود؟ در سال 1399، میزان 87.3 درصد از مسافرین خارجی ورودی به کشور به‌عنوان گردشگر گزارش‌ شده‌اند؛ درحالی‌که این نسبت برای سال 1400 به‌دلیل فراگیری ویروس کرونا به 75.2 درصد کاهش یافته‌ است.
• نبود دفتر مجزا در زمینه «آمار و اطلاعات» و تلفیق آن با موضوع بودجه و برنامه‌ریزی باعث شده‌ است موضوع بودجه‌ریزی در اولویت قرار گرفته شود و عملاً ضعف‌های آماری همچنان پابرجا بماند. با حذف دفتر آمار و اطلاعات پیشتر در وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی وجود داشت، عملاً تشکیلات سازمان‌یافته‌ای درخصوص ثبت آمارهای مرتبط با مسیر، مقصد و تنوع مراجعه به جاذبه‌ها و.. وجود ندارد.
• به‌رغم تصویب الزام به تدوین و اجرای نظام جامع آماری و حساب‌های اقماری گردشگری در مصوبه شورای عالی میراث‌ فرهنگی گردشگری در 1396/03/23 و مکلف‌سازی مرکز آمار ایران به همکاری با وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی در تهیه حساب‌های اقماری ذیل احکام فصل پنجم سند راهبردی مصوب 1390/11/16، تاکنون هیچ اطلاعاتی درخصوص حساب‌های اقماری در گردشگری در کشور به‌صورت رسمی منتشر نشده است.

• پیشنهاد راهکار تقنینی، نظارتی یا سیاستی

در راستای عملیاتی‌سازی‌ بند «۱» ‌تصویب‌نامه شورای عالی میراث‌ فرهنگی و گردشگری کشور، مصوب 1396/03/23 مبنی‌بر تدوین و اجرای نظام جامع آماری و حساب‌های اقماری گردشگری و احکام ذیل فصل پنجم سند راهبردی توسعه گردشگری، مصوب 1399/04/29 مبنی‌بر‌ احصا، جمع‌آوری داده و اطلاعات صنعت گردشگری و ارائه آن به دستگاه‌های‌ ذی‌ربط در حوزه گردشگری، لازم است تا آیین‌نامه‌ سامان‌دهی تولید و انتشار آمارهای تخصصی حوزه گردشگری جمهوری اسلامی ایران تهیه و جهت تصویب به هیئت‌وزیران ارسال شود.

1. مقدمه

آمار، مبنای هرگونه برنامه‌ریزی و مدیریت در حوزه‌های مختلف است. به‌ویژه در حوزه‌هایی که در قالب بین‌بخشی مانند بخش گردشگری جای می‌گیرند. گردشگری ازجمله حوزه‌هایی است که علاوه‌بر بین‌دستگاهی بودن، مباحث بسیاری پیرامون نوع آمار، صحت آمار و محدودیت‌های موجود در آمار برای آن مطرح می‌شود. اینکه دقیقاً چه آمارهایی در این بخش تهیه می‌شود و تا چه حد این آمارها قابلیت اعتماد و اتکا دارند، محل بحث است. از طرفی، اینکه شکاف آماری موجود در بخش گردشگری چگونه است و چه نیازهای آماری وجود دارد، مدنظر است. تاکنون با وجود گردآوری مجموعه آمارهای متعدد در این حوزه، اما هم‌سنخی و هم‌افزایی این آمارها مورد بررسی قرار نگرفته است. طی دهه اخیر، اقدامات متعددی برای تقویت آمارهای گردشگری صورت ‌گرفته درخصوص کفایت و تطبیق آن با استانداردهای جهانی انجام نشده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تاکنون چهار گزارش مرتبط با وضعیت آمارهای گردشگری تهیه کرده است که عبارتند از: «گزارش انتقادی درباره: پیش‌بینی گردشگران ورودی تا سال 1404، توسط سازمان میراث‌ فرهنگی و گردشگری»، «بررسی کاربرد حساب‌های اقماری در سیاستگذاری گردشگری»، «نمایه آماری گردشگری جمهوری اسلامی ایران» و «گزارش نظارتی پیرامون تهیه حساب‌های اقماری گردشگری در ایران» (به‌ترتیب در سال‌های 1383، 1393، 1394و 1402). در گزارش‌های یاد شده،‌ به‌رغم اشاره به مهم‌ترین بخش‌های طرف عرضه و تقاضای صنعت گردشگری و بیان بخشی از مهم‌ترین آمار و ارقام این بخش، به موضوعات مهمی از قبیل بررسی نوع آمار موجود، نیازهای آماری صنعت گردشگری و شکاف موجود در نظام آماری گردشگری بین ایران و جهان پرداخته نشده است. در خردادماه سال 1402 گزارش نظارتی پیرامون تهیه حساب‌های اقماری گردشگری ایران توسط این مرکز منتشر شد که به‌صورت مختصر به فرایند تهیه این حساب‌ها پرداخته است. این درحالی بود که حساب‌های اقماری گردشگری تاکنون منتشر نشده است و حتی در صورت انتشار، این حساب‌ها صرفاً بر آمار جریان مالی بخش گردشگری به تفکیک عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان و به تفکیک گردشگر داخلی و خارجی می‌پردازد. لذا، رفتار گردشگران در این حساب‌ها به‌صورت دقیق منتشر نمی‌شود. گزارش حاضر، در تلاش است علاوه‌بر بررسی وضعیت آمار گردشگری در ایران و بررسی جنبه‌های مختلف این آمار (مقایسه آمارهای مختلف با یکدیگر)، پیشنهادهای تقنینی، نظارتی و اجرایی در راستای نگاشت نهادی ارائه نظام آمارهای گردشگری کشور، تدقیق و انسجام آمارهای موجود در این بخش ارائه کند.

2. زیرساخت‌های قانونی و اسناد بالادستی

اقدامات تقنینی در موضوع آمار گردشگری دارای سابقه است. با وجود این، چالش‌های بسیاری همچنان در تمامی زنجیره آمار گردشگری (از گردآوری گرفته تا انتشار و سیاستگذاری مبتنی‌بر آن) وجود دارد. در این گزارش، چرایی وجود چنین چالش‌هایی با تأکید بر ساختار و نظام آماری این حوزه به تفصیل بیان می‌شود. برخی از مهم‌ترین قوانین و اسناد بالادستی مرتبط با آمار گردشگری به‌شرح زیر است:

جدول 1. اسنادبالادستی مرتبط با آمارهای گردشگری

مأخذ: نگارنده.

تشخیص کمبود یا مازاد تأسیسات گردشگری در مناطق مختلف کشور، نحوه مدیریت مکانی سفر در زمان‌های اوج سفر، اولویت‌دهی به سرمایه‌گذاران در تأسیسات گردشگری در مناطق مختلف و غیره، همگی منوط به شناخت کافی از میزان تأسیسات فعال در صنعت گردشگری است. علاوه‌بر آمار مربوط به تأسیسات گردشگری، اطلاعات مربوط به شیوه بهره‌برداری و عملکرد فعالان اقتصادی و ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری نیز بسیار ضعیف است. هرچند دسترسی به آمار گردشگری در طرف عرضه اقتصاد گردشگری (مانند عرضه تخت‌های هتل)، در شرایط بهتری نسبت به آمار گردشگری در طرف تقاضا نیست (مانند تعداد سفر یک خانواده روستایی)، بااین‌حال حتی همین حداقل اطلاعات آماری موجود عرضه گردشگری نیز به‌دلیل عدم پوشش کامل آمارها، دچار ضعف‌های اساسی است.

علاوه‌بر عدم وجود آمار قابل‌اتکا درخصوص بهره‌برداری از تأسیسات گردشگری، عدم الزام قانونی عرضه‌کننده‌های خدمات گردشگری (خصوصی و دولتی) به ارائه آمارها و عدم دسترسی دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی به این آمارها باعث شده‌اند که پوشش کاملی از آمارهای طرف عرضه گردشگری ارائه نشود. لذا در آیین‌نامه اجرایی جزءهای «۲ و3» بند «الف» ماده (۱۰۰) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، کلیه دستگاه‌های اجرایی (موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری) و کلیه دستگاه‌هایی که شمول قانون نسبت به آنها مستلزم ذکر نام یا تصریح نام است موظف به ثبت اطلاعات تأسیسات خدماتی و رفاهی گردشگری تحت مالکیت خود در سامانه معرفی شده ازسوی وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شده‌اند. همچنین پیشنهاد شده‌ است که به‌منظور ایجاد شفافیت و دسترسی‌پذیری به آمار دقیق و قابل‌اتکا در زمینه گردشگری، مرکز آمار ایران عطف به ماده (۶) قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، مصوب 1390/11/16 آمارهای مورد نیاز سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی را در قالب پایگاه اطلاعات آماری و به‌شکل روزآمد و مستمر تهیه و منتشر کند.

شایان ذکر است مطابق بند «ط» ماده (۱۱۴) قانون برنامه چهارم توسعه تکمیل نظام جامع آماری گردشگری با نظارت و هدایت مرکز آمار ایران تکلیف شده است. هرچند درخصوص الزام به تمکین دارندگان داده‌های اولیه این حوزه، تکلیف مشخصی وجود ندارد.

3. وضعیت نظام آمارهای بین‌المللی گردشگری

آمارهای مرتبط با بخش گردشگری به‌صورت‌های مختلف قابل دسته‌بندی است. در یک دسته‌بندی، آمارهای گردشگری به دو دسته‌ «آمار و اطلاعات مختص بخش گردشگری» و «آمار و اطلاعات سایر بخش‌ها که به بخش گردشگری مرتبط است»، تقسیم می‌شوند. در دسته‌بندی دیگر، آمارهای مذکور را می‌توان برحسب (الف)، آمار طرف عرضه و (ب)، آمار طرف تقاضای گردشگری تقسیم کرد. به‌طوری‌که آمارهای مربوط به‌طرف عرضه، رفتار و عملکرد ارائه‌دهندگان خدمات به گردشگران را دربر می‌گیرد و آمارهای مربوط به‌طرف تقاضا، رفتار و ذائقه‌شناسی گردشگران را مدنظر دارد.

تبیین‌کننده نظام آمارهای بین‌المللی گردشگری، سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) است که با همکاری بسیاری نهادهای بین‌المللی و ملی همچون سازمان جهانی سفر (WTTC) اقدام به تدوین نظام‌نامه آماری گردشگری کرده است. اگرچه این نظام‌نامه الزام‌آور نیست و نباید آن را معیار شکل‌گیری نظام آماری کشورر دانست، اما امکان همسویی و هماهنگی نظام آماری کشورها را فراهم می‌سازد. اولین چارچوب آماری تهیه شده توسط این نهاد، تحت‌عنوان «توصیه‌ها در مورد آمارهای گردشگری، 1993» منتشر شد و سپس در سال 2010 گزارش جدیدی انتشار یافت که چارچوب تدوین آمار گردشگری را به‌صورت هماهنگ‌تر با قواعد بین‌المللی قرار می‌داد. این گزارش، تحت‌عنوان «توصیه‌ها برای آمارهای گردشگری، 2008» است. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های نظام‌نامه آمار گردشگری جدید عبارتند از:

جدول 2. تغییرات در نظام‌نامه بین‌المللی آمار گردشگری 2008 در مقایسه با چارچوب آماری 1993

مأخذ: سازمان جهانی گردشگری [1].

لازم به توضیح است که شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) هرساله گزارشی از آثار اقتصادی گردشگری منتشر کرده و همچنین سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) با استفاده از داده‌های اخذ شده از کشورهای مختلف، اقدام به برآورد و تعدیل و درنهایت اعلام آمارهای گردشگری کشورها می‌کند. لذا هرگونه خطای آماری که در داخل کشور وجود داشته ‌باشد، خود را در آمارهای بین‌المللی نیز منعکس می‌سازد [2].

هرچند شیوه گردآوری آمار در کشورهای مختلف دارای تفاوت‌هایی است، اما اجماع نسبی در شیوه گردآوری داده، وجود دارد. برای مثال، در بررسی صورت ‌گرفته از 22 کشور اروپایی که از سابقه آمار گردشگری بیشتری برخوردارند، نیمی از این کشورها از طریق مصاحبه رودررو (و پرسش‌نامه حضوری) اقدام به گردآوری آمارهای مربوط به‌طرف تقاضای گردشگری کرده و بیش از نیمی از کشورها از شیوه مصاحبه تلفنی استفاده می‌کنند. درحالی‌که صرفاً یک کشور از طریق پرسش‌نامه تحت‌وب و دو کشور به‌صورت پستی اقدام به تکمیل آن می‌کنند [3]. آنچه مسلم است برای جمع‌‌آوری آمارهای طرف تقاضا، حتماً لازم است تا پیمایش صورت گیرد (البته آمارهای مربوط به ویژگی‌های جمعیتی، فردی و هویتی گردشگر، نیاز به پیمایش ندارد و از روش‌های دیگر به‌دست می‌آید) که به‌ترتیب «مصاحبه رو در رو»، «مصاحبه تلفنی»، «پیمایش پستی» و «پیمایش از طریق وب» ارجحیت بیشتری دارند. گردآوری داده‌های ثبتی طرف عرضه و تقاضا، لزوماً مستخرج از آمارهای گردآوری شده توسط نهادهای حوزه گردشگری است و باید با مجموعه‌ای از آمار سایر نهاد‌ها (مانند آمارهای پولی و بانکی، آمارهای مرزی و آمار مدیریت مقصد) تلفیق شده تا امکان تعیین دقیق اطلاعات آماری حوزه گردشگری فراهم شود.

4. وضعیت نظام آمارهای گردشگری در ایران

در ایران، سابقه انتشار آمارهای مرتبط با گردشگری به سال 1345 باز می‌گردد، به‌طوری‌که پس از تشکیل سازمان جلب سیاحان، آمارهای مربوط به موزه‌ها و بناهای تاریخی از طریق آن سازمان در سالنامه آماری کشور منتشر می‌شد. آمار منتشر شده در سالنامه 1345 روند 1331 الی 1342 را گزارش می‌کرد. البته این آمار صرفاً مربوط به برخی از موزه‌ها و بناهای تاریخی و تعداد کل گردشگر بین‌الملل ورودی بود. لذا تنها بخش کوچکی از رفتار گردشگران را نشان می‌داد. آمار مربوط به بازدید از اماکن متبرکه (که فقط محدود به زائران سفر کرده از طریق سازمان حج و زیارت می‌شد) از سال 1382 منتشر شد. از سال 1355 (به‌طور خاص در شهر رشت و سپس در سال 1356 برای چهار شهر تهران، زاهدان، خرمشهر و کرمانشاه) آمارگیری از کارگاه‌های صرف غذا و نوشیدنی به انجام رسید و از سال 1366 به‌صورت ملی و در تمامی نقاط شهری کشور به اجرا در آمد. البته آمارگیری از کارگاه‌های صرف غذا و نوشیدنی در قالب چارچوب آمارگیری جمعیتی در سال 1373 انجام شده‌ است. انتشار آمار مربوط به تعداد و ظرفیت واحدهای اقامتی به سال 1381 و 1382 بازمی‌گردد. براساس سرشماری عمومی کارگاهی که در این سال انجام گرفت، تعداد و برخی مشکلات واحدهای اقامتی عمومی گزارش شد [7].

اولین آمارگیری از گردشگران توسط نهاد متولی آمار کشور (مرکز آمار ایران) در سال 1387 به اجرا درآمد. تا قبل از این آمارگیری، اطلاعات منسجم و قابل اعتمادی در حوزه گردشگری ملی و با تمرکز بر مفاهیم صحیح آماری وجود نداشت. مبنای تهیه این آمار، هدف‌گذاری سازمان ایرانگردی و جهانگردی سابق و همکاری آن با مرکز آمار ایران به‌منظور تهیه حساب‌های اقماری گردشگری در سال 1381 بود، اما اجرایی شدن تهیه آمار از گردشگران ملی تا اینکه در فروردین‌ماه سال 1386 محقق نشد. در این سال، پژوهشکده آمار به‌صورت آزمایشی طرح آمارگیری از گردشگران داخلی را برای 6 استان منتخب (در سطح شهرستان‌های بوشهر، تهران، سبزوار، رفسنجان، بابل، ملایر) اجرایی کرد. سپس در سال 1387 طرح آمارگیری از گردشگران ملی اجرا شد که در چهار مرحله طی ماه‌های تیر، مهر و دی سال 1387 و فروردین‌ماه سال 1388 انجام شد. این آمار با فراز و نشیب‌هایی مواجه بوده، اما اکثر سال‌ها (به‌جز سال‌های 1394 و 1399) برای فصل بهار گردآوری شده است.

مهم‌ترین و جامع‌ترین آمار مربوط به حوزه گردشگری به سال 1394 بازمی‌گردد. اطلاعات مربوط به سال‌های 1390 تا 1394 در این سالنامه (که توسط سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری تهیه شد) گزارش شده است. این آمار، مشتمل بر برخی آمارهای مرتبط با واحدهای اقامتی، دفاتر خدمات مسافرتی و راهنمایان تور، سرمایه‌گذاری، صنایع‌دستی، مجوزها و.. است. از آن سال تاکنون هرساله سالنامه آماری گردشگری منتشر شده است. البته وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی (که قبل از سال 1399 در کسوت سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری قرار داشت)، گزارش‌هایی درخصوص عملکرد خود به‌صورت سالیانه منتشر می‌کند که حاوی برخی از اطلاعات آماری مرتبط با صنعت گردشگری بود.

در سال 1399 همکاری بین سه نهاد «وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی»، «مرکز آمار ایران» و «سازمان برنامه‌وبودجه» با هدف تهیه اولین حساب‌های اقماری گردشگری کشور شکل گرفت. این همکاری، به اجرایی شدن تهیه حساب‌های اقماری گردشگری سال 1400 انجامید، به‌طوری‌که به‌صورت ماهیانه و پیمایشی آمارهایی از گردشگران (طرف تقاضا) گردآوری شد و آمارهای ثبتی و استخراج داده از سایر طرح‌های آمارگیری طرف عرضه صورت گرفت تا اولین حساب‌های اقماری گردشگری کشور تهیه شود. البته تاکنون این حساب‌ها منتشر نشده است و به گفته کارشناسان آماری که مسئول گردآوری TSA ملی هستند، این حساب‌ها به‌صورت کامل تهیه و گزارش نخواهد شد.

اطلاعات مفید و گسترده‌ای وجود دارد که امکان تفکیک گردشگر از غیر گردشگر را مهیا می‌سازد و قابل استفاده در بخش گردشگری است. با وجود تعدد، تنوع و گستردگی پوشش آماری، اما بسیاری از این آمارها اولاً، در اختیار نهاد متولی گردشگری قرار نمی‌گیرد، ثانیاً، مفاهیم دقیقی در گردآوری این آمار وجود ندارد و به‌راحتی قابل تعمیم به بخش گردشگری نیست، ثالثاً، پوشش کاملی از کل گردشگران را نمی‌دهد و نیازمند انجام پیمایش‌های مقطعی و موردی برای تصحیح و تکمیل این آمار است، رابعاً، هیچ کمیته، دفتر یا مرکز مشخصی برای تصحیح و تحلیل و انتشار آمار گردشگری وجود ندارد. اما نقطه قوتی که وجود دارد، تنوع و تعدد داده‌های گردآوری شده توسط نهادهای مختلف و همچنین مرکز آمار ایران است. می‌توان از شیوه‌های مختلفی چون برون‌سپاری، ارائه خدمات برای بررسی و ارائه آمارهای تفکیکی گردشگر-مسافر استفاده کرد.

‍5. چالش‌های موجود در نظام آمار گردشگری ایران

در ذیل، چالش‌های موجود در نظام آمار گردشگری ایران به تفکیک نوع آمار و به‌همراه توضیحات برای‌ هریک از آنها، بیان می‌شود.

5-1. عدم یکپارچگی در ارائه مشخصات هویتی گردشگران خارجی

آمار مربوط به مشخصات هویتی مسافرین خارجی ورودی به کشور، به‌صورت ثبتی و سرشماری است که توسط نیروی انتظامی ثبت می‌شود، اما تنها سرجمع برخی از آنها در اختیار وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار می‌گیرد. اخذ اطلاعات کامل‌تر به‌همراه دسترسی بیشتر وزارت گردشگری به این داده‌ها، برای برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در این حوزه ضروری است. امکان تفکیک گردشگر از مسافر، بدون دسترسی به جزئیات داده‌ها غیرممکن است. همچنین، نهادهای مسئول ثبت این آمارها باید ملزم به رعایت استانداردها و دقت در ثبت آمار شوند تا قابلیت اعتماد به داده‌ها افزایش یابد.

5-2. ارائه ناقص آمار و اطلاعات از تعداد و ویژگی‌های بازدیدکنندگان

 آمار مربوط به تعداد و ویژگی‌های بازدیدکنندگان، توسط نهاد‌های مختلفی همچون نیروی انتظامی [پلیس گذرنامه]، وزارت خارجه، سازمان حمل‌ونقل و پایانه‌ها و گمرک ثبت می‌شود. در سطح بین‌الملل بخش اعظم این داده‌ها به‌صورت پیمایشی گردآوری می‌شود، درحالی‌که در ایران تنها داده‌های قابل‌اعتماد پیمایشی ثبت شده از گردشگران توسط مرکز آمار ایران انجام می‌گیرد. این آمارها علاوه‌بر اینکه محدود به فصل بهار بوده، صرفاً برای گردشگران ملی است و آمار گردشگران خارجی مدنظرقرار ندارد. شایان ذکر است متأسفانه هیچ آمار پیمایشی متقن و معتبر که به‌صورت دوره‌ای توسط نهادهای متولی آمار از گردشگران و مسافران خارجی گردآوری شود، وجود ندارد. گاهاً مجموعه‌های علمی و پژوهشی خود اقدام به گردآوری آمارهای محلی می‌کنند که قابلیت تعمیم و انطباق با آمارهای ملی را ندارد.

5-3. عدم ارائه آمار پیمایشی معتبر در زمینه رفتار و تمایلات گردشگران

ضعف آماری بسیار زیاد درخصوص رفتار و تمایلات گردشگران در کشور وجود دارد و معدود آماری که به‌صورت پیمایشی گردآوری و گزارش می‌شود نیز به ویژگی‌های سفر اختصاص دارد و ویژگی‌های گردشگر و گردشگری ملاک آمارگیری نیست. گزارش آمار به‌صورت خام و بدون هیچ تصحیح و تعدیلی انجام ‌می‌شود و تجمیع آماری و کارشناسی آمار بر روی آنها صورت نمی‌گیرد. درحالی‌که تمامی آمارهای گزارش شده توسط نهادهای بین‌المللی و معتبر جهانی (مانند UNWTO و WTTC) توسط کمیته آمار و کارشناسان خبره و با تجمیع بسیاری از آمارهای در دسترس صورت می‌گیرند. شایان ذکر است، نمی‌توان آمارهای این بخش را بدون در نظر گرفتن سایر آمارهای ملی ارائه کرد. مثلاً آمار مربوط به ارزش تولید بخش هتلداری (در حساب‌های ملی) نمی‌تواند بسیار کمتر از مخارج گردشگران در بخش هتلداری (آمار گردشگری) باشد یا تعداد گردشگر ورودی از طریق حمل‌ونقل هوایی (منتشر شده توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) نباید بیشتر از آمار مربوط به تعداد کل مسافر ورودی به کشور (منتشر شده توسط سازمان هواپیمایی) باشد. همچنین، الزام در ثبت و ارائه آمارهای مربوط به مخارج گردشگری (به‌ویژه گردشگران خارجی / ورودی) وجود دارد، درحالی‌که چنین آمارهایی در ایران تهیه و منتشر نمی‌شود.

 5-4. عدم تهیه و انتشار سالیانه حساب‌های اقماری گردشگری

در خردادماه سال 1396، یکی از هفت مصوبه شورای عالی میراث‌ فرهنگی، گردشگری به تدوین و اجرای نظام جامع آماری و حساب‌های اقماری گردشگری اختصاص دارد. به‌منظور پیاده‌سازی این مهم، برای اولین‌بار در سال 1397، اعتبار جداگانه‌ای برای بسترسازی و ایجاد نظام‌های اقماری و گردشگری در ذیل برنامه تنظیم و اجرای امور آماری به وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی اختصاص یافت. در اسفندماه سال 1398 وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی با مرکز آمار ایران قرارداد تهیه پروژه تدوین حساب‌های اقماری گردشگری را منعقد کرد. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به شماره مسلسل 27018985 مورخ 1402/3/20 براساس این قرارداد تهیه هشت جدول از جداول 10گانه استاندارد حساب اقماری گردشگری در دستور کار قرار گرفت. در سال 1399 این پروژه با توجه به شیوع بیماری کووید-19 در کشور متوقف و با بهبود وضعیت شیوع بیماری در کشور مجدداً از سر گرفته شد. نکته حائز اهمیت آن است که‌ به‌رغم همه تلاش‌های صورت گرفته، تاکنون اطلاعاتی درخصوص حساب‌های اقماری در گردشگری در کشور به‌صورت رسمی منتشر نشده است.

5-5. عدم تهیه و انتشار اطلاعات مربوط به مخارج گردشگران

در ایران، مخارج گردشگران خارجی تهیه و منتشر نمی‌شود. ازسوی‌دیگر، زمان پرداخت توسط گردشگر نیز بسیار مهم است. در سفرهای برنامه‌ریزی‌ شده، بخشی از خریدهای مهم ازجمله حمل‌ونقل و اقامت قبل از انجام سفر صورت‌ می‌گیرد. لذا امکان خرید ارزان و به‌صرفه‌تر وجود دارد. اینکه پرداخت قبل از مصرف انجام شده باشد، بسیار مهم است، زیرا در سیستم حساب‌های ملی وقوع هزینه لحاظ می‌شود و اگر گردشگر خرید را قبل از دوره زمانی مورد بررسی (مثلاً قبل از سال شمسی جدید) انجام داده باشد، اما مصرف آن را در دوره زمانی بعد (سال بعد) انجام دهد، این داده‌ها در سیستم حساب‌های ملی به‌عنوان داده‌های سال فعلی جای می‌گیرد، درحالی‌که مصرف آن در سال آماری بعد صورت خواهد گرفت. لذا زمان پرداخت نیز بسیار مهم است و یک معیار برای تعدیل و تصحیح آماری قلمداد می‌شود. گردآوری این آمارها و ثبت زمان پرداخت آنها باید در پیمایش‌ها لحاظ شود.

ازسوی‌دیگر، یک منبع مهم دیگر ارائه آمار مربوط به تعداد گردشگران، آمار دریافتی از هتل‌ها و مراکز اقامتی است. علاوه‌بر کم‌شماری و ضعف‌های آماری مرتبط با ثبت این نوع آمار، اما این آمار هم قابلیت تعمیم به‌کل را ندارد و صرفاً آمار مرتبط با بخش اقامت (آن‌هم بخش کوچکی از اقامت) را دربر می‌گیرد. شایان است آمار مربوط به مخارج گردشگران در ایران براساس آمار ارائه شده از تعداد گردشگر که پلیس گذرنامه ارائه می‌دهد و ضرب آن در میانگین مخارج گردشگر که سازمان جهانی گردشگری برای خاورمیانه اعلام می‌کند، به‌دست می‌آید [1].

5-6. نادیده‌انگاری لزوم تفکیک گردشگر از مسافر در ارائه آمار مسافران خارجی

وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی با اخذ آمار از پایانه‌ها و همچنین اخذ آمار از پلیس گذرنامه، تعداد کل مسافرین خارجی ورودی را به‌دست می‌آورد و از بین این آمار، سهم گردشگران را جدا کرده و گزارش می‌کند. تا سال 1399 هیچ اطلاعات دقیقی از سهم گردشگران از کل مسافر ورودی وجود نداشت و کل مسافرین خارجی ورودی به‌عنوان گردشگر قلمداد می‌شدند، اما از سال 1399 تفکیک بین گردشگر و غیر گردشگر صورت ‌گرفته است. متأسفانه هیچ توضیح مشخصی وجود ندارد که چگونه این تفکیک انجام می‌شود. در سال 1399، میزان 87.3 درصد از مسافرین خارجی ورودی به کشور به‌عنوان گردشگر گزارش‌ شده‌اند، درحالی‌که این نسبت برای سال 1400 به 75/2 درصد کاهش یافته است. این تفاوت نشان از کاهش قابل ملاحظه‌ای در نسبت گردشگر به مسافر دارد، درحالی‌که سفرها هر دو سال متأثر از کووید-19 بوده است. این ابهام و عدم شفافیت در روش آمارگیری و گزارش‌های آماری، باعث تناقض و اختلاف بین آمارهای اعلامی توسط وزارت میراث و آمارهای اعلامی توسط نهادهای بین‌المللی شده است. به‌طوری‌که سازمان جهانی گردشگری تعداد گردشگر ورودی به ایران را برای سال 2021 تنها 989,430 نفر و برای سال 2020 نیز فقط 1,549,571 نفر بازدیدکننده خارجی گزارش کرده است. آمار جهانی با آمار منتشر شده توسط نهادهای داخلی، تفاوت قابل‌توجهی دارد. اگرچه آمارهای ماهیانه توسط وزارت گزارش نشده و امکان تبدیل تاریخ شمسی به میلادی ممکن نیست، اما اینکه نهاد آماری در ایران در دو سال پیاپی آمارها را کمتر از آمارهای بین‌المللی گزارش کرده، محل ابهام است. به‌نظر می‌رسد این تفاوت آماری به‌دلیل روش‌های متفاوت در برآورد و سنجش تعداد گردشگر است [14] و [15].

 5-7. نگاشت نهادی نامناسب و عدم وجود پالایش داده‌ها

درحال‌حاضر، «دفتر برنامه‌ریزی و بودجه» ذیل معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت میراث‌ فرهنگی، مسئول گردآوری آمار، تحلیل آماری و ارائه گزارش‌های آماری در حوزه‌های میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی است. این دفتر، مسئولیت تدوین نظام جامع آماری وزارتخانه را منطبق با استانداردهای بین‌المللی دارد. نبود دفتر مجزا در زمینه «آمار و اطلاعات» و تلفیق آن با موضوع بودجه و برنامه‌ریزی باعث شده‌ است موضوع بودجه‌ریزی در اولویت قرار گرفته شود و عملاً ضعف‌های آماری همچنان پابرجا بماند. دفتر آمار و اطلاعات پیشتر در وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی وجود داشت، اما در تغییرات اخیر حذف شد. تشکیلات سازمان‌یافته‌ای درخصوص ثبت آمارهای مرتبط با مسیر، مقصد و تنوع مراجعه به جاذبه‌ها و... وجود ندارد و همین مسئله یکی از معضلات انتشار آمار معتبر گردشگری است [16].

آمار مربوط به گردشگر بین‌الملل و تعداد ورودی و خروجی به ایران، توسط پلیس گذرنامه به وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام می‌شود و منتسب به تعداد مسافرین ثبت شده در بدو ورود یا هنگام خروج از کشور است [17]. اطلاعات مربوط به مرز، وسیله سفر و کشور مقصد توسط این دستگاه به وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی اعلام می‌شود و عملاً این وزارت نقش و تأثیرگذاری بر آمار پلیس گذرنامه ندارد، اما این آمار صرفاً مرتبط با مسافرینی است که در قالب گردشگر اعلام می‌شوند. لذا به‌دلیل عدم وجود اطلاعات مرتبط با انگیزه سفر این افراد، به‌راحتی نمی‌توان بین مسافر و گردشگر تفکیک قائل شد. آمار انتشار یافته از تعداد گردشگران بین‌المللی ورودی به (و گردشگران خروجی از) ایران دارای چنین ابهام بزرگی است. تعیین ضریب تعدیل نیازمند انجام پیمایش‌های مقطعی و دوره‌ای است که توسط وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی انجام نمی‌شود. همچنین یک تیم کارشناسی باید این آمار را تحلیل و سپس آمار نهایی را اعلام کند که درحال‌حاضر چنین اقدامات کارشناسی صورت نمی‌گیرد.

آمار مربوط به تعداد گردشگر داخلی نادقیق‌تر از آمار گردشگر بین‌الملل (ورود به و خروجی از ایران) است. تعداد گردشگر داخلی مبتنی‌بر آمار ثبتی استحصال شده از تردد شمارها در مرز ورودی و خروجی از استان‌ها (و کلان‌شهرها) است. تنها با ضرب کردن یک ضریب به‌ازای هر خودرو (برحسب نوع خودرو، ضریب تعیین مسافر و همچنین ضریب تبدیل مسافر به گردشگر انتخاب می‌شود)، تعداد گردشگر تعیین می‌شود. البته پیمایشی که مرکز آمار ایران هرساله در پایان فصل بهار و با عنوان «طرح آمارگیری از گردشگران ملی» انجام می‌دهد، نتیجه دقیق‌تر و قابل اتکاتری درخصوص تعداد گردشگر داخلی ارائه می‌دهد، اما صرفاً برای یک فصل خاص از سال (فصل بهار) است. عدم وجود یک رویه علمی و بررسی در قالب یک تشکیلات و ساختار آماری مناسب در وزارت میراث، موجب تأثیرپذیری همین آمارهای اعلامی از رویکردهای سیاسی می‌شود [18]. جدول زیر اهم آمارهای در دسترس و خارج از دسترس مرتبط با گردشگری داخلی و خارجی را نشان‌ می‌دهد.

جدول 3. آمارهای گردشگری ثبتی در ایران به تفکیک نوع گردشگر

مأخذ: نگارنده.

 6. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

شکاف میزان اطلاعات و آمار‌های موجود بخش گردشگری و نیازمندی‌های آماری در این بخش، مهم‌ترین چالشی بوده که بخش گردشگری در موضوع آمار و اطلاعات با آن رو به رو‌ است. این موضوع به‌معنای آن است اطلاعات و آمارهای ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی و سایر نهادهای مربوطه، از شفافیت، دقت و جامعیت لازم برخوردار نبوده و نیازهای آماری بخش گردشگری در راستای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در این حوزه را نمی‌تواند پاسخ‌گو باشد.

عدم یکپارچگی در ارائه مشخصات هویتی گردشگران خارجی، ارائه ناقص آمار و اطلاعات از تعداد و ویژگی‌های بازدیدکنندگان، ارائه نشدن آمار پیمایشی معتبر در زمینه رفتار و تمایلات گردشگران، کوتاهی در تهیه و انتشار سالیانه حساب‌های اقماری گردشگری، نبود نگاشت نهادی مناسب و مکلف‌سازی دستگاه‌های مربوطه برای تهیه و انتشار آمارهای مربوط به گردشگری، نادیده‌انگاری لزوم گردآوری، فراوری و انتشار اطلاعات مربوط به مخارج گردشگران و‌ بی‌توجهی به لزوم تفکیک گردشگر از مسافر در ارائه آمار مسافران خارجی از مهم‌ترین دلایل این شکاف مذکور هستند.

 بنابراین لازم است ضمن تعیین نیازهای آماری و اطلاعاتی بخش گردشگری، تکالیف‌ هریک نهادها و دستگاه‌های مربوطه به‌شکلی شفاف، یکپارچه و هماهنگ در قالب یک نظام آماری برای بخش گردشگری تعیین شود و با اقدام تقنینی مشخص تبدیل این نظام آماری به موضوعی رسمی و لازم‌الاجرا، می‌توان ضمن مکلف‌سازی‌ هریک از دستگاه‌های مربوطه، بر فرایند تهیه، تدوین و انتشار آمار و اطلاعات توسط‌ هریک از نهادها و دستگاه‌های مذکور نظارت کرد.

 7. پیشنهادها

به‌منظور ایجاد هماهنگی، تقویت نظارت و ارائه آمارهای گردشگری در راستای عملیاتی‌سازی‌ بند «۱» ‌تصویب‌نامه شورای عالی میراث‌ فرهنگی و گردشگری کشور، مصوب 1396/03/23 مبنی‌بر تدوین و اجرای نظام جامع آماری و حساب‌های اقماری گردشگری و احکام ذیل فصل پنجم سند راهبردی توسعه گردشگری، مصوب 1399/04/29 مبنی‌بر‌ احصا، جمع‌آوری داده و اطلاعات صنعت گردشگری و ارائه آن به دستگاه‌های‌ ذی‌ربط در حوزه گردشگری، پیش‌نویس آیین‌نامه‌ سامان‌دهی تولید و انتشار آمارهای تخصصی حوزه گردشگری جمهوری اسلامی ایران جهت تصویب به هیئت‌وزیران پیشنهاد می‌شود:

پیش‌نویس‌ آیین‌نامه‌ سامان‌دهی تولید و انتشار آمارهای تخصصی حوزه گردشگری جمهوری اسلامی ایران

تعاریف

ماده (۱): عبارات زیر در قانون به این شرح تعریف می‌گردد:

1- گردشگری: کلیه فعالیت‌هایی که یک گردشگر در سفرهای با سه بُعد (الف) حرکتی، (ب) انگیزشی و (ج) زمانی انجام می‌دهد. از بُعد حرکتی، سفر به مقصدی خارج از محیط زندگی روزمره؛ از بُعد انگیزشی، با هر هدفی به‌جز هدف شغلی و از بُعد زمانی، سفرهایی که حداقل یک شب و حداکثر یک‌سال اقامت شبانه را شامل شود.

2- سفر: هرگونه جابه‌جایی به خارج از محیط زندگی روزمره با هر هدفی و با هر دوره زمانی.

3- آمارهای گردشگری: مشتمل بر تمامی آمارهای مرتبط با رفتار و ویژگی‌های گردشگر و بازدیدکننده بوده و دربرگیرنده تمامی سازوکارهای آماری با هدف گردآوری، تحلیل و توزیع داده‌ها در بخش گردشگری است.

4- آمارهای سفر: شامل داده‌ها و اطلاعات مربوط به سفر و جابه‌جایی مسافر (و نه لزوماً بازدیدکننده / گردشگر) است. آمارهای سفر صرفاً جریان سفر و رفتار مسافر در انتخاب وسیله سفر را دربر می‌گیرد.

5- حساب‌های اقماری گردشگری: چارچوبی برای اندازه‌گیری سهم و اثر گردشگری در اقتصاد (یک کشور یا منطقه) است و شامل آمارهای طرف عرضه (ارزش‌افزوده، اشتغال و زیرساخت‌ها) و تقاضای گردشگری (مصرف به تفکیک نوع بازدیدکننده – داخلی، خارجی و بازدیدکننده بدون شب اقامت) است.

6- انواع هدف از سفر: هدف از سفر، بیانگر انگیزه اصلی سفر می‌باشد و در یک دسته‌بندی کلی به دو دسته (الف) اهداف شخصی و (ب) اهداف کاری و حرفه‌ای تقسیم می‌شود. اهداف شخصی خود به زیرهدف‌های بسیاری ازجمله تفریح و سرگرمی، دیدار دوستان و بستگان، آموزش و تحصیل، سلامت و مراقبت‌های درمانی، زیارت و مذهبی، خرید، سفرهای عبوری و غیره تقسیم‌ می‌شود.

7- مقصد گردشگری: مکانی است که گردشگر حداقل یک شب در آنجا اقامت می‌کند. این مکان دارای مرزهای سیاسی مشخص است و تنوعی از خدمات قابل ارائه در آن ارائه می‌شود. جاذبه‌های گردشگری درون یا مجاور این مکان قرار دارند.

گردآوری و دسترس‌پذیری به داده‌ها

ماده (۲)- وزارت راه و شهرسازی مکلف است در پایان هر ماه کلیه‌ داده‌های مرتبط با جابه‌جایی مسافران داخلی و خارجی را به تفکیک سفرهای هوایی، زمینی و دریایی و به تفکیک مبدأ و مقصد در اختیار وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی قرار دهد.

ماده (۳)- وزارت امور خارجه و وزارت کشور (نیروی انتظامی) با رعایت ملاحظات امنیتی و حفاظتی مکلفند در پایان هر ماه کلیه‌ داده‌های مربوط به گردشگران ورودی به کشور و خروجی از کشور را به تفکیک مبدأ، مقصد، هدف از سفر و نوع روادید، وضعیت تأهل، جنسیت، تعداد دفعات ورود به کشور در اختیار وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی قرار دهد.

ماده (۴)- کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری، کلیه دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر و یا تصریح نام است با رعایت شرایط موضوع ماده (117) قانون مدیریت خدمات کشوری، کلیه تأسیسات گردشگری دارای مجوز بهره‌برداری مطابق قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار، مصوب 1401 مکلفند کلیه‌ داده‌ها و آمارهای حوزه‌ سفر و گردشگری را با رعایت ملاحظات امنیتی و حفاظتی در اختیار وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی، مرکز ملی آمار ایران قرار دهند.

تبصره: مرکز آمار ایران مکلف است تمامی داده‌ها و اطلاعات به‌همراه شیوه گردآوری و تدقیق آنها را در اختیار وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی قرار دهد.

ماده (۵)- کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری و دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر و یا تصریح نام است با رعایت شرایط موضوع ماده (117) قانون مدیریت خدمات کشوری مکلفند به‌منظور انجام پیمایش در مرز (هوایی، زمینی و ریلی) با رعایت ملاحظات امنیتی و حفاظتی، با وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی (گمرک، اداره فرودگاه، سپاه حفاظت هواپیمایی، نیروی انتظامی، وزارت خارجه) همکاری نمایند.

تولید آمارهای تخصصی

ماده (۶)- مرکز ملی آمار ایران مکلف است با همکاری وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی اقدامات زیر را 6 ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون انجام دهد:

1. یکپارچه‌سازی نظام آماری حوزه‌های گردشگری و سفر.
2. تهیه و ارائه عمومی هر دو سال یک‌بار حساب‌های اقماری گردشگری.
3. تهیه و ارائه عمومی طرح آمارگیری از گردشگری ملی در تمامی فصول سال به تفکیک هدف از سفر و مخارج به تفکیک بازدیدکنندگان، گردشگران و استان‌ها.
4. انجام پیمایش‌های ماهیانه از گردشگران خارجی در مبادی ورودی و خروجی کشور و انتشار ماهیانه گزارش‌ها.
5. ارائه آمارهای مستقل و دوره‌ای حداکثر سالیانه برای حوزه‌های گردشگری و سفر.
6. تهیه آمارهای مخارج گردشگری (جریان پولی) به تفکیک گردشگر ورودی و خروجی.

ساختارهای تولید داده‌ها

ماده (۷)- وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی مکلف است با همکاری سازمان ملی آمار و تشکل‌های تخصصی مرتبط با آمارهای گردشگری چارچوب و ساختار تدوین نظام‌های آمارهای گردشگری و سفر و نحوه تهیه آمارهای مخارج گردشگری (جریان پولی) را تهیه و به تصویب هیئت‌وزیران برساند و معیار سایر فعالیت‌های تولید تا انتشار آمارها قرار دهد.

ماده (۸)- وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی مکلف است با همکاری سازمان اداری و استخدامی سه‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، واحد مستقلی برای گردآوری داده‌ها، انجام پیمایش‌ها، تولید آمارها، انتشار آمارها، تحلیل و فراوری آمارها، آموزش کارکنان دستگاه‌های ذی‌ربط و انجام امور اجرایی مربوطه در وزارت مذکور مستقر نماید. سازمان برنامه‌وبودجه مکلف است، اعتبارات لازم برای اجرای این قانون را در بودجه‌های سنواتی در نظر گیرد.